ARTICULUS I.

De distinctione regionum aeris, secundum situm, qualitatem, et figuram.

Quantum ad primum sciendum est, quod tota sphaera aeris imaginatur dividi in tres partes, quarum prima est inferior circa nos, quae incipit a superficie terrae, et aquae, elevata superius secundum spissitudinem usque ad istum locum, ad quam terminantur radii Solis refracti a terra. Et illa prima regio continue mutatur ab una dispositione in aliam, propter actionem elementorum frigidorum, et propter actionem corporum caelestium.

Sed post istam est media regio aeris, quae incipit a parte inferiori in illo loco, ad quem terminantur radii Solis refracti a terra, et durat secundum spissitudinem usque ad locum illum, ad quem altissime possunt ascendere nubes; et hoc est alte a terra per quadraginta unum milliaria, quadraginta autem minuta, et 31. secunda, ut vult Alhazenus in tractu de crepusculo, et ista media regio aeris, vel aliqua ejus pars semper stat in eadem dispositione, quia semper est frigida. Deinde, pars aeris, quae est ab ascensione nubium usque ad sphaeram ignis, videtur suprema regio aeris, cujus pars inferior satis magna habet dispositiones naturales, secundum quod aer exigit in sua naturalissima dispositione. Sed pars superior illius tam propter motum, quam propinquitatem ad ignem, semper est calida, et sicca, et de ista parte dicit Aristoteles in isto primo, quod est velut ignis; et hoc est verum quantum ad dispositiones qualitativas. Patet igitur qualiter istae regiones distinguuntur secundum situm, et qualitatem.

Sed dubitatur, cum media aeris regio incipiat a parte inferiori, in loco isto, ad quem radii Solis refracti a terra terminantur, quaero ubi est locus, ad quem terminantur illi radii?

Secundo, utrum in omni regione ascensiones nubium sunt aeque alte?

Tertio dubitatur de figura mediae regionis.

Quantum ad primum, dico quod in diversis partibus terrae radii isti in diversis locis terminantur, secundum quod Sol magis, vel minus de directo aspicit aliquam partem terrae. Nam quanto directius respicit aliquam terram, tanto radii ipsius ab ipsa terra refracti altius terminantur. Cujus causa est, quod quanto radius, mediante quid offunditur actio alicujus agentis, refrangitur magis prope perpendicularem, tanto radius ille fortius et altius potest elevari.

Ex isto inferunt aliqui duo corollaria. Primum est, quod media regio aeris sub polis mundi contingit terram. Probatur, nam radii a polis mundi refracti non elevantur in altum.

Secundum est, quod sub aequinoctiali, nec inter duos Tropicos, est media regio aeris. Probatur, quia illi radii provenientes a Sole refranguntur in seipsos, cum sint perpendiculares; ideo non est diversitas fractionis, et per consequens nec media regio aeris.

Contra primam partem secundi corollarii objicitur, quia sequeretur quod esset falsum in aestate, quia quantum media regio aeris debet esse magis prope terram ratione elongationis a Sole, tantum per longam praesentiam, et permanentiam Solis super illa parte poterit recompensari. Imo in aestate Sol aspicit partem terrae suppositam polo, per dimidium annum integre, exceptis crepusculis; igitur videtur quod; ibi sit sufficiens caliditas, et quantum media aeris regio poterit elevari in aestate, et quantum dicuntur radii Solis non elevari in altum. Dico quod radii incidentes ad partem suppositam polo refranguntur elevando se ultra polum, et quod refracti similiter ultra illam partem directe elevantur versus sursum istum polum.

Contra secundam partem secundi corollarii objicitur, quia nisi inter Tropicos esset media regio aeris,

sequeretur quod ibi non possent fieri impressiones aquae. Consequens falsum, et contra experientiam. Et probatur consequentia, quia tales impressiones fiunt per ingrossationem a frigiditate mediae regionis, et ideo non obstante quod Sol aspiciat aliquam partem, elevantem versus polum perpendiculariter, tamen radius iste refractus in seipsum continue remittitur, et debilitatur in tantum, quod lumen ejus non sufficit ad frigiditatem. Ex quo patet quod non aspiciat aliquam partem terrae perpendiculariter; imo si jam aspicit aliquam partem terrae perpendiculariter, per totum residuum diei aspiciet illam partem oblique.

Ex isto sequitur quod continue procedendo versus Austrum, media regio aeris est magis elevata super terram, quam procedendo magis versus Septentrionem, caeteris paribus, quia semper radii Solis versus Austrum refranguntur magis prope perpendicularem.

Secundo, sequitur quod inter duos Tropicos est media regio aeris altissima, propter causam praedictam.

Tertio, sequitur quod concavitas mediae regionis non est figurae conformis; patet, quia altius elevatur in una parte, et bassius in alia: ergo est difformis.

Quarto, sequitur quod in aestate altior est media regio aeris super aliquam partem terrae, quam sit super eamdem in hyeme: patet quia in aestate Sol aspicit magis directe terram, saltem versus nos quam in hyeme,

Quinto, sequitur quod in hyeme, vel aliqua parte hyemis, media regio aeris contingit terram sub polis mundi; patet, quia tunc ibi non pertingunt radii Solis, qui possunt elevare vapores ibidem resolutos, si sint aliqui.

Ad secundum de ascensione nubium, dico quod nubes inaequaliter ascendunt secundum quod Sol potest inaequaliter fumos, et vapores elevare super loca terrae, et ideo ubi media regio aeris est altior, ibi altiores sunt nubes, et ubi est bassior, ibi minus ascendunt nubes.

Ad tertium de figura, dico quod media regio aeris quantum ad ejus concavitatem est valde difformis, sed quantum ad ejus convexitatem, potest quodammodo dici quod sit figurae ovalis. Ad quod sciendum est, quod figura quantum ad ejus convexum, attenditur penes caliditatem superioris regionis; nam versus aequinoctialem aer superioris regionis velocius movetur, quam prope polos mundi, ideo ibi calefit usque ad majorem distantiam versus inferius, sed versus polos mundi aer iste superior tardius movetur; ideo media regio ibi magis elevatur, et est quasi per modum aeris spissi, cum nubes ibi non elevantur ita alte, sicut durat media regio aeris propter defectum caloris elevantis.

Ex istis primo sequitur, quod inter duos Tropicos media regio aeris est strictissima. Probatur, quia a parte superiori magis venit versus terram, et a parte inferiori magis elevatur. , Secundo, sequitur quod habitantibus sub polis mundi prius apparent crepuscula matutina, quam alibi. Probatur, quia altius super tropicos ipsorum est aer grossus, quasi vaporibus inspissatus, modo Sol citius aspicit vaporem altiorem, quam minus altum: igitur cum crepuscula causentur ex refractione luminis Solis ad vapores grossos elevatos, sequitur propositum.

Tertio, sequitur quod plus durant iis crepuscula serotina propter eamdem causam.