ARTICULUS II.

Quomodo fiat putrefactio ?

Sed ne redarguar in processu, dicendo putrefactionem esse possibilem, antequam exponatur quid nominis, oportet advertere sequentia cum praecedentibus, et primo de secunda parte quaestionis est nunc dicendum, scilicet quomodo fiat. Circa hoc dicendum quod imaginantur Doctores in artibus, et Practici in medicina, accommodantur ab illis, quod sub aliquo existente humido proportionato cum sicco in aliqua determinata, vel determinabili proportione a natura, in tali caliditas quaedam existat, quae ad illud humidum,

vel humiditatem secundum esse, habet certam proportionem. Et similiter ad siccum, sic quod sub certa latitudine humiditatis, et siccitatis potest caliditas certae latitudinis ad certum tempus conservari in esse, et si ultra illam proportionem veniat humiditas nimis excellendo caliditatem, vel siccitatem, et sic caliditas vincitur, et extinguitur; et e contra si caliditas nimis excedat latitudinem proportionis dabilis inter ea, tunc consumit humiditatem, et sic per consequens deficiente sibi materia, in qua conservari deberet, perit, et sic si siccitas sit nimia, consimile contingit, vel si frigiditas nimis destruat calorem, vel sibi non debite, nec sufficienter resistat ad talem, vel talem operationem, puta vitalem, vel putrefactionem faciendam, tunc velocitatur actio caloris, et consumitur materia, et finitur calor, vel vita, vel alia operatio, quae istam proportionem taliter, vel taliter habentibus quaelibet ad suum esse requirunt ad conservari, vel produci. Et ideo oportet proportionem talem omnino esse ejusdem speciei specialissimae, puta sesquialteram, vel semper punctuatur sesquitertia, vel aequale ad producibile, sicut ad concipiendum sub certo gradu opinionum, vel ad intendendum, sed sufficit quod prope illam sit illa, quod non nimium excedat talem proportionem, ut puta quod sit proportio centupla, ubi prius solum sesquialtera, quia sic si poneretur quando licet existimationem variari nulla scientia, nec aestimatio possit fidie reistis.

Et extremum hujus ponitur in artibus ab Aristotele, sicut de flamma lampadis, quae regulatur sub consimili gradu, et flamma aequalis non potest in solo aqueo conservari, imo et esse secundum requirit humidum aerem, videlicet oleum, et ceram, vel consimile; sed tamen hoc siccum est quoddam proportionaliter se habens in aliqua proportione, vel dispositione certa ad humidum. Ut puta quod sit in medio, vel habens partem elevatam ultra humidum, sicut est lychniis, vel flium, et quod ad ipsum consimili proportione semper elevetur humiditas, et in flamma generetur, et sic regulariter contineatur, sed non est ibi proportio caloris, scilicet totius flammae ad totum humidum sine caliditate, vel cum caliditate sumendo ly totum, sed solum ad partem ascendentem, et nutrientem flammam: et sic de sicco similiter, quantum ad partem in qua flamma manet; sed talem proportionem oporteret in naturalibus imaginari per totum corpus, sicut de flamma, quia calor quorumdam est per totum; et sicut humiditas, siccitas, et etiam frigiditas.

Sed dicunt omnes oportere defectus esse sub esse remisso, et de facto sunt ista, sic simul et proportionem habentia; unde dicitur, si lignum inflammatum totaliter cooperiretur oleo, vel subungeretur, tunc humiditas excederet caliditatem, et sic extingueret; et si lignum esset nimis siccum, et non intinctum oleo, nec actualiter haberet ipsum, tunc flamma deficeret. Similiter si flamma esset multant modicum de oleo, cito consumeretur illud modicum, et iterum deficeret. Sic imaginandum est in proposito secundum esse, si oleum esset nimis calefactum ab extrinseco, et rarefactum, sic quod non esset actualiter frigidum, nec temperatum, tunc totum simul sine resistentia posset inflammari per modicam flammam inchoantem, sic accidit in frixatis ex oleo, et similibus: contingit enim totam patellam, et totum oleum inflammari, et cito consumi: ideo requiritur frigiditas resistens calido et flammae, ne totum simul inflammetur et consumatur: et sic est imaginandum in corporibus aliis naturaliter esse frigiditatem, humiditatem, siccitatem, et caliditatem, et sic se habentes, quod ex ordinatione earum cum certis et debitis circumstantiis, vel proportionibus possint tales, vel tales operationes exercere, et quando fit excessus causabitur aliud.

Sed ulterius oportet imaginari ad propositum, videlicet ad hoc quod fiat putrefactio, quia quando calor extrinsecus, puta aeris, vel ignis, vel Solis, cum calore intrinseco agat in humidum proportionatum sicco, quod humidum rarefit, et exhalat, et siccitas remanet terminabilis, existens termino proprio; et sic quando in solo sicco potest calor remanens propter remotionem materiae, in qua est humidum, tunc dicitur fieri putrefactio secundum quod aliqui exponunt Aristotelem.

Sed illud non sufficit, quia combusta non putrescunt, ideo oportet humidum naturale propter actionem caloris interioris, et exterioris, moveatur versus partes exteriores, et ibi partim resideant, et congregentur dimissis interioribus siccis et frigidis, quia calor naturalis simul motus est ad exteriora cum materia sua, et sic remanens exterius est frigidum ex propria sua frigiditate magis augmentata ab exterioribus veniens, et fugiens caliditatem; sed tamen non est omnino statim putrefactio facta secundum partem siccam sive materiae in interioribus, sed retinens humiditatem, licet non sufficientem, ad continuationem vitae, vel operationis alterius, videlicet digestionis, et conservationis in esse rei secundum speciem priorem, et sic corrumpitur forma substantialis praecedens, et quasi fit aliqua proportio qualitatum, ad quam consequitur aliqua forma alterius speciei, tunc generatur alia forma ut puta cadaveris, secundum diversitatem proportionum qualitatum relictarum fit diversitas formarum generabilium ex putrefactis; et sic putrefactio ejus quod corrumpitur, est dispositio consequentis, vel alteratio prima ad generationem alterius, et sic ad putrefactionem unam completam plures concurrunt mutationes in principio motus alterationis, quo calidum interius calefaciens, videlicet exhalatio humidi, vel motus ejus ad exteriora putrefactibilis.

Tertio, exsiccatio, quae est exhalatio frigida interioribus, et tunc corruptio substantialis formae rei putrefactibilis, et postea generatio substantialis formae alterius speciei. Nec cessat adhuc, saltem ut in pluribus, sed ulterius fit exsic atio extremitatum putrefactibilis, et quasi resolutio ad elementa, videlicet aquam, terram, cineres, et aerem, videlicet vapores, quibus mediantibus faetor in aere multiplicatur, vel non sine eis. Et quia nunquam putrefactibiles magis ex dominio sunt ex istis tribus, in haec tria post corruptionem caloris, qui est loco ignis, cessat putrefactio ultimate, et hae mutationes quandoque accelerantur, et in brevi tempore fiunt, quandoque tarde, et accelerari possunt artis juvamine, potentiis activis, et passivis applicatis, et sic fit rarefactio putrefactibilis in principio, cum calor augetur, et corruptio caloris proprii; et in fine circa corruptionem formae substantialis fit condensatio corporis remanentis propter frigiditatem, et siccitatem, et istis omnibus factis tunc completa est corruptio. Et iste est motus, quem imaginantur Auctores quomodo fiat putrefactio. Et hoc de secundo.