ARTICULUS IV.

Dato quod elementa essent inaequalia, qualiter possunt conservari ne unum corrumpatur.

De quarto, dico quod dupliciter potest induci quod elementa non corrumpant seipsa invicem, dato quod sint inaequalia. Primo, sic, et sit conclusio ista, quod non quodlibet agens in aliquod passum agit secundum quamlibet partem sui in profundo. Probatur, quia si ita esset, sequitur quod minima scintilla aeris possit agere in quanrtamcumque distantiam. Consequens est impossibile, quia tunc majus et fortius agens non possit ad majorem distantiam agere, quam minus. Probatur consequentia, quia aer exalterat, igitur cum agat secundum quamlibet partem in profundo, sequitur quod pars aeris adhuc ad Roman *alterat me, cum partes illae sunt in profundo aeris.

Secunda conclusio est, quod cujuslibet agentis aliquae partes agunt secundum profundum. Probatur per experientiam, nam videmus quod ignis aliquantae spissitudinis agit intensiorem calorem, quam ignis sibi aequalis secundum longitudinem, et latitudinem, cum minori tamen spissitudine. Ex isto sequitur quod cum aliquae partes aeris in profundo agunt, et non quaelibet, sequitur quod longitudo passi mensurat, et maximam partem agentis, quae secundum se, et quamlibet sui agit in passum, et minimam quae non.

Secundo sequitur, dato quod ignis excedat alia elementa, et sit sufficienter applicatus eis, non propter hoc ipsa corrumperet. Patet, quia non agit secundum omnes partes sui, sed solum secundum aliquas approximatas passo, quae sunt majoris potentiae, quam passum sit resistentiae.

Alia via inducendi est per consequentia: supponitur primo, quod quodlibet elementum determinat sibi certum gradum raritatis, vel densitatis, quem naturaliter non potest transgredi, non potest naturaliter, nec violenter, nisi corrumpatur. Secundo, supponitur quod tota sphaera generabilium, et corruptibilium replet locum inter orbem Lunae, et centrum terrae, nec potest replere majorem, nec minorem; tunc ex istis sequeretur quod si unum elementum rarefieret, oporteret ipsum, vel adjunctum condensari.

Tunc ponitur ista conclusio, quod si ignis debet generare ignem ex aliis elementis, generatio illius non potest fieri, nisi usque ad determinatam quantitatem. Probatur, quia ignis requirit majorem locum, quam elementum ex quo generatur, et cum locus non potest majorari, sequitur quod nec ignis quantumlibet generari; imo per talem generationem tandem condensaretur, et tenderet ad non esse, seu ad corruptionem sui; et ex isto sequoretur quod tantum de igne posset generari ab aliis elementis, quod ignis non posset plus generari. Probatur, quia ignis non potest ex aliis elementis generari, nisi facta condensatione violenta, modo ipsa non potest fieri quantumlibet.

Secundo sequitur quod ignis possit esse in tantum augmentatus, quod non potest comburere stupam appropinquatam sibi. Probatur, quia condensato igne, quantum possibile est praeter ejus corruptionem, et etiam aliis elementis, quaero, si stupa combureretur, vel ignis genitus ex ipsa tantum occupat locum per se, quantum antea, vel majorem? Non tantum, quia ignis requirit majorem extensionem quam stupa; nec majorem, quia tunc alibi ignis condensaretur, quod est falsum, quia ignis in tantum est condensatus, quantum naturaliter, vel violenter posset condensari. Et ex ista solutione intelligitur ratio prima facta in secunda parte quaestionis, quia dato quod unum elementum, sicut ignis, excedat alia, tum non habet locum, in quo alia possunt recipi, sed ipsa convertet in suam naturam.

Rationes solvuntur hinc inde per dicta.