ARTICULUS III. De causa efficiente ventorum.

Sed nunc restat difficultas magna de principio effectivo motus ipsius venti, a quo effective ventus movetur. Et de isto imaginati sunt aliqui quod in aere essent quidam spiritus, sive quaedam Intelligentiae, quae communiter dicuntur daemones, qui spiritus ad hoc deserviant naturae, quod deferant ventos ad loca diversa hinc inde secundum voluntatem Domini, cui sunt subditi. Et hoc probatur: quia vel principium illius motus est immediate ab aliquo cognoscente, vel non: si sic, non videtur aliud quam tales spiritus, vel Intelligentiae. Si a non cognoscente, hoc est falsum, quia in istis inferioribus non invenitur aliquid non cognoscens, quod sit principium motus localis, nisi gravitas, vel levitas. Modo venti non moventur a gravitate, quia tunc caderent deorsum, nec a levitate, quia tunc ascenderent sursum.

Secundo, quia videmus ventos localiter moveri, et incipere circuire a parte superiori, ita quod per prius nubes deferuntur superius a vento quam pertingunt inferius: modo non videtur quod talis circulatio possit provenire ab aliquo inanimato.

Sed ista opinio est falsa, nec naturaliter posita, quia quaereretur de flgurahujusmodi inanimatorum, vel an essent sphaericae figurae, et tunc non possent secum quidquam deferre, sed moverentur per aerem, ipsum dividendo; vel essent alterius figurae, ita quod habeant difformitatem in suis partibus, et hoc non videtur verum, cum aer, vel ignis, qui est materia ipsorum, non sit dura, nec potest facere difformitatem in partibus.

Et arguitur quod spiritus non possunt esse principia motiva ventorum, quia non mali, quia venti per suum motum aliquoties, imo semper, ut videtur, aliquod bonum faciunt: sed maligni spiritus non directe operantur tale bonum. Nec sunt spiritus boni qui principiant motus ventorum, cum tantus labor eis non debetur, nec tot mala facere, quot per ventorum flatus contingunt.

Pro ista difficultate sit prima conclusio, quod causa effectiva motus ventorum, est frigiditas propellens exhalationem deorsum. Probatur, quia talis motus non provenit ab intrinseco videlicet gravitate, levitate, vel Intelligentia movente; igitur provenit ab aliquo extrinseco violentante; igitur non ab alio, quam frigiditate; et hoc per istum modum, quia exhalatio calida et sicca elevata superius a calore Solis obviat frigiditati mediae regionis, vel alterius vaporis frigidi interpositi: a qua ratione contrarietatis propellitur deorsum, et quia materia levis est et inclinata sursum, ideo movetur ad latus, et una parte mota, propter levitatem ad aliam faciliter impellitur una cum aere, et sic continuatur ventus ille usque ad magnam distantiam, quousque materia sic dispersa per partes diversas, consumatur a Sole, ut dictum fuit. Secundo dico, quod secundum Astrologos, est verum quod ad hoc faciunt influentiae, et specialiter quod constellationes, quarum una nata est movere exhalationem ab una parte, et alia ad aliam.

Ex istis patet magna diversitas opinionum de principio talis motus. Nam Philosophi naturales nituntur totaliter causam illius motus assignare ex parte materiae, scilicet propter diversas inclinationes exhalationis, ut dictum est jam. Sed Astrologi nituntur reducere causam in corpora caelestia et constellationes caelestes: sed alii, puta Necromantici, et hujusmodi, reducunt in spiritus et super Intelligentias moventes. Sed tunc dubitatur utrum universaliter omnis ventus moveatur tali modo, scilicet per propulsum a frigiditate. Secundo, dubitatur utrum motus venti sit naturalis ?

Ad primum dicitur, quod non oportet, saltem in aliquibus: verbi gratia, videmus quod si lignum frigidum et humidum valde, ponatur ad ignem, cum fuerit bene digestum, et alteratum ab igne, exit fumus cum impetu, ac si ignis sufflaret. Similiter videmus de aliquibus montibus exire fumum cum magno flatu, ac si violenter sufflatur, sicut dicit Aristoteles de quibusdam montibus Siciliae. Una causa illius motus est ista, quod exhalatio inclusa in monte, vel igne, bene digeritur, et alteratur a calore, ita quod est bene lenificata priusquam posset habere exitum, ideo cum pateat sibi exitus strictus, exit cum impetu magno, et forti, ac si partes praecedentes sufflarentur a partibus subsequentibus.

Ad secundum, dico quod motus venti non est naturalis, imo violentus, et contra inclinationem exhalationis.