QUAESTIO VI.

Ulrum vapor sit de natura aeris, et exhalatio de natura ignis ?

Arguitur quod non, quia illud quod per solum motum localem segregatur ab aqua non est de natura aeris, sed vapor est hujusmodi; ergo vapor non est de natura aeris. Major apparet, quia per solum motum localem unum elementumnon transmutatur in aliud. Et minor patet per Aristotelem in isto primo, ubi dicit quod vapor primo est disgregatio aquae.

Secundo, illud quod propriae naturae derelictum convertitur in aquam, est de natura aquae; sed vapor est hujusmodi; ergo, etc. Major apparet, nam ideo dicimus quod aqua calefacta adhuc remanet aqua, eo quod dimissa propriae naturae communiter se reducit ad frigiditatem. Et minor apparet,

nam vapor tenuis, ex quo natus est fieri ros, statim cum deficit calor elevans, convertitur in aquam.

Tertio, quia illud quod differt ab aqua solum secundum differentias accidentales, est de natura, aquae; sed vapor est hujusmodi; ergo, etc. Major apparet, quia solum mutatio in accidentalibus non constituit diversitatem specificam. Et minor apparet, quia vapor et aqua solum differunt ab invicem secundum magis et minus grave, secundum densum et rarum, et hujusmodi qualitates.

Quarto arguitur quod exhalatio non est de natura ignis. Quia si sic, sequeretur quod possemus percipere exhalationem ascendere per aerem. Consequens contra experientiam, saltem in pluribus. Et probatur consequentia, quia ignis, vel illud quod est igneum faciliter est perceptibile.

Quinto, quia exhalatio ab igne incenditur, et consumitur; igitur exhalatio non est de natura ignis. Consequentia tenet, nam cum omnis actio proveniat a contrarietate, illud quod est de natura alicujus elementorum, non consumeretur ab eodem, vel consimili elemento. Antecedens patet per Aristotelem in isto primo capite tractatus secundi, ubi vult quod impressiones ignitae generantur per incensionem exhalationis.

Sexto, quia exhalatio per solum motum localem separatur a terra; igitur exhalatio non est de natura ignis. Consequentia tenet, quia solus motus localis sine aliqua alteratione non sufficit mutare unum elementum in aliud. Et antecedens apparet, quia statim, cum aliqua pars terrae liquefit, segregatur a toto, cujus est pars, et ascendit per modum exhalationis.

Septimo, exhalatio solum differt a terra secundum magis et minus: ergo, etc. Tam antecedens, quam consequens probatur, sicut probantur de vapore.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto primo, cap. 4. ubi dicit in fine: Vapores enim natura sunt calidi, et humidi, exhalationes calidae, et siccae.

De ista quaestione est una opinio, quod vapor non est de natura acris, imo de natura aquae; et similiter exhalatio non est de natura ignis, sed de natura terrae. Et hoc probatur per rationes prius factas.

Alta opinio est, quod vapor non est de natura alicujus elementi simplicis, imo est quod am mixtum, imperfectum, ex duobus elementis, puta, vapor de aere et aqua, exhalatio de igne et terra. Probatur, quia non solum vapor convertitur in aquam, imo etiam in aerem, nam non tota nubes convertitur in aquam, imo alia pars ejus in aerem.

Istis omissis, respondetur ad quaestionem, modo primo, Aer potest accipi dupliciter: Primo pro corpore simplici habente formam substantialem, cujus dispositiones naturales, scilicet caliditas, et humiditas, non sunt admixtae dispositionibus contrariis. Et vocatur in proposito forma substantialis simplex, non propter hoc, quod non sit composita ex diversis formis substantialibus, quia nulla est taliter composita, sed praecipue ideo dicitur esse simplex, quia nata est provenire ex actionibus duarum qualitatum primarum, et non ex commixtione, vel proportione omnium qualitatum primarum. Alio modo accipitur aer pro tali corpore simplici habente formam simplicem, cujus tamen naturales dispositiones, scilicet caliditas, et humiditas, sunt admixtae cum suis contrariis.

Secundo sciendum est, quod illa dicuntur ejusdem naturae, quae habent formam consimilem, ita quod materia nil facit ad diversitatem secundum naturam.

Tertio est sciendum de definitionibus vaporum, et exhalationis. Unde vapor est quidam fumus per astrorum et Solis actionem elevatus ab aqua, et corporibus aqueis, cujus naturalis complexio est calida et humida, ex quo natae sunt fieri nubes, pluviae, grandines, rores, et pruinae. Sed exhalalio est fumus per actionem Solis, et aliorum astrorum calefacientum, a terra et corporibus terrenis elevatus, qui naturaliter est calidus et siccus, et ex quo natae sunt fieri impressiones ignitae, stellae comatae, venti, et terraemotus.

Secundum hoc ponuntur conclusiones. Prima est haec, quod vapor, vel exhalatio non est de natura terrae, vel aquae. Et hoc est verum de exhalatione, quantum ad suas dispositiones qualitativas, quamvis non quantum ad suam formam substantialem. Probatur conclusio, quia ista non sunt ejusdem naturae, quae habent naturales inclinationes oppositas: modo sic est quod vapor et exhalatio habent naturales inclinationes oppositas inclinationibus, quas habent aqua, et terra: igitur, etc. Major patet, quia eadem, vel consimilis natura eodem modo, vel consimili inclinat. Et minor apparet, nam vapor et exhalatio ex suis naturis inclinantur ferri sursum, sed terra et aqua deorsum.

Secunda conclusio est, quod vapor est de natura aeris. Probatur primo, quia vapor habet naturales dispositiones aeris, scilicet caliditatem et humiditatem; caliditatem ratione agentis, quod elevat ipsum ab aqua; et humiditatem ratione passi, a quo elevatur.

Secundo, si non esset de natura aeris, maxime esset de natura aquae, eo quod alia elementa non participant humiditatem, modo consequens falsum. Primo per praecedentem conclusionem. Secundo, quia tunc vapor non converteretur in aquam, quod est contra experientiam. Et probatur consequentia, quia idem non convertitur in naturam suiipsius, vel consimilem.

Tertia conclusio est, quod exhalatio quantum ad dispositiones qualitativas primas, est de natura ignis. Probatur, nam id, quod est calidum et siccum, est de natura ignis; sed exhalatio est hujusmodi; ergo, etc. Nam aliter non esset faciliter inflammabilis. Secundo, quia habet caliditatem respectu agentis, et siccitatem respectu passi, a quo elevatur.

Quarta conclusio est, quod exhalatio non est de natura ignis, quantum ad formam suam substantialem. Probatur, supponendo quod non quaelibet caliditas sufficit ad generationem ignis, imo nulla citra summam, nisi fuerit materia optime disposita ad introductionem formae ignis. Ista suppositio patet, nam aliter non posset assignari quis gradus sufficeret ad introductionem ignis, et quis non. Tunc hoc supposito, patet quod terra sit valde inepte disposita ad introductionem formae ignis, quia in ipsa non potest introduci forma ignis, nisi fuerit multum intensa, quia dato quod sic, jam experiremur videre caliditatem in ejus ascensu, quod est falsum.

Contra secundam conclusionem, quae dicit quod vapor est de naturu aeris, arguitur quod non, quia illud non est de natura aeris, quod per modicam actionem potest converti in aquam: sed vapor per parvam actionem potest converti in aquam, et ita similiter de aere mediae re- gionis: ergo, etc. Et minor apparet, nam vapor, ex quo natus est ros generari, superveniente frigiditate noctis valde repente, convertitur in aquam.

Secundo arguitur per quamdam experientiam Alberti, qui dicit quod si argentum vivum ponatur in aqua rosacea, cito exhalatur illud argentum: et si supponatur vas spissum, et frigidum, tunc illud argentum vivum exhalatum iterum convertitur in argentum vivum, quod non possit fieri, si illud argentum per exhalationem fuisset conversum in aerem. Ergo a simili, vapor exhalatus ab aqua non statim convertitur in aerem, sed adhuc manet aqua.

Ad primum, id quod per modicam,

etc. Negatur major, propter duas causas: Prima est, nam vapor iste non statim resolutus est ab aqua, ideo per valde modicam actionem potest reverti ad propriam naturam, tamen qualitates symbolae adhuc manent in ipso valde intensae. Alia causa est, quia unum contrarium cum multum fuerit passum a contrario, facilius est receptivum cujuscumque impressionis, quam aliud simile, quod non est passum a suo contrario; modo cum vapor iste, priusquam fuerat resolutus multum passus erat a caliditate, multo facilius potest recipere impressionem a frigido, quam aqua non passa a caliditate.

Ad secundum potest dici dupliciter: Uno modo, quod illud argentum vivum non mutatur in aliam naturam, sed praecise diminuitur secundum partes diminutas, et ideo superveniente frigiditate, partes istae revertuntur in propriam naturam. Aliter dicitur sicut ad praecedentem, quod non est inconveniens quod istud exhalatum ex argento vivo faciliter convertatur in argentum vivum, eo quod adhuc est valde propinquum suae naturae, propter qualitates symbolas existentes in eo.

Ad rationes, et ad primam quod per solum motum, etc. Concedo consequentiam, et nego minorem, quia quamvis vapor disgregeturab aqua, hoc tamen est per primam alterationem, imo etiam cum generatione.

Ad secundam conceditur major, et negatur minor, nisi supervenerit frigiditas ingrossans illum vaporem.

Ad tertiam, illud quod solum, etc. Conceditur major, et nega ur minor, eo quod vapor natus est converti in aquam, quod non esset, si esset ejusdem formae substantialis cum aqua.

Ad quartam, dico quod si exhalatio esset ignis purus, adhuc in ascensu suo non perciperetur a visu. Nam solus ignis existens in corporibus mixtis non percipitur a visu.

Ad quintam, exhalatio incendilur, etc. Concedo, quia adhuc non est perfecte assimilata igni, secundum gradum suae qualitatis.

Ad sextam, quia exhalatio per mo tum solum, etc. Negatur consequentia, imo elevatur mediante alteratione, ut dictum fuit de vapore.

Ad septimam, illa probat verum, nam concessum est, quod exhalatio antequam inflammetur non differt substantialiter a terra. Dictum est.