ARTICULUS II. Causae apparentiarum.

De secundo, dico quod materialis causa hujusmodi apparentiarum potest esse duplex, scilicet vapor elevatus ab istis inferioribus per actionem Solis usque ad mediam regionem, mixtus aliqualiter exhalationi calidae, et siccae adustae, et ibidem ingrossatus per frigiditatem mediae regionis. Secunda causa materialis potest esse aer, nam superveniente frigiditate noctis, aer quodammodo inspissatur, et ingrossatur in tantun, quod sufficiat refrangere lumen, vel etiam reflectere. Et quod aer potest sic inspissari demonstrat Albertus per quoddam experimentum, nam si capiatur vas vitreum, plenum aere, et os ejus ponatur in aqua, tunc de die apparent, vel videntur quaedam ampullae exire per aquam; sed de nocte apparet aer in quiete sine exitu alicujus talis ampullae, quod non esset, nisi de die aer esset magis rarefactus, et de nocte ingrossatus. Et hoc de causa mariali.

De causa efficiente, dico quod ponitur esse triplex, nam est calor elevans vaporem, vel exhalationem. Secundo est frigiditas condensans illum vaporem, et ingrossans. Sed tertia causa est aliqua stella, vel aliquae stellae lucentes, quarum lux refrangitur in aliam materiam, et facit appare re talem colorem. Nam si materia fuerit rarior in lateribus, et spissior in medio, tunc materia illuminatur in illis lateribus, in medio non, et tunc apparet vorago; sed si materia fuerit uniformis, ita quod lux ubique incorporetur, et reflectatur uniformiter, tunc apparet hiatus.

Sedquare magis apparet rubedo, dico quod causa est, quia non solum lux reflectitur ad illam materiam, imo cum materia sit minus densa nube, tunc in ipsa incorporatur lumen, ideo ex admixtione luminis tunc illa materia, quae est terrestris et adusta, apparet color rubeus, nam in istis inferioribus videmus rubedinem generari ex terrestreitate, vel terrestri adusto commixto luci, ut patet de carbonibus ignitis.

Sed dubitatur primo utrum tales apparentiae possunt causari a lumine Solis? Respondetur quod sic, quia longo tempore post occasum Solis, et ante ejus ortum Sol lucet in media regione aeris, ubi materia illa elevatur, ex qua fiunt istae apparentiae. Imo etiam post occasum Solis, Sol dum lucet in media regione aeris supra cacumina montium.

Secundo dubitatur, quare tales apparentiae cito disparent a visu? Dicit Aristoteles quod causa est, quia motus suarum causarum est valde velox, scilicet motus stellae, cujus stellae lumen incorporatur in illa materia,

Tertio dubitatur, quare plus fiunt de nocte, et serenitate existente, quam alias: Causa primi est, quia luces majores obfuscant minores, ideo de die non videmus stellas; modo lux diei est magna valde in comparatione ad lucem talis apparentiae, et ideo dato quod fiat in die, tum non appareret nobis. Causa secundi est, quia nubes impediret visionem talis apparentiae ubi inest, tamen quod quandoque fuerit existente nube, tum nubes non est undique includens illam materiam, ideo adhuc est aliqua serenitas.

Similiter dubitatur, utrum ibi sit nova forma substantialis inducta, vel non? Respondetur quod non, secundum Aristotelem, imo solum est apparentia quaedam, sicutestin Iride facta per mixtionem, et incorporationem lucis ad opacum terrestre adustum, commixtum aliqualiter vapori aquoso, vel ad aerem ingrossatum.

Ex istis potest elici causa, quare apparent sanguinei colores in coelo, et mutationes colorum in stellis, nam cum nubes existens supra ipsam fuerit fortis, tunc apparet color albus; cum nubes fuerit admixta exhalationi siccae terrestri, et adustae, tunc per incorporationem lucis apparet color sanguineus, ita quod si lux fuerit fortis, et materia adusta satis tenuis, tunc apparet color puniceus; sed si materia fuerit grossa, et lux aliqua-Uter debilis in comparatione ad materiam, tunc causatur color purpureus; quemadmodum videmus quod Sol, vel aliud astrum visum per fumum apparet rubeum, et si fumus fuerit multum spissus, apparet astrum illud tendere ad nigredinem. Istae igitur sunt causae istarum secundum Aristotelem apparentiarum, quae prius numeratae fuerunt.

Sed contra istum processum objicitur, quia imaginabile videtur quod aliqua stella, vel aliqua res mundi ita velocitermoveatur sicut cut hiatus, et voragines disparent a visu, non ideo non est verisimile quod flant per alterationem nubis a luce.

Et propter: istud tenent multi alii, quod hiatus et voragines fiunt per inflammationem, et tunc possunt elici ex praecedente quaestione, de sonis, qui audiuntur in aere sive nube. Unde tales soni sunt diversi: nam quandoque apparet ac si esset vox hominis, aliquando ut vox, vel ululatus alterius animalis, et quandoque ut esset fragor arborum. Causa est, quia in vapore aqueo subtili includitur exhalatio calida et sicca subtilis, quae petit exitum ab isto vapore, et sicut videmus quod causatur sonus, quando ferrum calidum submergitur in aquam, ita consimiliter in exitu exhalationis ex illo vaporecausatur sonus, et diversitas illius soni est diversitas medii, sicut in aliis impressionibus.

Per hoc ad rationes. Ad primam, verum est, nisi fuerit de se lucidum, et tunc permanet lumen, et bene potest tunc obscurari.

Ad secundam, dicitur eodem modo.

Ad tertiam, dico, quod hiatus et vorago sunt ex materia subtiliori, quam sit nubes. Et dato adhuc quod sit nubes, bene possunt apparere talia, eo quod locus apparitionis non est circumdatus undique nube.

Ad aliam, dicitur quod apparent in caelo pro tanto, quia quando inter visum et a liquod visibile ponitur aliud visibile directe, tum illud videtur cohaerere alteri visibili, et causa est, quia distantia corporum non percipitur, nisi percipiendo situm corporum continue ordinatoruminter ipsa: modo quando unum corpus ponitur directe inter visum etaliud, non percipiuntur corpora intermedia continue ordinata, ideo non est dicendum quod non est conveniens visum decipi judicando de situ.

Ad ultimam, dicendum quod plus sanguineae sunt hujusmodi apparentiae propter adustionem.