ARTICULUS II.

Signa sequentia, et effectus consequentes terraemotum.

Quantum ad secundum, dicit Aristoteles, quod primum signum, sive effectus concomitans terraemotum, est magnus sonus auditus in loco terraemotus: et quandoque sonus ille est major, et quandoque minor, ad modum soni tubae, vel mugitus animalium: et quandoque sonus ille est valde terribilis,

causa est, quia in terraemotu, terra dirumpitur ex impetu exhalationis impellentis sursum, et ex tali fractione, et ex tali percussione ad latera concavitatis, causatur sonus: et diversitas sonorum provenit ex diversitate exhalationis impellentis secundum fortitudinem, et debilitatem, et ex diversitate laterum concavitatis in figura, ad quam fit reflexio: nam quando exhalatio est multa et fortis, et foramen exitus fit magnum et amplum, tunc causatur sonus magnus, et terribilis. Sed quando locus exitus fuerit strictus ad modum meatus, vel tubae, et exhalatio fuerit fortis impellendo, tunc auditur sonus altus, et acutus.

Secundus effectus consequens terraemotum, est fractura terrarum, casus civitatum, vel subversio et ruina domorum. Causa est, quia propter fortitudinem exhalationis inclusae, terra superstans non sufficit resistere, et ideo dividitur impetu exhalationis, et partes cadunt deorsum in concavitatem, et similiter domus, vel civitas, si fuerint vicinae loco exitus exhalationis.

Tertius effectus, est generatio novorum fontium, lacuum, et stagnorum. Causa est, quia concavitas, in qua includebatur exhalatio, est valde profunda, et declivis, et ideo aquae generatae in locis superioribus circumstantibus decurrunt ad illam concavitatem, tanquam ad locum decliviorem.

Quartus effectus, est effusio maris super terram ad modum inundationis. Causa est secundum Aristotelem, quia exhalatio exiens de loco terrae, cum fuerit multa, exit cum impetu magno, et accidit, quia obviat exhalationi venienti in contrarium, quae etiam est fortis, et impetuosa, et ex tali concursu ventorum contrariorum, qui sunt magnae virtutis, elevatur magna portio maris, et defertur usque ad alia loca, ubi fit diffusio ipsius super terram, et quandoque submersio, et alia mala.

Quintus effectus, est obscuratio Solis sine nube. Causa est, quia exhalatio ista exiens de loco terraemotus, ascendit superius cum quibusdam fumis spissis secum elevatis, qui interponuntur inter visum nostrum, propter quam interpositionem Sol obscuratur, et quandoque stellae de nocte.

Sextus effectus, est generatio novorum montium. Et causa est, quia exhalationes elevatae secum deferunt multos pulveres, et partes terrae, et etiam lapides, et hujusmodi, quae sunt in concavitate, quae post exitum uniuntur ad invicem, et cadunt in unum locum, efficiendo montem. . Septimus effectus, est divisio terrarum, et aliquorum montium, qui prius erant conjuncti. Sicut dicunt Auctores, quod Sicilia prius erat continuata Italiae, sed postea per terraemotum et mare, separatae sunt ab invicem. Causa est, quia per terraemotum inter montes remanet quaedam concavitas, quam propter declivitatem subintrat aqua.

Octavus effectus, est aperitio novarum Insularum, et hoc propter eamdem causam.

Nonus, sequitur incineratio, vel combustio locorum, vel civitatum. Causa est, quia quandoque exhalatio propter velocitatem motus, et impetum, quo exit de terra, incenditur et inflammatur et defertur usque ad aliquas civitates, vel loca, quae comburuntur ab exhalatione incensa.

Decimus, consequitur mortalitas, pestilentia et multitudo morborum, quandoque hominum, quandoque aliorum animalium. Causa est, quia exhalatio illa inficitur malis qualitatibus exeuntibus sub terra, a quibus alterabatur. Et quia exhalatio talis commiscetur aeri, quem inspirant animalia, ideo faciliter inficiuntur ab hujusmodi exhalatione. Vel potest dici, quod hujusmodi pestilentia provenit ex desiccatione aeris ab exhalatione elevata de terraemotu, ad modum quo dicebatur de mortalitate consequente stellam comatam. Ista ergo sunt signa, et effectus consequentes terraemotum.

Tunc de remediis contra terraemotum dicit Plinius, quod melius est habitare in vallibus quam in montibus, et tamen melius est habere domos subterraneas, vel etiam bassas, quam altas. Rationes sunt solutae per dicta.