ARTICULUS II. An mare sit locus naturalis aquarum?

De secundo sit conclusio ista, quod locus, quem occupat mare, est locus naturalis aquarum, ad quam omnes aquae moventur naturaliter, sed tamen ad locum, quem occupat mare ita fit; igitur, etc. Major patet, quia locus sursum dicitur locus naturalis levium, eo quod ad ipsum levia naturaliter moventur, et ita de aliis. Minor patet ad experientiam, videmus enim quod omnes aquae fluunt in mare.

Dubitatur igitur primo, quia gravioris et levioris non est idem locus naturalis, sed aqua dulcis est levior et subtilior, et aqua maris grossior et gravior; ergo ipsorum non est idem locus naturalis. Major patet, quia subtilius et levius natum est altius locari, quam gravius. Minor patet per Aristotelem 2. hujtis, quia nil est locus partis subtilioris nutrimenti, et partis grossioris nutrimenti,

igitur a simili, nullus esset locus naturalis aquae dulcis et maris. Tenet consequentia, quia sicut subtilius nutrimenti est dulce, et grossum terrestre est amarum et salsum, itaest deaquadulciet maris. Et antecedens apparet, quia subtilius nutrimentum mittitur ad singula membra, sed grossius et terrestrius remanet in fundo stomachi. . Tertio, sola declinatio sive declivitas loci est causa omnis motus aquae, per quem fit fluxus, et refluxus ipsius maris; igitur aqua non habet aliquem locum naturalem, ad quem naturaliter movetur. Tenet consequentia, quia si esset locus, ad quem naturaliter moveretur, sive esset declivior, sive non, ad ipsum moveretur. Et antecedens patet per Senecam 3. de naturalibus quaestionibus, et ipsum allegat Albertus in secundo hujus.

Quarto, vel aqua movetur ad eumdem locum, ad quem movetur terra, vel non; si ad eumdem, sequeretur quod centrum terrae esset locus naturalis aquae, sicut est terra; si ad alium, tunc non est idem centrum totius gravitatis mundi.

Ad ista, ad primum et secundum simul, dico quod locus primario receptionis omnium aquarum est locus, quem occupat mare, quemadmodum stomachus est locus primario receptionis omnium ciborum, sed postea sicut evaporantur partes subtilioris nutrimenti, et elevantur, et mittuntur ad singula membra, et quod grossius et terrestrius est manet in ipso stomacho; ita consimiliter per actionem Solis evaporantur partes subtiliores aquae, et ascendunt sursum, sed grossius, et terrestrius manet in illo loco.

Ad tertium, sola declivitas, etc. Concedo antecedens, et nego consequentiam, quia motus sursum est causa motus levium, quod si non esset elevatio loci, leve non ascenderet, et tamen hoc non obstante, leve habet locum naturalem.

Ad quartum, vel aqua movetur ad idem centrum, etc. de isto est magna difficultas. Et imaginatur Campanus tractalu suo de sphaera, cap. 5. quod terra sit elevata extra centrum mundi, et aqua ponatur ab opposita parte contraponderando terrae, et sic secundum ipsum diversa sunt centra gravitatis terrae, et aquae; et imaginatur quod terra fuisset cooperta aquis, et postea jussu divino aquae congregarentur ad unum locum, ut terra appareat arida finaliter, ut homo et alia animalia haberent locum congruentem suae habitationi, et quia talis concursus aquarum non potest fieri terra remanente in suo centro, quia adhuc aqua niteretur cooperire terram, ideo oportuit terram ascendere de suo loco: et sunt verba Campani, postquam numeravit situs, et ordines sphaerarum caeli, et ordinem ignis et aeris, sic dicit: Secunda est sphaera aquae, cujus orbicularis ambitus est divino praecepto discisus a terra, et suae discisionis parte media. consurgente divinum praeceptum erat, ut congregarentur aquae, etc.

Sed contra istud arguitur primo, quia si ita esset, sequeretur quod aliquis esset locus terrae, super quem si poneretur portio terrae,

et portio aquae, non moverentur deorsum per eamdem viam. Consequens est contra experientiam; semper enim aqua posita sursum descendit per eamdem viam, per quam descenderet terra, si esset ibidem posita. Probatur consequentia, aqua moveretur ad centrum aqua, et terra ad centrum terrae; modo ipsarum sunt diversa centra, cum sint sphaerae eccentricae. Secundo, sequeretur quod portio terrae inhabitata esset figurae circularis. Consequens impossibile, ut patet per Aristotelem in isto secundo, et alios, qui ponunt majorem esse distantiam terrae habitabilis ab Oriente in Occidentem, quam a Septentrione in Austrum. Et probatur consequens, quia semper est portio sphaerae elevata super aliam sphaeram, cui est eccentrica, est portio circularis.

Ideo istis dimissis, dico quod terra est concentrica mundo, et etiam aquae, quantum ad gravitatem, ita quod idem est centrum gravitatis terrae, et aquae, sed non est idem centrum magnitudinis; propter quod praemitto primo, quod tota terra non est pure simplex, imo pars, quam inhabitamus est commixta, et per consequens levior parte pura, quae est deorsum. Istud patet, quia fodientes terram semper inveniunt partes diversarum rationum, ut arenam, lapides, et hujusmodi, quae sunt mixta.

Secundo praemittitur, quod si sit aliquod difforme in gravitate, et cadit ad centrum mundi, centrum suae gravitatis esset in centro mundi, et non centrum suae magnitudinis. Patet, quia si in centro mundi non esset terra, nec aqua, sed praecise aer circumdans undique usque ad centrum, tunc si projiceretur scyphus aquae usque ad centrum, aqua illa congregaretur in centrum per modum cujusdam modicae sphaerae: et tunc si caperetur unus clavus ferreus longus, cujus caput esset valde grossum, tunc ab una parte aquae existentis in centro clavus elevaretur super aquam sed ab alia parte non, ut patet intelligenti.

Ex istis patet quod aliud est centrum magnitudinis terrae, et aliud suae gravitatis, quia per primam suppositionem, terra est difformis in gravitate, et pars ejus levior est versus nos, cum sit commixta: igitur minor pars ejus est citra centrum, quam sit ultra, et cum in centro mundi sit centrum suae gravitatis, sequeretur quod citra centrum mundi esset centrum suae magnitudinis. Et hoc de secundo.