Saec. XVI.

1516. Venetiis, apud Lazarum Soardum, fº. Rufinus de Benedictionibus patriarcharum, sub falso titulo Homiliae XVII in Genesim cum Origenis Opp. in Nov. 0017D Test., fol. Ciiii. Editor Constantius Hierotheus jam primum hoc Rufini opusculum, sed tanquam Origenis fetum et pessime tractatum produxit.

1519. Basileae, ap. Frob., fº. Symbolum fidei, cum Operibus Cypriani ab Erasmo editis, qui de eo ita in epistola ad Laur. Puccium card. scribit: «Symbolum fidei quod in evulgatis pariter ac descriptis voluminibus Cypriani titulum habet, inter Opera divi Hieronymi fertur Rufini nomine.» In notis vero post epistolam: «Stylus satis arguit hoc opus non esse Cypriani, et inter Opera Hieronymi fertur inscriptum Rufino. Nec abhorret phrasis a phrasi Rufini; et inter hujus Opera magnifice de Symbolo meminit Gennadius, quod adeo praeclare dicit esse dissertum, ut caeteri ad hunc dixisse 0018A videantur.» Recusum est deinde cum omnibus Erasmianis non modo, sed et aliis fere omnibus Cypriani editionibus veluti Romana ap. Paul. Manutium 1563, p. 381, in qua optime singulos articulos separatim ante expositionem dispositos et diverso charactere expressos Fontaninus laudat; item in Pamelianis, Oxoniensi et Baluziana denique.

1555. Basileae, apud Henr. Petri, fº. Rufini Aquilei. de Benedictionibus Judae et reliquorum patriarcharum. in Orthodoxographis Joh. Heroldi, tom. II, p. 1423. Heroldus, ignorata Hierothei editione, vero auctori librum suum restituit ex codice ms., quem pluribus, quae lectu non indigna videbuntur et a Fontanino etiam allata sunt, ita describit: «Georgius Pistorius, vir clarissimus apud Ensisheym medicus 0018B excellens, atque de litteratura universali optime meritus, cum procul dubio nonnisi vel ingenii summis laboribus aut aeris impensa insani, libellum hunc Rufini Bibliothecae suae, tanquam thesaurum parasset, qua est in litteras bonas atque erga amicos humanitate, domino Henrico Petri, jam sacrorum auctorum Bibliothecam edenti, etiam hunc libellum sponte obtulit; qui quidem Romanorum majusculis litteris, iis quidem (quibus) Pandectas Florentinorum scriptas vidimus, sine distinctione ulla, ante mille ac plus annos, scriptus erat, venerandae antiquitatis gemma mehercle pretiosa. Hunc vero, ut solet, temporis injuria, incuriaque barbarorum misere laceravit, quippe cum de benedictione Judae mystica tractatur sententia, tres plagellae rescissae ac perditae desiderantur; 0018C quarta etsi supersit lacera, quo loco reponenda sit, vix potest divinari. Erat proinde membranula tam tenera, ut teneriorem me vidisse affirmare non ausim: quod quidem tanto plus damni attulit scripto. Equidem ipsum scriptorium atramentum acerbitate sua plures versus erosos ac transparentes reddiderat, ut ex stigmatibus tantum legi possent, nisi si e regione in facie alterius paginae versus versui responderet, tunc utrinque major instabat labor. Accedebat et hoc quod vel pluvia irrorante, qua olim asservabatur, bibliothecam, vel dum huc atque illuc ad ostentationem veteris monumenti perfertur, in marginibus totus madefactus fuerit liber, atque membranula tenerrima, quasi glutino concreta, quod ferme singula folia, nonnisi lacerarentur, disjungi 0018D aut aperiri possent. Sed et hoc taedii devorare volui, ut qualis qualis oblatus esset, a me describeretur liber; qui quidem finem suum non habet, pauca tamen deesse suspicor. Adhortor itaque studiosos omnes, ut quod huic deest scripto, quacunque occasione in bibliothecis venari velint, ut tandem et integer theologisque minus mancus offerri possit.»

1569. Bas. ap. Henr. Petri, fº. Rufini Explicatio benedictionis Judae et rel. Patriarch. in Monum. Orthodox. Jo. Jac. Grynaei, t. II, p. 1065, Heroldi opera, ipso tamen non nominato.

1570. Lugduni ap. Guilielm. Rovillium sub scuta Veneto, fº. Rufini Aquileiensis presbyteri in LXXV. Davidis Psalmos Commentarius ex vetustissimo 0019A exemplari bibliothecae monasterii insulae Barbatae juxta Lugdunum nunc primum in lucem editus; cum indice copiosissimo.

Editor est Antonius Alboneus (de Albone) , archiepiscopus Lugdun. et primas Galliarum, qui in prolixa, qua Pio V pontifici librum nuncupavit, epistola (dat. Lugd. Id. Martii 1570), occasionem commentariis hisce potiundi hoc modo enarrat: Est in agro Lugdunensi insula quaedam quam Barbae appellant incolae, docti vero Barbatam, medium alveum Araris findens, in qua pervetus ac sanctum monasterium exstructum fuit, et magna totius provinciae veneratione celebratum; sed ita superiore bello ab haereticis disturbatum atque dirutum, ut nihil in eo nisi loci cujusdam divinioris vestigia superesse videantur. 0019B Id cum ego multis jam superioribus annis auctoritate sedis apostolicae (uti fit) gubernandum suscepissem, cum multa in eo offendi pietatis antiquae monimenta, tum vero praecipue bibliothecam opulentam, quam cum studiose lustrassem, offendi Commentarios Rufini presbyteri Aquileiensis in septuaginta quinque Davidis psalmos notis et characteribus qui summam antiquitatem prae se ferrent descriptos, et membranis propemodum exesis, ac ipsa vetustate et situ attritis commendatos; quos cum avide perlegissem, aliisque viris eruditis legendos tradidissem, censui non esse hunc thesaurum denuo defodiendum, sed luci, ac aurae exhibendum. Neque vero (pergit) ab edendo hoc opere se deterritum esse, eo quod ex amicis quidam observassent plerisque ac infinitis prope 0019C locis ita cum Augustino in suis tractatibus in Psalmos consentire, ut eaedem saepe sint sententiae, eadem verba atque adeo similes inter se periodi. Id enim in hoc opere evenisse censet, quod D. Ambrosio in suis libris Exameron ac de Spiritu sancto contigit, ut quemadmodum hic integras in suum opus ex divo Basilio periodos transtulit, sic ex Rufino, veluti alibi ex Hieronymo et Cypriano, in suos ille Commentarios quamplurima derivarit. Ad haec ex ipsa styli facilitate ac aequabili dicendi genere elucescere putat Rufinum auctorem esse, simulque causa ipsi reperta est, cur studiosius a primis a Barbata insulis monachis hi commentarii asservati fuerint, scilicet, quod in eos fere duntaxat Psalmos ille scripserit, quos sine controversia Davidis esse docti fere omnes asseverarint. 0019D Postremo Gelasii testimonium profert, qui nonnullas ab eo Scripturas explicatas tradiderit, quibus hosce septuaginta quinque Psalmos declaratos putat. Ac aliquandiu pro genuiuo sane Rufini fetu habiti sunt isti Commentarii; non omnes tamen fallere potuerunt. Primum, qui illis larvam detraxerit fuisse Joan. Lorinum Fontaninus notat, ejusque locum ex Commentariis in Psalmos Lugduni apud Joan. Cardon 1623 editis profert . Animadvertit idem a nonnullis viris eximie doctis subinde pro vero citari Rufinum in Psalmos, veluti a Jac Usserio in Historia de Scripturis et sacris vernaculis, p. 67, et Baluzio in Cyprianum. Caeterum in plures adeo Psalmos 0020A auctorem huncce Commentarios perscripsisse, Alboneus persuasum sibi habuisse videtur, dum ad reliqua, sicubi exstent, eruenda et proferenda lectores nota in calce libri apposita excitat. Rufini Aquil. in Psalmos LXXVI Commentarios nonnihil diversos ab editis ex indice Bibl. sancti Germani Paris. laudat Labbeus Nova Bibl. Mss. libr., part. I, p. 23.

1576. Romae, in aed. Pop. Rom., fº. Rufini Expositio in Symbolum cum Operibus sancti Hieronymi a Mariano Victorio editis tomo IX, part. 108.

1580. Parisiis, ap. Mich. Sonnium, fº. Rufini Aquileiensis presb. Opuscula quaedam, partim antehac nunquam in lucem edita, partim nuper ope doctissimorum virorum emendata et castigata; cum indicibus, tum locorum sacrae Scripturae explicatorum, 0020B tum rerum ac verborum, amplissimis.

Insunt, 1º de Benedictionibus Judae ad Paulinum episc. Nolanum, lib. I; 2º Paulini ad Rufinum epistola; 3º Rufini ad Paulinum Fr. epistola; 4º ejusdem in Benedictiones reliquorum undecim patriarcharum, sive Commentariorum in Geneseos cap. 49, lib. II; 5º Commentariorum in Oseam prophetam libri III; 6º ejusdem Comment. in Joel prophetam; 7º ejusdem in Amos; 8º Comment. in Symbolum; 9º ejusdem Historiae ecclesiasticae lib. II. Ex quibus n. 2, 3, 5, 6, 7, nunc primum ex codice ms. monasterii Montis Dei proferuntur. Editor Renatus Laurentius de la Barre jam Tertulliano et Arnobio circa idem tempus edito nobis cognitus in epistola nuncupatoria ad Joan. a Sancto Andrea Paris. Eccles. canonicum 0020C (d. Id. Jun. 1580) de Rufino ejusque scriptis exstantibus et deperditis quaedam disputat, criticorum sui temporis studia, qui neglecta fere codicum mss. investigatione ad conjecturas omnia referrent, obiter perstringens. Scripsit Fontaninus lib. V, cap. 17, Commentarios in LXXV Psalmos, decennio ante ab Alboneo editos hoc anno apud eumdem Michaelem Sonnium titulo immutato esse recusos et tomum II Operum Rufini constituere; de quo nobis haud liquet. Certe in priori volumine nulla adjectorum commentariorum est significatio. Sed exemplar quod manibus tenemus cum ipsa Albonei editione Commentar. anni 1570 compactum est.

1745. Veronae . . . . fº. Rufini Torani Aquileiensis presbyteri Opera quae supersunt. Ad codices mss. 0020D denuo emendavit Dominicus Vallarsius presbyter Veronensis, t. I.

Exhibentur 1º Liber de Benedictionibus patriarcharum cum notis editoris ad codicem ms. Bibl. Bononiensis recensitus; 2º Commentarius in Symbolum apostolorum ad Baluzianam editionem exactus; 3º Historia monachorum et itinera per Aegyptum, ex ed. Rosweydiana repraesentata; 4º Duo Historiae ecclesiasticae libri cum mss. codicibus comparati; 5º Libri apologetici duo adversus Hieronymum, subjuncta Apologia ad Anastasium. Succedit his appendix dubia et spuria continens, in quibus 1º Commentarius in LXXV priores Psalmos, cujus auctorem Gallum 0021A nec facile alium esse a Vicentio presbytero Gallo (de quo Gennad. de Ss. Eccl., cap. 80) Vallarsius contendit. 2º In tres minores prophetas, Oseam, Joelem, Amos Commentarius Hispani cujusdam scriptoris, fortasse Pauli Orosii, ut Vallarsius suspicatur. 3º Vita sanctae Eugeniae virginis ac martyris ex Rosweydo et cum ejus notis. 4º Libellus de Fide a card. Sirmondo olim e Vaticano et a Garnerio e Bellovacensi codice sub Rufini nomine prolatus. 5º Rufini presbyteri provinciae Palaestinae liber de Fide a Sirmondo olim vulgatus et nunc iterum recusus, additis ex mss. codicibus variantibus. Quibus omnibus praetermittitur Vita Rufini a Fontanino condita, nonnullisque in locis a Vallarsio correcta et emendata. Haec de hujus ed. tomo I et unico Joan. Domin. 0021B Mansius ad Fabricium . Frustra mentionem de eo vel titulum saltem in diariis eruditis et bibliothecarum illustrium catalogis perquisivimus. Mansius dicto loco excitat codicem ms. duorum librorum Hist. eccles. Rufinianae vetustissimum et a nemine hactenus collatum, qui in Bibl. cathedralis Ecclesiae Lucensis exstat et Caroli Magni tempore scriptus censetur, de quo idem peculiarem alibi dissertationem perscripsit .

Caeterum Rufini libri apologetici contra Hieronymum in variis hujus editionibus recusi sunt, quibus singulatim ostendendis otium perdere nolumus. Gallice conversi exstant in Recueil de pièces concernant la Vie de Rufin (Paris., 1727, in-12), qui liber jam supra in Hieronymo nobis laudatus est.