ARTICULUS IV.

De definitione, et descriptione putrefactionis.

Nunc dicitur ad quartum, quae sit definitio, vel descriptio putrefactionis, unde potius danda est ejusdem descriptio, quam definitio dicens quid rei, eo forte quod non una res, nec plures res una vere, et proprie, et per se consistentes sunt putrefactio: nec enim calefactio Solis, nec caliditas, nec frigefactio, nec frigiditas, nec condensatio, nec densitas, nec rarefactio, nec etiam generatio substantialis, nec corruptio est putrefactio, sed sicut dictum est in secunda parte quaestionis, plurima requiruntur ad putrefactionem, puta plures mutationes, quarum nulla sola esset putrefactio, sed bene omnes simul aggregatae cum ordine prius dicto, et modo dicitur putrefactio, sicut ibi solet communiter dici de augmentatione proprie dicta, quod non sit unus solus motus, vel mutatio, sed plures, et adhuc magis diverse dicitur putrefactio quam augmentatio.

Ex quibus patet ista conclusio prima, quod putrefactionis non est danda definitio quid rei. Probatur, quia nil est definitio quid rei putrefactionis; igitur nulla est definitio quid rei. Consequentia patet, et antecedens ex jam dictis.

Secunda conclusio, putrefactionis est danda descriptio, vel quid

nominis. Hoc patet, quia explicari per orationem quid, et qualiter, hoc putrefactio signat; igitur, etc. Consequentia patet, antecedens declaratur prius.

Tertia conclusio, quod potest describi, sicut Aristoteles ipsam describit, sic, quod est corruptio caliditatis propriae in humiditate propria a caliditate aliena, vel frigiditate aliena. Et haec descriptio patet ex praedictis. Sed nota, quod forte non est sufficiens descriptio, et convertibiliter se habens cum descripto, quia multoties corrumpitur caliditas propria a caliditate aliena in humiditate sua, sive putrefactione, sicut patet de flamma lampadis, adveniente magno igne, et consumente aliquando totum, non tamen fit putrefactio. Ideo oportet multa apponi, videlicet quod putrefactio est plures mutationes, inter quas est corruptio caliditatis propriae in humiditate, et caliditate aliena active proveniens ex qualitatibus primis activis, et passivis, nunquam a dispositionibus subjecti, a qualitatibus primis passivis, vel primis aequivalentibus. Et est prima ad corruptionem formae mixti in parte, et similiter ad generationem alterius mixti, et sequens etiam generationem mixti alterius elementi. Et sicut ex dictis prius omnia simul comparando, potes accipere quid sit putrefactio, et quot mutationes, et quales simul aggregatae debent dici putrefactio, et quales non. Potest etiam addi, quod est corruptio naturalis, non violenta. Unde Aristoteles opinatur combustionem esse violentam, et occisionem, et similia.

Sed dum aliquod procedit secundum naturalem processum ad corruptionem, dicitur putrefactio naturalis. Unde naturaliter dicitur uno modo, prout distinguitur contra voluntatem, ut inclinatio dicitur naturalis, sed persecutio volitionis dicitur violenta. Alio modo dicitur naturale, ut distinguitur contra artificiale, et sic dicimus plantas fieri naturaliter, sed arcas, vel domus, artificialiter.

Tertio modo dicitur. naturale, ut distinguitur contra violentum, sicut dicimus quod motus gravis deorsum est naturalis, sed sursum est violentus; modo ad propositum, putrefactio est motus naturalis isto tertio modo. Unde naturalis transpositio est, quae fit a principio intrinseco passo conferente vim. Sed violenta, quae fit a principio extrinseco passo non transeunte vim. Et ad propositum, putrefactio est motus naturalis, eo quod passo confert vim, quia naturaliter ratione materiae appetit formam aliquam, et per qualitates activas et passivas est dispositum subjectum ad putrefactionem, licet tamen ipsis resistat. Certum etiam est voluntarium, et artificiale, et licet improprie, esse naturale modis oppositis istis, et hoc de quarto est dicendum. In quinto sufficiunt.

Et ex istis omnibus patet responsio ad quaestionem, Utrum putrefactio sit possibilis, at dictum est im prima parte quaestionis quod sic. Sed advertendum est hic in hoc quarto articulo quaestionis, et primo, quod in hoc quarto sumitur hoc nomen putrefactio, valde stricte, quando dicitur quod nil sit, vel aliquid potest esse putrefactio proprie loquendo, quod sit per se unum, sed in primo sumitur large, ac si diceremus quod exercitus subjectorum, et actuum est possibilis, et sic putrefactio est possibilis, id est, cumulus, et aggregatio subjectorum, et accidentium, est possibilis, vel mutationum substantialium, et accidentalium secundum ordinem quemdam, et modum prius dictum, est possibilis tantum, cum iste sit cumulus, vel est, vel si ens, tamen plura sunt; et respondetur quod possibile est aliquid putrefieri, id est, subjectum, addendo tales mutationes substantiales, et accidentales secundum ordinem, putrefactionem potest recipere.

Ad rationes principales. Ad primam, quando corruptio caliditatis, etc. Conceditur antecedens, si non sit aliquod mixtum cum caliditate, in quod aliud mixtum agat, et sic ipsum disponat, vel distrahat, quod amplius calor non potest permanere in subjecto. Modo sic contingit in subjecto, quia subjectum indisponitur, quia rarefit, et humidum, in quo conservari debet, consumitur calore exteriori, et sic desinit calor, quia non habet subjectum. Et etiam bene potest concordari quod caliditas extrinseca, scilicet, et intrinseca sunt diversae speciei, capiendo intrinsecum pro potentiali, vel virtuali caliditate extrinsece pro actuali, sicut caliditas qua potest piper calefacere, specifice differt a caliditate ignis actuali. Nec sequitur quod uni sint duae contrariae aeque, quia actualis virtuali caliditati non contrariatur, sicut frigiditati accidentali. Sed bene actualis alterat subjectum, et indisponit, ne detineat virtualem qualitatem formam mixti, vel elementi. Item, non sequitur quod sint qualitates primo, quia formae istae actuarent virtuales qualitates, quae sunt primae in elementis, quia magis inseparabiles, et tam ex aliorum sensibilium, sicut patet de aqua calefacta, cujus frigiditas est deleta, sed remanet inseparabilis frigiditas virtualis, sicut imaginandum est de aliis qualitatibus.

Sed ad aliam improbationem de mixtione, quae videtur fuisse contra istam rationem, cum dicitur, nec videtur, etc. quia in frigido tempore quando aer esset frigidior homine, etc. dicitur quod non sequitur. Et causa est, ut prima, non solum imaginandum est caliditatem exteriorem medii continentis esse causam talis consumptionis immediatam, sed quandoque humores mali, et similiter calefacti, qui sunt sparsi per totum corpus, sunt causa ejus consumptionis, et frigus aeris, vel medii continentis per antiperistasin cum adjutorio frigoris interioris, ita quod inchoative est ab exteriori calido, et illud calidum exterius quandoque est calidum innaturale humorum, qui non sunt pars compositi, qui dicuntur extra humidum radicale, in quo est naturalis calor; igitur in hyeme homines possunt infirmari, et putrefieri, dato quod aer exterior sit frigidior; et similiter membra hominum, et cadavera mortuorum in terris posita; et sic similiter circa membra compeditorum, nam propter constrictionem circa loca compedum fit laesio vehemens, quare natura mittit de sanguine multum ad juvandum partes laesas, et sic esset in locis illis calor major, quam natura membri requirit, et tunc frigus circumstans, et per humiditatem aquae frigidae, intenditur calor, et fit major per antiperistasin, et ipsa existente majore consumit materiam naturalis caloris, et complexionis membri, et sic fit ibi statim putrefactio. Sed ad aliam confirmationem antecedentis, ad probandum dato quod calor sit cum humido, et consumpto humido, adhuc melius debet manere. Cum dicitur, si calor etiam remanens materia sicca maneret, sed in siccis aptissime conservatur calor, dicitur quod aliquis calor in aliquibus siccis optime potest conservari, sed non omnino in omni sicco, nec in proposito calor naturalis potest in sicco reservari humido sibi proposito, quod requirit ad suum esse in consumpto: unde flamma manens aliquantulum diu, non potest in solis cineribus, sine humido servari, ut per experientiam videmus.

Ad secundam, putrefactio non est, etc. Dicitur negando consequentiam, sumendo large hoc nomen putrefactio, secundum quod dictum est prius, ut in secundo articulo visum est, et in ipso acceptum sic est. Ad probationem, quia non alicujus speciei motus, et oportet esse mohum aliquem, non est possibile esse, sicut universale est aliquid. Dicitur quod non est possibile esse aliquod unum, sed possunt esse plures, vel plura, et possunt simul sic vocari, et sic est in proposito, quod plures mutationes diversorum generum dicuntur putrefactio.

Aliter potest dici, negando antecedens, quod non sit alicujus speciei mutationis, quia est generatio, corruptio, et exsiccatio, et sic de multis simul, licet tamen proprie loquendo tot simul non sint una species motus.

Sed ad probationes antecedentis: Omnes probationes antecedentis vadunt ad hoc, quod non sit una sola species mutationis, sed tamen probationes procedunt probando quod non sit partialiter generatio, sic videtur quod putrefactio requirit motum localem, et quod requirat corruptionem. Et ideo oportet dicere ad probationes: unde quando probatur quod non est motus localis, quia ista impedit: dicitur quod aliquis impedit, et alius juvat, et non impedit; unde motus localis totius putrefactionis fit, quod partes ab invicem separentur, et non quiescant simul continue, nec illud agens in ipsam possit manere, sed diversa talis impedit putrefactionem, ut allegatum est ex littera, ut dictum fuit de aquis concurrentibus; sed motus localis humidi, vel humidorum interiorum ad exteriora propter actionem caliditatis extrinsecae, iste juvat ad putrefactionem, et non impedit. Sed quod necessarium tunc sit dare maximum, qui juvat putrefactionem, vel minimum localem motum, qui non juvat, esset una alia imperitis difficultas.

Ad aliam probationem, quod nec sit motus generationis, quia est corruptio: dicitur quod est generatio, quia requirit generationem unius formae, et est corruptio alterius praecedentis, vel requirit. Et quando dicitur, est productio substantiae, etc. cum dicitur, quod talis non sit putrefactio, quia alias omnino generatio esset putrefactio, etc. negatur consequentia. Et quando dicitur, non magis una, quam alia, dicitur quod imo, quia requirit plures generationes secundum ordinem, quae tamen genera non dicuntur putrefactio, et non omnis generatio est talis, nec cum tot, nec talibus mutationibus. Et cum dicitur, in naturali materia, conceditur, et sic tum videlicet vel non differt multum, quamvis si haec generatio sit putrefactio demonstrata generatione cadaveris in corpore naturali hominis, quod omnis generatio talis cum talibus mutationibus praecedentibus, et subsequentibus est, alias non: et sic omne generatum tale est putrefactitium ex materia putrefacta. Adprobationem aliam, quod non est corruptio, quia similiter arguitur sicut argutum est, et tunc similiter solvitur.

Ad aliam confirmationem, quod corruptio unius, etc. conceditur exponendo sic: quod corruptio praecedit generationem alterius. Ad aliam, maxime esset corruptio caliditatis in humido proprio accedente alieno, etc. conceditur. Ad improbationem, quia proprium dicitur inseparabile, conceditur: igitur caliditas proprie sumitur hic pro naturali,

et non pro proprie proprio; et si pro proprie proprio, tunc simul consumitur humiditas, et caliditas, sicut homo et risibile, et non remanet unum alio corrupto, et hoc in debita et naturali dispositione. Ad aliam confirmationem, quae est fortior caliditas proprii, etc. igitur si contrariatur; negatur ista consequentia, quia multa ad invicem agunt non contraria, et non omnino disparata agunt. Unde oportet imaginari quamdam latitudinem caliditatis naturalis ad humidum naturale, vel habentem amicitiam, et naturalem inclinationem ratione, sicut ferrum se habet ad magnetem, vel e contrario, ratione cujus humiditatis, et amicitiae agunt ad invicem, et durant per tempus; et quando dicitur quod non corrumpitur ab aliena caliditate, quod sic oporteret concedere actionem caliditatis, et humiditatis ad invicem, conceditur illud secundum modum jam dictum. Quando dicitur, pari forma omnium non contrariarum, etc. nega tur, quia non omnia habent talem occultam violentiam, vel convenientiam, et inclinationem naturalem. Et quando dicitur, tunc aer naturaliter seipsum destrueret, negatur consequentia, et forte causa est, quia talem virtutem naturalem sibi superadditam non habent, quare agant talem naturalem potentiam. Et bene volo quod sic dicere, est quasi deviare, sed non bene apparet aliter esse dicendum, et sufficit in naturalibus tantum fides, quod non possit nimis experto improbari. Et quando dicitur quod est contra experientiam, quia calor in

humido conservatur, conceditur ad tempus, et non perpetue. Et quan do dicitur, humidum a calido augetur, conceditur quantum ad extensionem subjecti, et ad tempus, et postea minuitur, et resolvitur calore remanente.

Ad probationem aliam, si agit in quantum agit tam sine extrinseco, quam sine intrinseco, tunc est proportio potentiae caliditatis, etc. conceditur. Ad improbationem tunc humana, etc conceditur consequentia, et consequens. Ad improbationem falsitatis, quia species diversae, quae diversas habent periodos, diversas habent proportiones, et non secundum easdem caloris ad humiditatem.

Et quando dicitur, si sic, tunc calor modicus in multa humiditate non est multum durabilis, vel duratior magno calore in modico humido. Ad hoc dici tur quod si caetera essent paria, sic esset quod calor modicus cum humido multo diutius duraret, quam multus calor cum modico. Et quando dicitur quod modicus ca lor cum multa humiditate non esset du ratior, etc negatur consequentia, si bene proportionetur, et applicetur calor humiditati. Et si probasses consequentiam ex hoc, quod proportio modici caloris ad multam humiditatem esset modica, etc. conceditur, quia ex hoc sequitur potius quod sit duratior, quam sit minus durabilis propter debilitatem actionis, et tarditatem. Et quando dicitur contra illud, quia tunc oporteret fieri actionem a proportione minoris inaequalitatis, etc. negatur consequentia. Ad probationem, magna humiditas

cum pauco calore habet proportionem minoris inaequalitatis, vel aequalitatis calidi ad humidum; dicitur quod non, sed semper est proportio majoris inaequalitatis, ut dictum est in arguendo, quia calor dicitur paucus in comparatione ad alium, non in comparatione ad resistentiam humiditatis. Et quando dicitur quod tunc non esset simile de flamma lampadis modica, et oleo multo; conceditur quod non est omnino simile, quia diversitas est in eo, quod calor flammae non agit in quantamcumque partem olei, nec quaelibet pars olei resistit sibi, sed solum in aliquam partem, super quam dominatur, et quae resistit, etc.

Et quando dicitur humidum olei sufficienter dominatur super caliditatem, dicitur quod verum esset, si totum proportionetur ad totum, modo sic non est. Et quando dicitur, Calor quandoque sic superatur ab humido, etc. conceditur, et tunc amplius non fit actio caloris, licet resistat ad tempus ut cito desinat.

Ad aliam confirmationem, Aer habens magnam caliditatem, et siccitatem est duratior, etc dicitur quod non, ubi humiditas superat aliquam caliditatem, et putrescere facit, et tunc non est duratior, sed durante calore et non superato, esset aer duratior cum humiditate, quam sine illa, et maxime cum humiditate virtuali. Item, quando. dicitur, ignis sine omni humiditate durat semper, dicitur quod nullus est talis ignis, et si aliquis durat diu, dicitur quod est naturalis dispositio sua coloris actualis, et elementaris cum siccitate, et sine humiditate. Sed alius est calor mixtior virtualis, ut prius dictum est. Et quando dicitur quod non sit augmentatio, nec diminutio, nec alteratio, conceditur, licet requirat ad esse suum alterationes plures, etc. Quando igitur dicitur quod non est aliqua species, etc. conceditur secundum modum prius dictum in principio solutionis hujus. Et quando dicitur, nec est non mutatio, prima consequentia non videtur, quia sufficeret quod essent plures mutationes, et non esset mutatio cum ex hoc, etc. Secunda non videtur: si ista non est mutatio, ponatur aequivalere huic affirmationi, est mutatio, quia certe ista est falsa proprie loquendo, ut ostensum est.

Ad tertiam rationem principalem, si sit, etc. sub aliquo, igitur est possibilis, conceditur consequentia, et consequens. Et quando dicitur, eadem ratione sub uno, igitur, etc. conceditur. Et quando dicitur quod hoc est falsum, quia possit aliquod sub gradu summo putrefieri; dicitur quod imo, exponendo superlativum, quod nullus eo sit major, licet multi aequales, sed negative, non affirmative. Et quando dicitur, quantumcumque sit aliquod putrefactum sub majori potest, etc. Esto quod hoc sit verum, ex hoc non sequitur quod nullus sit summus, nec possit esse summus gradus putrefactionis. Et quando probatur quod actio caloris et frigiditatis non terminatur ad maximum quod potest, dicitur quod imo, cum certis circumstantiis limitatis, sed sine limitatione certarum circumstantiarum non terminatur ad maximum. Et ad improbationem, quando arguitur contra hoc quod dictum est, scilicet quod non est summus gradus, quo non potest esse intensior, licet sit summus gradus, quo nullus est intensior; cum arguitur sic: affirmative, etc. admittatur.

Et quando dicitur, Vel igitur illud quod putrescit a gradu putrefactionis, est subito summe putrefactum, dicitur quod gradus putrefactionis potest sumi, vel pro qualitate, et dispositione aggregata, qua aliquod dicitur esse summe putrefactum, vel pro gradu actus, et actionis succedente imaginatione non existente. Iste qualitates, vel dispositiones requirit; et licet eadem sit res, tamen aliter signatur per istos terminos gradus, actus, vel actio, et aliter per istos gradus dispositionis acquiribilis, vel acquisitae per actus, vel gradus actus; et si aliter imaginetur gradum summum caliditatis, et aliter gradum inductionis gradus summi caliditatis, et aliter speciem intelligibilem, et aliter actum intelligendi qui tamen est realiter idem in specie secundum communiter loquentes; tunc dicitur, si sumitur pro gradu primo modo, quod illud summe putrefactum non est subito putrefactum, sed successive: licet enim subito, et in instanti habeat primum esse completum et perfectum secundum totum, vel datam partem, non tamen ex hoc sequitur quod motus fiat in instanti. Sed si sumitur gradus secundo modo, tunc dicitur quod successive adhuc tam propter partes, quam etiam propter partes actionis successivae, quae in subjecto indivisibili successive fieret.

Et quando dicitur contra, tunc cum continue putrescit illud magis, el magis gradus ille, quo putrescit, intenditur continue, et per consequens nunquam erat summus, etc. dicitur quod non intenditur gradus secundo modo sumendo, licet intendatur primo modo sumendo, nec diceretur intendi secundo modo; sic inaequali gradu alterationis continue aliquid efficitur calidius et calidius. Et quando dicitur quod nunquam erat summus, dicitur quod continue erat summus, sumendo secundo modo, et non est simile sicut dicitur ibi, si aliquod movetur continue intendendo motum suum et quod continue intensiori gradu moveatur, sed illud aeque intento gradu alterationis. Sed cum continue qualitas, vel dispositio acquisita dicitur intensior, ut dicitur, sicut valde tarde posset dici aliquod calefieri, licet tamen ista calefactione fieret maxime calidum, sicut verbi gratia, sit D aliquod calidum per totum universaliter citra gradum summum, et calefiat a gradu B calefactionis, sic quod infra annum tali gradu fiat summum, tunc caliditas esset summa: sed calefactio non dicitur summa, vel non diceretur summus actus calefaciendi, quia intensior esset, quo in die aliquod esset calefactum in summo. Sic in proposito est imaginandum, licet non omnino similiter, quia putrefactio non est una mutatio sola, ut dictum est saepe.

Ad quartum principale. Putrefaciio est possibilis, igitur est corruptio. Conceditur consequentia, et consequens, capiendo corruptionem large pro destructione qualitatis, vel alterius dispositionis cujuscumque plurium, et sic putrefacta possunt dici corrupta pari forma in qualitatibus solum, sed non semper substantialiter; et sic contingit de cancris, et anguillis, et forte quod aliquae partes talium putrescunt, et aliae manent vivae, in quibus cor, vel proportionabile loco cordis est, et vita. Et quando dicitur quod consequens est falsum ex eo quod est generatio, et sic non corruptio, dicitur quod diversimode est generatio, et diversimode corruptio. Unius corruptio est generatio alterius, et hoc satis est expositum prius.

Ad quintam, si possibile, etc. dicitur quod non est naturalis corruptio, ut prius dictum fuit ante solutionem rationum. Ad improbationem, non est a principio intrinseco, sed extrinseco, quia in omnibus passis, sive dispositionibus confert vim, et juvat agens, licet aliquae ejus dispositiones resistant, aliquae tamen non resistunt, sed juvant, quia intenduntur, et perficiuntur, et sic ab illis aliquam appetunt naturaliter, licet forma patiatur vim.

Et quando dicitur ulterius, com bustio non est naturalis, et sic nec pu trefactio, negatur consequentia. Ad improbationem, sunt ad eumdem ter minum, dicitur quod hoc est valde difficile, quia putrefactio potest fieri, sicut dictum est, sed combustio nullatenus fit per extractionem humidi intrinseci, et per incinerationem partium interiorum, imo extremitates combustorum incinerantur, et humiditates ad inferiora repelluntur, et indurantur, sed aliter est de putrefactis. Et quando incidenter tangitur ibi quod combustio esset naturalis, et non violenta, quia velocior in fine quam in principio, dicitur quod hoc non est semper verum, nisi ratione accidentalium conditionum, videlicet si subjectum melius disponatur ad combustionem, alias non, sic potest quidam motus violentus in facto sic intendi. Et Aristoteles loquitur etiam de conditione illa motus naturalis quod sit intensior in facto de motu locali naturali, et non de quolibet ad non gradum.

Et quando dicitur, combustio fit a principio intrinseco passo conferente vim, dicitur quod ad hoc non sufficit sola inclinatio materiae, sed requiruntur formae, et inclinationes naturales, quantum est ex parte subjecti combustibilis, et tales non sunt sicut in combustione, saltem non omnino similiter, sicut in putrefactione.

Ad sextam, si putrefactio est possirbilis, cum omnis transpositio possibilis possit habere impedimenta, vel juvamenta, sic foret de putrefactione, sed hoc falsum esset, etc. dicitur quod imo, habet impedimenta multa, sicut dictum fuit prius. Sed quando probatur, admittatur processus totus usque dum dicitur; frigiditas non impedit, quia frigidilas intrinseca causat putrefactionem, etc. Ad modum tactum judicandum ex littera Aristotelis. Sed cum dicitur contra hoc, quia videmus fructus arboris totius putrefieri, quando fuerit infrigidatio aeris circumdantis, ibi illa frigiditas extrinseca juvat, dicitur quod bene juvat quamdiu est, et non condensavit et alteravit, quia post istam condensationem, et alterationem citius putrescit, et est magis disposita ad alterationem, ideo juvat, et impedit diversimode, tamen in diversis temporibus.

Sed cum dicitur, si frigiditas continentis, etc. frumenta tunc sala in terra, etc. dicitur quod illa diutius durarent, si sola esset frigiditas; sed quia sunt multa alia, videlicet calor intrinsecus, qui frigiditate extrinseca repercutitur, et humiditas istorum corporum facit magnas operationes, quas non facerent in aere raro circumstante, ideo putrescunt in terris, et similiter supervenit pluvia, et multum operans, et aer in terra inclusus, et exhalationes causant putrefactionem talem in terra.

Ad aliud, cum dicitur, tunc femina in custodiendo diutius, etc. Causa est, quia humiditas potest exhalare, et exire, et alius aer recens subintrare, ideo non putrescunt in alto. In basso, et supra terram in solario, et in camera putrescunt propter oppositas etiam causas, et maxime propter siccitatem, quae praeservat a putrefactione.

Ad aliud, quando dicitur quod nec congelatio quod corpora mortuorum sunt coagulata, et humores in illis, et tamen, etc. dicitur quod quamdiu essent congelata proprie non putrefierent, sed non sunt congelata, licet fuerint coagulata propter humores mixtos sanguine. Et satis differunt coagulatio, et congelatio, quia coagulatio potest fieri a calido, et congelatio solum a frigido. Adhuc tamen coagulatio juvat contra putrefactionem, quia condensat, et non permittit penetrare actionem caloris aeque faciliter sicut in principio, et sic humiditas non potest extrahi, et caliditas propria non tam cito consumi; sed tamen corpora mortuorum post modicam coagulationem frigiditate intrinseca agente, et calorem expellente cum humido, in quo facit exsiccationem in interioribus, et per consequens finaliter putrefactionem, et hoc in terra, propter exhalationes inclusas in terra aperientes poros corporum, et extrahentes humidum ad exteriora; et sic verum esset quod si terra esset nimis frigida, et multae exhalationes calidae in concavitatibus terrae essent, corpora mortuorum diutius ibi durarent: et in aliis locis opposito modo se habentibus cito consumuntur, tamen sine combustione. Similiter dicitur de congelatione fructuum, sicut prius de infrigidatione dicebatur.

Ad aliud, quando dicitur, congelatio est causa quieti. igitur causa juvans putrefactionem, quia motus impedit, etc. dicitur quod congelatio aliqua est causa quietis alicujus ab aliqua specie motus, sed non est causa quietis simpliciter, quia quod congelatur alteratur sempe, et sic condensatur, at motu locali, licet non augeatur, nec extendatur. Etiam posset negari, quia est causa quietis, igitur est causa juvans putrefactionem, et non impediens, quia quandoque res impedit putrefactionem, sic si mare maneat simul divisim quiescens, non potest putrefieri totum; igitur impeditur quiete a putrefactione. Et quando dicitur ulterius, probando quod congelatio est causa quietis, quia motus impedit; dicitur quod motus aliquis impedit congelationem, sed alius juvat, unde si partiatur aqua calefacta per aerem frigidum, citius congelaretur, quam si staret in loco uno, et sic quies illa aquae stantis non juvat, sed impedit congelationem, licet alia ad hoc concurrant. Et quando dicitur, cum aliquod est congelatum, quiescit, licet hoc verum sit de illo, quod de facto est congelatum, tamen in congelando non quiescit, sed movetur; igitur non sequitur quod congelatio (sumendo eam pro actu congelandi) sit causa quietis, saltem immediate, licet mediate bene.

Ad aliud, quando dicitur, necnon tertium (videlicet fervor) impedit. Probatur, quia si congelatio pulrefacienlis impedit, et sic fervor juvat, dicitur quod congelatio, quae provenit ab extrinseco impedit: ut igitur fervor exterioris continentis juvaret ad citius faciendum putrefactionem, si non esset combustio, sed fervor naturaliter inexistens ex complexione propria mixti putrefactibilis, iste juvat contra putrefactionem, seu praeservat. Et hoc visum est prius. Similiter dicitur ad secundum, quod caliditas, et fervor, aperit poros putrefactibilis, et facit humidum exhalari: verum est de fervore extrinseco, non intrinseco.

Ad tertium consumit humidum, etc. dicitur quod non est de intrinseco, nisi secundum suam naturalem periodum, alias conservat, et praeservat, ne exterius agens consumat.

Ad quartum de motu, quod non impediat, quia est causa augmentationis caloris: dicitur quod auget calorem intrinsecum, extrinsecum non, quia extrinsecus causat (ut dictum est) putrefactionem.

Similiter ad quintum, motus disgregat, et aperit, etc. igitur est causa, etc. dicitur quod non sequitur, quia si aperit, tamen cum hoc non confortat, et juvat calorem, quia unitus cum humido per totum, et miscet sic quod non tanta sit consumptio in una parte, sicut fuisset, si simul mansisset calor in uno loco, ideo impedit: et tum verum est quod possit motus tam excessivus fieri, quod ipse juvaret,. ratione talium dictorum, ideo aliquis juvat, aliquis non.

Et ad aliud, quando dicitur quod multitudo non impedit, quia juvat; dicitur quod non juvat ipsa. Et quando dicitur, blada in magno cumulo putrefiunt; dicitur quod hoc non est ratione magnitudinis, sed ratione illa, quod sub aliis tecta concavitatibus, et exhalationibus repletis aerem putrefieri faciunt, et ratione istius postea putrescunt interiora blada, vel fragmentorum grana. Reservatio aeris non fieret in concavitatibus, si pauca essent blada simul, ideo pauca non putrescunt, et ideo expedit quod saepe moveantur, et volvantur grana, et hoc sciunt coloni, et hoc faciunt ne putrescant. Et quando dicitur, modica cito exsiccantur, volo bene quod aliquod modicum, sed non omne, et ideo non quaelibet magnitudo, vel multitudo quantumcumque parva sufficit in qualibet specie ad putrefactionem suscipiendam, sed aliqua, et aliqua non, sic nec quaelibet paucitas, nec quaelibet multitudo quantumlibet parva sufficit ad extinguendum sicut cujuslibet. Et sufficienter de ista quaestione.