ARTICULUS II. An fontes fiant ex aqua pluviali ?

De secundo sit conclusio ista, quod fontes et fluvii non generantur ex aqua pluviali, ita quod aqua pluvialis congregata in concavitatibus terrae sit sufficiens principium generationis fontium et fluviorum. Probatur consequentia, quia si ita esset, sequeretur quod concavitates terrae, in quibus includuntur, essent altiores oriflciis fontium: consequens falsum, quia tunc tota aqua interius congregata jaceret super orificium fontis, et sic hyeme, et aestate aequaliter fluerent fontes. Quemadmodum videmus quod si os vasis pleni aquae perforetur inferius, continue decurrit aequaliter, donec non sit amplius aqua in vase. Et patet consequentia per tertiam conclusionem primae partis, quia semper locus originis aquae debet esse altior, vel saltem aeque altus loco exitus.

Secundo, quia si aqua pluvialis esset principium sufficiens, etc. tunc fontes non possent perpetuari, nisi tantum per unam pluviam, vel plus esset restitutum, quam exiret tempore praecedenti. Consequens falsum, quia in magnis siccitatibus inter duas pluvias plus aquae decurrit de uno monte, quam sit tota grossities illius montis, si imaginaretur poni tota terra simul, quod non esset, si aqua esset inclusa simul in illo monte.

Tertio, quia aqua pluvialis non invenitur sub terra, nisi per decem pedes, ut vult Seneca de naturalibus quaestionibus, tamen aqua invenitur sub terra plus quam centum pedes fodientibus terram, quod non esset, si aqua illa inferior generaretur ex aqua pluviali.

Quarto, quia videmus quod per modicam partem pluviae humectatur terra, et ipsa humectata residuum pluviae descendit ad flumina, et mediante ipsa flumina augmentantur, quod non esset si multa pluvia congregaretur in visceribus terrae.

Quinto, quia videmus in locis montuosis ubi maxime generantur fontes, quod aqua pluvialis cadit deorsum, propter densitatem montium. Similiter videmus quod supra quosdam fontes est magna spissitudo montis, quam non potest aqua pluvialis penetrare. Et hoc de secundo.

De tertio dicetur in alia quaestione.

Ad rationes, Ad primam, quidam fontes, etc. Dico quod causa est, quia illi fontes, qui durant per annum habent loca concavitatum, et pororum terrae sufficienter frigida ad convertendum aerem inclusum, vel vaporem in aquam, et cum hoc habent sufficientiam talis aeris, vel vaporis; sed in illis qui modico tempore durant deficit altera istarum causarum.

Aliter dicitur, quod fontes illi, qui non durant, non sunt veri fontes, sed fiunt ex congregatione aquae pluvialis, et cum ipsa deficit, et iste fons.

Ad secundam. Verum est pro tanto, quod terra sicca minus est disposita ad generationem aquarum, quam terra frigida, et humida.

Ad tertiam, de augmentatione fluviorum, dico quod ista augmentatio non solum venit ex parte pluviae, sed ex hoc quod tempus est magis dispositum tam infra terram, quam extra ad generationem aquarum.

Ad quartam de terraemotu, dico quod aqua ista generatur ibi de novo, sed jam habet locum alium exitus, quam ante habebat.

Ad quintam, non videtur quo, etc. Dico quod pars consumitur a siccitate terrae, et pars resolvitur a Sole, et residuum cum fluviis intrat mare.

Ad sextam. Concedo quod generatur infra terram, sed non a calore evaporante, sed a frigiditate condensante.

Ad septimam, qualiter est motus naturalis, et qualiter est motus violentus, dictum est in quaestione.