ARTICULUS II. De accidentibus Halo.

Quantum ad secundum, sciendum, quod quandoque in generatione Halo apparet circulus interruptus, et incompletus. Secundo accidit, quod Halo magis fit in hyeme flante Euro, quam aliis temporibus, circa candelam. Tertio, quia saepius Halo apparet circa Lunam, quam circa Solem. Et quarto, quia Halo Lunae major est, quam Halo Solis. Quinto, in medio ipsius Halo est major claritas, quae videtur continue versus circumferentiam tendere ad obscuritatem. Et sexto accidit quandoque apparentia diversorum colorum, sicut quod alicubi apparet color puniceus, et aliter viridis, et ita diversimode, sicut in Iride.

Nunc igitur assignandae sunt causae istorum. De primo, dico quod interruptio circuli ipsius Halo provenit quandoque ex defectu materiae, sicut quod deficit spissitudo nubis in aliqua parte circumferentiae ipsius coronae, sive Halo, quia tunc radius luminosus pertransit ad visum irreflexus; igitur per praecedentem quaestionem non causabitur ibi major claritas, quam in aliis partibus medii. Secundo, provenit interruptio circuli ex difformitate materiae, quando scilicet una pars vaporis est in tantum densa, quod radius luminis non sufficit pertransire, sed reflectitur in eamdem partem, a qua venit. Causa autem est, quia in hyeme flante Euro, aer est commixtus vaporibus, et inspissatus, et ideo melius potest fieri refractio, aut reflexio luminis ad aerem. Causa hujus est, quia Sol est majoris virtutis in calefaciendo, quam Luna, et ideo prae intensione caloris cito dissolvit consistentiam vaporis, ad quem debeat fieri reflexio, aut refractio luminis. Causa est, quia Luna est propinquior nobis, quam sit Sol; ideo lumen ejus incidit ad vaporem secundum angulos magis obtusos in comparatione ad visum nostrum, ideo a Luna debet apparere Halo magis quam a Sole.

Propter quintum, et sextum, praemittendae sunt quaedam suppositiones. Prima est, quod Halo generatur ex commixtione lucis, cum opaco terrestri, verbi gratia, nubes quandoque apparet rubea, quandoque alterius coloris, et tum in veritate, non est aliud quam lux, vel lumen sic apparens propter opacum, ad quod refrangitur, vel reflectitur, aut etiam in quo incorporatur.

Secunda suppositio, quod ex diversitate lucis cum opaco, aut e contra, provenit diversitas colorum. Patet per experientiam allegatam, quia per talium diversam commixtionem apparent diversimode coloratae.

Tertia est, quod lux fortis cum opaco debili facit apparere albedinem. Patet, quia propter hoc apparet albedo in nubibus, et albedo flammae ignis.

Quarta est, quod propter debilitatem lucis in eodem denso colores obscurantur. Patet ex praecedenti, quia postquam opacitas est aequalis, et lumen remissius, oportet quod color magis tendat ad rubedinem, et per consequens fit obscurior.

Quinta, quia omnium radiorum Solis incidentium ad aliquam superficiem radius perpendicularis est fortissimus. Patet expertum, quia ille transit irrefractus.

Sexta, quia radius luminis, quanto est propinquior perpendiculari, tanto est fortior, et quanto remotior, tanto debilior, ita quod remotioribus propinquiores sunt fortiores.

Ex istis suppositionibus apparet quare in medio Halo apparet major claritas, quia vapor ad quem fit refractio, est uniformis, vel saltem videtur quod ibi non est difformitas quoad sensum, et in medio incidit radius perpendicularis, qui per quintam suppositionem, est fortior inter alios; igitur in medio apparebit major claritas, quam in aliis partibus, et quia radii a perpendiculari vadunt continue debilitando per sextam suppositionem, eo quod colores causati ex commixtione illorum radiorum cum vapore apparent continue remissiores, et per consequens obscuriores. Patet igitur quare Halo apparet clarior in medio, quam in circumferentia.

Sed tamen notandum est, quod Aristoteles in isto tertio, videtur innuere aliam causam, saltem quae est ista partialis, quare in medio apparet claritas intensior, bene movetur ex hoc, quia unum contrarium juxta positum alteri, facit alterutrum apparere intensius, sicut albedo juxta posita nigredini facit nigredinem intensiorem, et e contra, quasi neutra esset alteri juxta posita. Et forte non est alia causa, quam consideratio animae. Nam anima simul comprehendit duo contraria, et propter repugnantiam ipsorum, facit diversitatem inter ea, et judicat quodlibet esse intensius. Et ideo dicitur in Perspectivo, quod rerum dissimilium percipitur diversitas in instanti, similium in tempore inest. Hoc supposito, patet quod claritas in medio ipsius Halo juxtaponitur nubi nigrae, quam vocat Aristoteles Peripheriam nigram, ideo illa claritasapparet intensior forte quam sit, vel quam appareret, si non esset nigredo juxtaposita.

Propter causam sexti, sciendum, quod non solum provenit diversitas colorum propter diversitatem commixtionis lucis cum opaco, sed cum hoc, propter diversitatem qualitatum ipsius opaci, verbi gratia, si opacum fuerit adustum, et lux incidens sit satis fortis, apparet albedo, sicut patet in carbonibus ignitis; et si opacum fuerit aquosum, tunc apparet viriditas, ita quod propter commixtionem diversam, vel juxtapositionem adusti cum aquoso secundum magis et minus proveniunt diversi colores, puta puniceus, et alii. Ex hoc patet causa, quare in Halo apparet talis diversitas colorum, quia uni parti aquosae vaporis juxtaposita, et alia pars adusta, et secundum hoc apparent diversi colores.

Circa ista et praecedentia, dubitatur, quia non solum ab uno puncto corporis luminosi proveniunt radii ad. vaporem, sed a quolibet, a quo ad ipsum potest protrahi linea recta, de quibus tamen tu nullam facis mentionem.

Ad istud dico quod non obstat hoc contra praedicta, quia radii provenientes ab aliis punctis, quam ab uno, quo incidit perpendiculariter ad visum, vel sunt perpendiculares, vel obliqui; si perpendiculares, tunc demonstrative probabitur ex ultima definitione primi, quod non concurrent in centrum visus; si autem fuerint obliqui incidentes, igitur frangentur ad angulos aequales, vel dissimiles angulis causatis ex radiis refractis ad visum, cum eadem superficie. Major patet in figura prius posita: et minor apparet, scilicet quod propinquior est visui, quia multo plus est de vapore ad Solem, quam de visu nostro ad vaporem, et ideo angulus refectionis est minor, quam si vapor esset aeque distans.

Secundo arguitur ad illud, quod radii refracti a vapore nunquam concurrunt in eumdem visum; igitur iste circulus non causatur per modum assignatum. Tenet consequentia, quia concursus illorum radiorum ad visum praesupponitur in argumento praedicto de figura Halo. Sed probatur antecedens ex natura fractionis linearum assignata in praecedentibus quaestionibus, nam radius incidens per media diversarum diaphaneitatum, quorum secundum est densius, primo frangitur ad perpendicularem ductam per locum fractionis. Sed quando secundum medium est subtilius, frangitur recedendo ab eodem; igitur quando radius Solis venit de aere superiori ad vaporem roridum, frangitur declinando ab incessu recto versus perpendicularem; igitur quando postea procedit ad istud medium rarius, in quo nos sumus, declina bita perpendiculari ducta per locum fractionis: igitur nunquam concurrit cum illa perpendiculari in centrum visus.

Ad ista posset dici, quod ad demonstrandum Halo esse figurae circularis, non oportet praesupponere angulos incidentiae esse aequales refractionis angulo, sed sufficit quod omnes radii extremi venientes a Sole sunt sibi invicem aequales, vel etiam omnes refracti a parte inferiori sunt sibi invicem aequales. Et ideo forte melius esset imaginari Halo fieri per alium modum, quam per refractionem, qui forte postea tangetur.

Sed contra esset dubium, si non fieret per refractionem, quaero, quare Halo apparet secundum tantum angulum per se, et non secundum majorem. Et de hoc dicetur quod non potest dari alia causa, quam quod talis est natura angulorum, sicut postea dicetur de angulo, sub quo apparet Iris.

Ad rationes. Ad primam, soluta est.

Ad secundam, de Iride non est simile.

Ad tertiam, dico quod ista non est causa, sed aequaliter extremorum radiorum incidentium ad vaporem.

Ad quartam dictum est in corpore quaestionis.