ARTICULUS I.

An lumen sit causa caloris.

Quantum ad primum, notanda est differentia inter lumen, lucem, splendorem, et fulgorem. Unde lux est qualitas incorporea luminosi inmedio diaphano. Et lumen est quodammodo species, vel similitudo lucis. Sed splendor est claritas refracta ad aliquod corpus densum. Et fulgor est qualitas, vel dispositio secunda, mediante qua relucet corpus tersum, et politum.

Secundo sciendum, quod omne lumen multiplicatur directe a corpore luminoso. Et ideo quidam est radius rectus secundum quem diffunditur lumen. Alter est radius reflexus, scilicet qui reverberatur in superficie alicujus corporis densi. Sed alter est radius fractus, qui transit secundum angulum per media diversarum diaphaneitatum. Sed alius est radius circumflexus, qui est aggregatus ex pluribus radiis incidentibus directe, et ex pluribus fractis et reflexis.

Tertio sciendum, quod specialiter mota est quaestio propter corpora caelestia, ut videatur qualiter per lumen alterant ista inferiora.

Tunc ponuntur conclusiones Prima est, quod Sol calefacit ista inferiora mediante suo lumine. Probatur, quia videmus quod in aestate est caliditas intensior in istis inferioribus, quam in hyeme, et non est alia causa, nisi quod Sol aspicit magis directe ista inferiora secundum radium luminis, quo natus est causare calorem. Secundo videmus quod in umbra Solis est minor caliditas, quam in lumine, ideo in aestate quaerimus umbras.

Tertio, quia videmus quod cum radii Solis refranguntur ad speculum concavum, vel ad urinale sphaericum plenum aqua frigida, generatur ignis.

Secunda conclusio est, quod Luna mediante suo lumine calefacit ista inferiora. Probatur per experientiam Aristotelis in quarto de animalibus, ubi dieit quod noctes in plenilunio sunt calidiores, quam in conjunctione vel quadraturis, quod non esset nisi lumen Lunae calefaceret.

Secundo, quia lumen Solis calefacit: ergo lumen Lunae. Antecedens patet per praecedentem conclusionem; et consequentia per Aristotelem primo de proprietatibus elementorum, ubi vult quod Luna, et omnia alia astra recipiant lumen a Sole; et aliqui imaginantur ibi quod Luna, et omnia astra sunt quasi speculum, et ideo sicut speculum illuminatur a candela sibi objecta, ita consimiliter Luna, et alia astra illuminantur a Sole.

Tertia conclusio, quod quodlibet aliud astrum calefacit mediante suo lumine. Probatur primo, quia cujuslibet alterius astri lumen est reflexum a Sole; igitur est calefactitium. Tenet consequentia, ut prius, et antecedens similiter. Secundo, si lumen Lunae est calefactitium, igitur et lumen cujuslibet alterius astri: sed sic est; igitur, etc. Antecedens patet, quia inter omnia alia astra, Luna ponitur magis esse de natura frigiditatis. Et minor apparet per praecedentem conclusionem.

Quarta conclusio est, quod corpora caelestia causant frigiditatem in istis inferioribus. Probatur de Luna, cui attribuitur fluxus, et refluxus maris: et etiam de Saturno, cui attribuuntur multi effectus frigiditatis. Secundo, quia quandoque in aestate videmus frigiditatem quasi subito venire; modo non est alia causa a qua possit produci ista frigiditas, nisi a corpore caelesti: igitur, etc.

Quinta conclusio est, quod corpora agunt in istis inferioribus per aliam influentiam quam sit lumen. Probatur, quia per praecedentem conclusionem corpora caelestia frigefaciunt ista inferiora, et non per lumen, quia quodlibet astrum est calefactitium suo lumine; igitur per aliam influentiam: igitur, etc.