II.

Verba adulterina Origenianae versionis Rufini.

Quod si requiris a me, quid etiam de ipso unigenito sentiam, si, ne ipse quidem visibilem dicam naturam Dei, qui naturaliter invisibilis est, non tibi statim vel impium, vel absurdum videatur esse, quia sicut Filius Patrem non videt, ita nec Spiritus 0145D Sanctus videt Filium.

Ob hoc facinus, ut ait, in ecclesia inauditum, acerrime invehitur in Eusebium et Marcellam, neutro tamen pro modestia sua, nominatim expresso. Errore scribentis, aut lapsu sermonis deprehenso, schedas corrigi et emendari voluisset, non falsa interseri, ut vita fratris infamaretur. Quum falsam hujusmodi sententiam Mediolani sibi recitaret Eusebius, et ab se, quae legebat, falsa esse dicerentur, interrogatum a quo accepisset exemplaria, respondisse significat, matronam quandam (Marcellam) sibi dedisse. De ea Rufinus, quaecumque illa est, nihil se dicere scribit, sed sui eam et Dei conscientiae derelinquere. Sibi vero Dei testimonium, Macarii et Aproniani sufficere, qui schedas autographas necdum completas, ab initio legerint, et etiamnum assumentum illud adulterinum servet: Quia sicut Filius non videt Patrem, ita nec Spiritus Sanctus Filium videt. 0146A Hoc postquam non solum se nunquam scripsisse, sed et ab alio falsatum indicasset, anathema dicit neganti, quod non ita videt Filius Patrem, sicut Pater Filium, et non ita videt Spiritus Sanctus Patrem et Filium, sicut videt Pater Filium et Spiritum Sanctum. Videt enim, inquit, et verissime videt, sed ut Deus Deum, et lux lucem; non ut caro carnem; sed ut Spiritus Sanctus, non corporeis sensibus, sed virtutibus Deitatis. Siquis haec negat, sit anathema in aeternum. Ex his aperte colligitur, illud assumentum Rufinianae translationi superadditum, non, ut interpreti, sed, ut Origeni, haereseos crimen impingeretur, quasi nimirum illud idem in Graeco repertum, Rufinus ab latina versione resecuisset. Hoc produnt verba Rufini: Memini sane, quod aliquis eorum, quum argueretur falsasse haec, respondit mihi, in Graeco ita haberi, me autem in latino immutare voluisse. Hanc sententiam negat exstare in codice Graeco; et quando etiam exstaret, se nequaquam culpandum, si ab interpretatione sua illam resecuit, quum in praefatiunculis suis 0146B diserte spoponderit, se omissurum, quae catholicam religionem offenderent, utpote per haereticos Origenianis scriptis inserta, vel etiam ab ipsomet Origene incaute quidem, non consulto prolata. Se propterea nihil absque promisso vel ratione fecisse, pergit ostendere, in quatuor libris, ab se latinitate donatis, ubi sparsim de Trinitate per singulas paginas disputatur, nullum alium repertum locum, ei similem, quem produxerat. Quare si per omne librorum corpus nusquam sit illa differentia Trinitatis, dici non posse, uno solo capite haeresim ab illo confirmatam fuisse, qui eam mille capitibus expugnaverit. Addit, si in schedis suis illud vere repertum fuisset, ipsummet Rufinum tunc Romae praesentem, et cum Eusebio in oratione communicantem conveniri debuisse, deque errore moneri, ut scripta nondum edita emendarentur: Si hoc, inquit, in meis literis invenisset, et vere scrupulum aliquem ex ipsa lectione cepisset, quum me, sicut ipse nosti, Romae positum, haberet praesentem, 0146C continuo utique perquisisset, et ipsa ad me scripta detulisset; quippe qui usque ad ipsum tempus etiam videre me et salutare, et in oratione communicare solitus erat. Contulisset sine dubio mecum de his, quibus videbatur offendi. Inquisisset quomodo a me fuisset prolatum, quomodo haberetur in Graeco. Certe etiam hoc gloriae sufficere sibi putasset, si visus fuisset in dictis nostris vel scriptis fecisse aliquid per se emendari. Aut si furor animi non tam emendare errorem, quam proferre in publicum compulisset, sine dubio nunquam elegisset absentem lacerare, quem potuisset gravius confutare praesentem. Sed istum quia falsi conscientia deterrebat, ad me quidem cujus erant, scripta quae volebat criminari non detulit, sed per domos, per matronas, per monasteria, per singulos quoque fratrum circumfert, quo solo possit conturbare auditu. Et hoc fecit sub ipso tempore, quo confestim ex urbe discederet, nec vel comprehensus facti sui redderet caussas. Eusebium carpit, quod jussu Hieronymi magistri 0146D sui, per totam Italiam, turbas sibi excitaverit, conturbarit ecclesias, aures sacerdotum, sive episcoporum polluerit, Rufini modestia, tanquam conscientia abutendo. A discipulo ad magistrum transit, cui objicit novam librorum Periarchon interpretationem ab illo adornatam, omnibus, quae ipse, ut improbabilia praetermiserat, eidem insertis: Ut Romani, inquit, per ipsum cognoscant Origenis mala, et ignorent bona; scripserat enim Hieronymus aliquando ad Vigilantium: Per me Latini cognoscunt omnes Origenis mala, et ignorant bona. Aegre fert, se in haereseos suspicionem adduci, incessabiliter mitti Canes, qui se per urbes, per vicos, per iter quoque transeuntem, calumniarum latratibus insectentur. Tandem ad Hieronymum ipsum orationem suam convertit, qui jamdudum, ut ecclesiarum magistrum in decem locis laudarit Origenem, tunc nondum haereticum. In hoc pressius Hieronymum, quem semper magistrum appellat, exagitare non cessat, censuram 0147A immitem exercens in ejus commentarios jampridem emissos super epistolas Sancti Pauli. Sed quum Sixtus Senensis in Bibliotheca lib. VI. Annot. 287. et sequentibus, singulas Rufini accusationes cum Hieronymi responsionibus diligenter adduxerit, eas indicasse sufficiat.

IV. Postquam dogmaticis objectionibus, ut ait, immerito sibi impactis, in priori suae Apologiae libro respondit, in altero varia in Hieronymum congerit. Dolet primo loco jactari, confoederatos esse quosdam Origeni ad perjurium, et istud mysticae traditionis arcanum, absconditum esse in sexto Stromatum. Negat et pernegat, se scire quid sint Stromatum libri, ab Origene scripti, seque illos unquam legisse. Ab omni perjurio se alienum profitetur, et secus sentientibus anathema dicit his verbis: Omnis qui docet quacunque ex caussa pejerandum esse, ego dico quod alienus sit a Fide Christi, et ab Ecclesiae unitate catholicae. Hinc transit ad criminandum Hieronymum, varias ex ejus scriptis sententias decerpens, quas perperam, 0147B vel incaute prolatas esse non dubitat, nempe in libris de Virginitate, Christianorum gradus et ordines lacerasse; Ciceroni, Porphyrio, et Barabbae Judaeo operam dedisse, neque illorum lectionem abjecisse, postquam in somnis ad tribunal Judicis raptus, se illam imposterum abjecturum sacramento affirmasset. De his tamen se judicium omne suspendere profitetur: Quia de anima hominis res agitur, de perjurii crimine, de negationis Christi sacrilegio, non potest facilis haberi condemnatio; atque hinc declarat, absentes nec reos, nec interrogatos, non debere facile condemnari; qua in re caussam suam agens ita concludit: Quamvis ergo omnes libelli ejus hoc testentur, et superflua de hoc mea videatur assertio, tamen utendum aliquo speciali testimonio est, ne minus plenum his, qui forte ejus scripta non legerunt, videatur esse quod dicimus. Adversarium graviter increpat, quasi Porphyrio introductore ad logicam uti maluerit, quam illo, qui introducit ad Patrem. Ei 0147C crimini vertit, quod per monachos Oliveti quamplurimos Ciceronis dialogos in ipsius Rufini cellulis larga mercede sibi describendos curaverit: quod de Bethleem Hierosolymam veniens, codicem cum dialogo Platonis a M. Tullio latine redditum, ad describendum dederit: in monasterio Bethleemitico partes grammaticas exequens, Virgilium, Comicos, Lyricos, et Historicos auctores pueris, ad discendum Dei timorem sibi traditis exposuerit. Verba, quibus tactus fuerat, quasi se ipsum docuisset, vocat responsione vix digna; Hieronymum doctores suos e Synagoga mercatum (hocque illi saepius exprobrat), se vero majorem et veriorem obtrectationem promeritum, non quod sine magistro didicerit, sed quod magis inter multos et praeclaros magistros diu moratus, nihil dignum eorum vel magisterio vel institutionibus haberet. Ipsum Hieronymum, addit Rufinus, non totos triginta dies Alexandriae, ubi erat Didymus, commoratum, et tamen gloriari praeceptorem habuisse Didymum. Se ibidem sex annis caussa Dei commoratum, 0147D et iterum post intervallum aliquot aliis diebus, ubi Didymum aliosque Didymo non inferiores audierit, quos Hieronymus ne de facie quidem noverit, ut Serapionem, Menitem, Paulum Petri martyris discipulum, utque Macarium, Isidorum, et Pambum, omnes amicos Dei, qui eum haec docuerint, quae ipsi a Deo didicissent. Haec non sine rubore se retexere, non quod suo ingenio magistri, sed magis quod suum ingenium magistris defuerit. Hieronymo rursus irriso, quod Barabbae Judaeo, et Porphyrii scriptis nimiam operam dederit, non solum Origenem, effuse olim ab illo laudatum, sed et multas ejus Homilias in latinum versas ostendit. Se non minari quae in se egerit, quum Ambrosium, ut Origenis et Didymi plagiarium, quanquam suppresso nomine, spreverit, et Origenem, ut Apostolum, dogmatisten, et Ecclesiarum magistrum laudibus in coelum tulerit; se habere Hieronymi epistolam, in qua Ambrosius carperetur; 0148A eam nolle tamen se publicare ante tempus, quia secretiora quaedam contineat. Ob doctrinam et sanctitatem Ambrosio laudato, juxta hunc, se pulicem vocat: non debere conqueri, si post tantum virum ipse Rufinus carpatur, quem tamen Hieronymus in epistolis ante laudaverat, et in Chronicis Florentio et Bonoso pro vitae nobilitate conjunxerat. De iisdem Chronicis Hieronymum Melaniae nomen erasisse, cum actus suos vidisset districtioris disciplinae feminae displicere. Se nec Hieronymum, nec alium errantem unquam sequutum, sed in virtute Christi Ecclesiam Catholicam sequi, neque ulla sua scripta proferri posse, in quibus vel in juventute errasse convincatur. Hieronymum in Origenis scriptis interpretandis multa sustulisse, idemque a se actum: Scripta mea, inquit, nulla exstant, in quibus error meus aliquis corrigendus sit: Hieronymi vero multa esse contendens. Illum antea damnasse modum interpretandi verbum de verbo, et postea in interpretandis Origenis libris Periarchon hanc ipsam normam, licet inutiliori sermone 0148B sequutum. Hieronymum vero in nova sua interpretatione verbum de verbo transtulisse, eosque arguere, qui Origenem haereticum designant, dum tamen adversus eos agit, qui Origenem Catholicum defendunt, quando ipse Rufinus ab eo non culpatur, quod Origenem haereticum sed catholicum fecerit. Apologeticum pro Origene Pamphilo martyri abjudicandum non satis esse affirmare: Non credo, quia martyris sit. Hoc, inquit, si velimus de omnibus scriptorum dicere libellis, quae erit in singulis probatio, si dicam: non est verum; quia Stromatum libri, quos dicis, Origenis non sunt. Unde ipsius esse probantur? Non ex similitudine styli, quia qui falsum facere vult, hunc potest imitari. Ad respuenda scripta Pamphili proferri debuisse, quae reprehensione digna viderentur: Et tunc unusquisque legentium vidisset, quid ibi esset absurdum, quid consequens, quid iniquum, quid certe contra Apostolicas regulas. Sed concesso etiam (quod tamen nequaquam concedit) Apologiam pro 0148C Origene, non esse martyris Pamphili, sed cujuscunque unius de Ecclesia, non suis verbis usum auctorem, ita ut vis libri ab auctoris merito pendeat, sed ex Origenis libris exempla posuisse, et quid de singulis sentiat, non suis defensoriis verbis, sed ejus ipsius, qui accusabatur ostendere; ita ut non excusantis auctoritate, sed suis dictis Origenes defendatur, ideoque supervacaneam esse de auctore quaestionem, ubi defensio talis est, quae auctore non egeat.

5. Hieronymus dixerat, Quis prudentium, vel quis Sanctorum aggredi voluit in latinum vertere quod tu ausus es? Ego ipse saepe rogatus a multis, non feci. Ad primum respondet Rufinus, Non continuo qui sanctus et prudens est Latinus, eum linguae Graecae notitiam sufficienter habere, nec sanctitati ejus detrahi, cui deest peregrinae linguae notitia: aut iterum, non continuo si scientiam quis habet Graeci sermonis, etiam voluntatem interpretandi habere, aut etiam si habet, non statim discutiendum, cur ille, qui pauca interpretatus 0148D est, non plura, aut non haec, sed illa transtulerit. Ad secundum respondet, non opus fuisse Hieronymum libros interpretari, quorum jam pene omnem continentiam in aliis libris scripserat, licet in Rufino tunc reprehendebat quod ipse ante sub ejus nominis sermone protulerat. Arguit Hieronymi novam Bibliorum interpretationem latinam, ex Ebraeo fonte deductam, quum nemo ante id praestitisset, ob venerationem erga veterem translationem Italicam ex LXXII. Interpretibus derivatam, quam Apostoli ecclesiis Christi tradiderant. Ei crimini vertit quod Susannae historiam, tanquam apocrypham, cum trium puerorum hymno absciderit; LXXII Virorum per cellulas interpretantium unam et consonam vocem. Spiritus Sancti interpretatione prolatam, translationi suae, Judaeo Barabba ad pirante, confectae, postposuerit. De Italica etiam versione, haec quae scribit, notatu digna nobis videntur: Petrus Romanae Ecclesiae 0149A per viginti et quatuor annos praefuit. Dubitandum non est, quin, sicut cetera, quae ad instructionem pertinent, etiam librorum instrumenta Ecclesiae ipse tradiderit, quae utique jam tunc, ipso sedente et docente, recitabantur. Hinc occasionem sumit fuse et acriter invehendi in Hieronymum, quod aliam interpretationem ipse confecerit. Frustra ait, illum in hoc confugere ad auctoritatem Origenis, quem ipse condemnet, praeterquamquod Origenes nihil, Hieronymus vero omnes Scripturas ex Ebraeis transtulisset. De Pammachio, ad cujus literas, sibi contra Rufinum scriptas, Hieronymus respondit, Rufinus modeste loquitur. Ait enim: Nondum dico quae sit illa aut qualis epistola. Tamen quoniam viri nobilis Pammachii continet nomen, quid fuisset absurdum, si ei tale aliquid respondisses? Frater, non est temere de alterius opere judicandum; nam et tu ipse nosti quid feceris, quando adversum Jovinianum Romam misi libellos. Quum eos quidam aliter intelligerent, quam ego me 0149B dictasse memineram; nonne quum jam a plurimis legerentur, et offenderentur pene omnes, cum quibus etiam tu esse putabaris, exemplaria jam de foro, jam de publico subtraxisti, et haec non ad aliquem alium, sed ad me remisisti; caussam pariter, quia multi scandalum pati videbantur, insinuans, quomodo ego Apologeticum denuo descripsi, et quae aliter intelligebantur, ad intelligentiam rectiorem, prout potui, revocavi. Aequum est ergo, ut quod nobis fieri volumus, aliis faciamus. Sicut enim meos libros mihi remisisti, ut a me emendarentur, ita et ad illum suos remitte: et quod culpabile videtur, insinua, ut et ipse se, si in aliquo erravit, emendet. Tum praeterea et nos jam in multis exercuimus ingenium, et multa jam nobis opuscula desudata sunt. Ille (Rufinus) hoc primum Prope opus adiit, et fortasse compulsus, et nihil mirum, si fluctuavit in primis. Nec occasio derogandi Christianis captanda est, sed emendationis utilitas requirenda. Sic Rufinus ab Hieronymo ad Pammachii epistolam rescriptum voluisset. In anacephalaeosi totius Apologiae, 0149C quam statim pertexit, ad Apronianum conversus, iterum de Pammachio sic loquitur: Cognoscat etiam per te, fili carissime Aproniane, sanctus vir ille Pammachius, cujus epistolam amicus meus (Hieronymus) in invectione vel accusatione hac sua protulit, in Christi adjutorio non studiis, sed innocentiae favendum, nec in caussa veritatis studiose agendum esse magis, quam religiose. Praeceptum est enim Domini, ut non secundum faciem, sed rectum judicemus judicium. Quia sicut in unoquoque minimorum suorum Christus est, qui esurit et sitit et nudus est, et ipse est qui reficitur et induitur, ita in his, qui judicantur injuste, ipse est, qui inique judicatur; et pro his qui odio habentur gratis, ipse dicturus est: Odistis me gratis. Inde paullo acrius instat his verbis: Quomodo Pammachius aestimat hanc caussam et hoc factum suum (instigandi Hieronymum contra Rufinum) in tribunalibus Christi judicandum, quum habeat sua conscientia, quod codices illius (Hieronymi) contra Jovinianum scriptos, qui jam 0149D publice legebantur et reprehendebantur, subtraxerit de manibus legentium, et culpantes prohibuerit atque culpaverit, remiserit vero ad ipsum auctorem libros suos, insinuans ea, quae ad reprehensionem venirent, ut vel emendaret, vel rem quoquo modo posset, curaret. Meos vero non codices, sed schedulas imperfectas, inemendatas, furto cujusdam nebulonis et fraude subtractas, sibique delatas, quum me inibi haberet praesentem, mihi quidem non offerret, neque conquereretur, sed increpare quidem, aut etiam arguere dignaretur, vel per amicum certe aliquem, aut etiam per inimicum; sed ad Orientem mitteret et instigaret linguam ejus hominis, qui eam mitigare non poterat. Quid contra religionem faceret, si me praesentem potius convenisset? Intantum ne colloquio ejus videbamur indigni, ut ab eo nec argui mereremur? Paullo infra veniam petit, si asperius, quam debuisset, caussam suam peroravit: Nos autem, quamvis necessitate compulsi respondere nisi sumus ei, qui nos amarissime pulsaverat, attamen 0150A pro hoc ipso veniam petimus, siquid forte asperius prosequuti sumus, quia Deus conscientiae nostrae testis est, quod multa plura reticuimus, quam protulimus. Penitus autem silere, contra conscientiam criminati, minime potuimus, quum ipsius pene Fidei suae nonnulli jacturam ducerent silentium nostrum. Ex his postremis eruimus, sicut Romani Hieronymum instigaverant ad respondendum Rufino, sic quoque Romanos Rufinum instigavisse ad respondendum Hieronymo, utriusque partis studiosis discordiarum flammas utrinque spargentibus, bono fine, ut credere par est, quum utrique egregie catholici offendicula pertimescerent, et errores aversarentur. Sed quamdiu heic sumus, ab omni prorsus affectu vacuos undequaque esse non licet: nec mirum, si viri alias sanctissimi et doctissimi humani aliquid patiuntur, id Deo permittente, cujus judicia imperscrutabilia sunt. Rufinus Apologiam pene omnem absolverat, quum monachus quidam ( fratrem enim appellat) Roma Aquilejam profectus, currenti calcar addidit dum 0150B Apologiam sibi ab Rufino relectam probavit, unum tantum excusationis locum praetermissum indicans, quem Romae audisset ab obtrectatoribus incusari, ubi Rufinus in praefatiuncula prima librorum Periarchon, de Hieronymo dixerat: In his quae de Origene interpretatus fuerat, nonnulla offendicula esse in Graeco, quae ita tamen interpretando purgaverit, ut nihil in his, quod a Fide nostra discrepet Latinus sermo inveniat. Idem monachus (fortasse Chrysogonus Aquilejensis, Rufini sectator, cui Hieronymus scribit epistolam IX. alias XLIV. et quem carpit circa finem libri I.) addidit, a Rufini aemulis spargi, si ipse versionem Hieronymianam, ut omnis offendiculi expertem probarat, versionem Rufini ergo improbandam, quam ipse omnis offendiculi expertem non reddidisset. Rufinus tamen respondet, ab se praestitum quod Hieronymus ante praestiterat. Sed de ejus scriptis absque malitia et calumnia judicasse: non quid obtrectationi pateret, sed quid prospectus fuerit interpretantis, 0150C aspexisse in ejus scriptis ab Hieronymo reprehensum quod ipse ante conscripserat. In fine ait, si Episcoporum synodus libros Origenis damnandos esse decreverit, prius Graece damnandos, ut latine versi damnentur; se demum Catholicae Ecclesiae sententiam contra eosdem Origenis libros amplexurum. Haec summatim ex utroque libro Rufinianae Apologiae recensere visum est.

VI. Rufinus eodem tempore, quo duos superiores libellos ad amicos Romanos misit, aliam breviorem Apologiam pro Fide sua ad Anastasium Pontificem direxit, ut invidiam, sibi apud eundem conflatam, dilueret. Septem capita in ea perpendi possunt, quorum priora quinque respiciunt dogmata Origeni, ut auctori, Rufinoque ut interpreti, adscripta. I. Trinitatem. II. Resurrectionem. III. Extremum judicium. IV. Diaboli damnationem aeternam. V. Animarum originem. In duobus reliquis capitibus de sua agit latina interpretatione et Fide. Sed praestat ipsa 0150D Apologiae capita singulatim enucleare.

1. Se accepisse ait, quemadmodum in controversiis de Fide seu de quibusdam aliis, apud Anastasium commotis, sui etiam mentio facta fuisset; ipsum vero Pontificem, velut ab incunabulis per Ecclesiasticae traditionis regulas institutum de homine absente, sibique bene et in Fide et in caritate Dei cognito, calumniantibus auditum non accommodasse. Tamen se post triginta annos parentibus spiritualibus et consanguineis redditum, non posse tam cito illos deserere, ut hanc ob caussam labores iterans, Romam peteret. Quare in suae famae defensionem se aequum putasse ad Anastasium hasce literas scribere: Non, inquit, ut de sancta mente tua, quae velut quoddam Dei sacrarium, aliquid iniquum non recipit, maculam suspicionis abstergerem, sed ut aemulis adversum me forte oblatrantibus baculum quendam tibi confessionis meae, quo abigerentur, offerrem. Ita Rufinus in capite I. ubi et se probe notum Pontifici, neque Romam 0151A ad caussam dicendam se ab illo vocatum innuit; immo neque Anastasium hostibus suis faciles aures praebuisse, clare significat.

2. Fidem suam persecutionis haereticorum tempore, quum in Sancta Alexandrina Ecclesia degeret, in carceribus et exsiliis, quae pro Fide inferebantur, alias probatam, illamque se iterum cuicunque probare paratum. De Trinitate se ita credere, quod unius naturae sit, unius deitatis, unius ejusdemque virtutis atque substantiae, nec inter Patrem et Filium et Spiritum Sanctum sit prorsus ulla diversitas, nisi quod ille Pater est, et hic Filius, et ille Spiritus Sanctus, Trinitas in personis subsistentibus, unitas in natura atque substantia. Filium quoque Dei in novissimis diebus natum esse confitetur, ex Virgine et Spiritu Sancto, carnem naturae humanae atque animae suscepisse, in qua passus est, et sepultus, et resurrexit a mortuis, in eadem ipsa carne resurgens, quae deposita fuerat in sepulcro: cum qua carne simul atque anima post resurrectionem adscendit in coelos, unde et venturus exspectatur ad judicium, 0151B judex vivorum ac mortuorum. Nihil ad Catholicae Fidei regulas exactius proferri poterat.

3. Ait, se carnis nostrae resurrectionem fateri, integre et perfecte futuram hujus ipsius carnis nostrae, in qua nunc vivimus, non, ut quidam calumniantur, alteram pro hac resurrecturam se dicere, sed hanc ipsam nullo omnino ejus membro amputato, vel aliqua corporis parte desecta; sed cui nihil omnino ex omni natura sua desit, nisi sola corruptio. Hoc promittere Apostolum; haec sibi de resurrectione tradita ab his, a quibus sanctum baptisma in Aquilejensi Ecclesia consequutus fuerat, nempe a Sancto Valeriano metropolita, a Chromatio, et Eusebio; quae, inquit, puto ipsa esse, quae etiam Apostolica Sedes tradere et docere consuevit.

4. Se credere profitetur, judicium futurum, in quo unusquisque recipiat propria corporis, prout gessit sive bona, sive mala; Diabolum etiam aeternis ignibus mancipandum, hocque si quis negat, partem cum ipso 0151C aeterni ignis accipiat, ut sentiat quod negavit.

5. Hinc transit ad quaestionem de anima, de cujus origine quum nondum quicquam definitum haberetur, ait, se exspectare judicium Pontificis: audio, inquit, et de anima quaestiones esse commotas: de qua re utrum recipi debeat querimonia, aut abjici, vos probate. Apud quamplurimos Ecclesiasticos tractatores ait, se de hac quaestione diversa legisse, quae ad tres omnino sententias redigit. I. Quosdam, per humani seminis traducem animam diffundi affirmare. II. Alios, a Deo cotidie creari, et formatis in utero corporibus infundi. III. Alios denique, factas jam olim quum omnia Deus creavit ex nihilo, et cotidie in corporibus dispensari. Hoc postremum ait sensisse Origenem, et nonnullos alios Graecorum. De se autem ita subjungit: Ego vero quum haec singula legerim, Deo teste, dico quia usque ad praesens certi vel definiti aliquid de hac quaestione non teneo; sed Deo relinquo scire quid sit in vero, et si cui ipse revelare dignabitur. Ego tamen haec singula et legisse me non nego, et adhuc 0151D ignorare confiteor praeter hoc quod manifeste tradit Ecclesia, Deum esse animarum et corporum conditorem. Ex his patet, nulli ex tribus sententiis de origine animae superius adductis Rufinum inhaesisse, quamvis ejus praeexistentiam, ex Origenis, certe non sua, opinione protulerit. Nec solum Rufinum, sed et alios viros doctrina et sanctitate probatos in hac dubitatione per plura saecula fuisse, ubere doctrinae apparatu docet Cardinalis Norisius in Vindiciis Augustinianis cap. IV, § 3. Petrus Halloixius in Origenis defensi lib. IV quaest. IV. pag. 281. aliud esse ait, opinari de rebus dubiis et incertis; aliud illas, ut veras et certas, proferre; aliud item quaestionis alicujus ventilandae caussa varias in medium sententias adducere. Ad haec aliud unam aliquam ab ecclesia non probatam nec definitam proponere, illique adhaerere. Itaque auctor iste contendit, Origenem de animabus nullum dogma constituisse, more 0152A asserentis, sed conjecturas varias adduxisse instar disserentis. Sanctus Pamphilus martyr in Apologia, hoc unum dogma Origenem certo tenuisse testatur: Unius substantiae omnes animas et immortales et rationales et liberi arbitrii ac voluntatis. Judicandas quoque esse pro his, quae in hac vita gesserunt, esse itidem factas a Deo, qui universa condidit, et creavit. Idem martyr pro certo habet, Origenem tractasse de animabus ante corpora exsistentibus non asserendo, sed inquirendo, tanquam de re in traditionibus Apostolicis non contenta, necdum ab Ecclesia definita. Rufinus, dici non potest, animas compage corporis antiquiores, secundum Origenem, credidisse, si neque hanc, neque ullam aliam de origine animae sententiam tenere se profitetur, sed hoc unum quod manifesto tradit Ecclesia, Deum esse animarum et corporum conditorem.

6. Ait, sibi nunciatum, contra se ideo disputari, quod quaedam Origenis, rogatus a fratribus, de Graeco 0152B in Latinum transtulerit. Putare se tamen, quod omnes intelligant, haec pro solo livore culpari. Si aliquid displicet in auctore, id in interpretem non detorquendum; se in Graecis sensibus verba latina dedisse tantummodo. Sive ergo illis sensibus laus, sive culpa inest, neutrum sibi imputandum. Quinimmo etiam illud in praefatiuncula se adjecisse, ut aliquando decideret, quae non ab Origene dicta, sed ab aliis viderentur inserta, proptereaquod de iisdem rebus alibi catholica et contraria dixisset.

7. Rogat Summum Pontificem, ne factionibus et calumniis, ei ob hoc patiatur invidiam conflari: Quod, inquit, in Ecclesia Dei fieri non licet. Ubi enim simplicitas tuta erit et innocentia, si hic non erit? Se neque Origenis defensorem, neque assertorem, neque primum interpretem esse subjungit; alios ante se id praestitisse, quod ipse postremus praestiterat rogatus a fratribus. Si jubetur ne fiat, jussionem observari debere imposterum. Si culpantur qui ante fecerunt, debere culpam a primis incipere. Demum 0152C omnia ita concludit: Ego enim praeter hanc Fidem, quam supra exposui, idest quam Romana Ecclesia et Alexandrina et Aquilejensis Nostra tenet, quaeque Hierosolymis praedicatur, aliam nec habui unquam in isto homine (Origene) nec habeo, nec habebo: et si quis aliter credit, quisquis ille est, anathema sit. Reddent autem in die judicii rationem hi, qui offendicula et dissensiones et scandala fratribus propter invidiam solam generant et livorem. Fidem Ecclesiae Alexandrinae post Romanam recenset, quia sexennio ibidem vixerat, et quia Ecclesiae Alexandrinae post Romanam apud omne aevum prius tanta fuit auctoritas, ut Occidentis Ecclesia communionem illius maximi fecerit, consuetudinesque servaverit, ut ex Actis Concilii Aquilejensis, A. D. 381. celebrati, ostendit Caspar Barthius in notis ad Zachariam Mitylenaeum, pag. 294. Hieronymus in epistola LVIII. alias LXVIII (Nunc LXIII.) ad Theophilum scribit: Romanam Fidem Apostolico ore laudatam, cujus se esse participem Alexandrina Ecclesia gloriatur. Gelasius pontifex in epistola decretali, quam nos aliquando sinceram, et ab interpolationibus vacuam edidimus, de eadem Ecclesia sic statuit: Secunda autem sedes apud Alexandriam, beati Petri nomine a Marco ejus discipulo, Evangelista, consecrata est. Huc plane allusit Aeneas Parisiensis initio libri contra errores Graecorum apud Dacherium in Spicilegio tomo VII. quae sedes, inquit, secunda est a prima Romana, ut canonum statuta decernunt. Haec canonum statuta alia non sunt ab epistola Gelasii Pontificis. Rufinus post Ecclesiam Alexandrinam memorat Aquileiensem, in qua tunc degebat, et ubi olim Christi fidem acceperat; ultimo vero loco Hierosolymitanam, ubi diu moratus, et ad gradum presbyteri evectus fuerat. Utramque Apologiam scripsit Rufinus A. D. 400. Hieronymus enim lib. I. suae Apologiae, eodem anno scriptae, pag. 377. haec habet: Compulsus sum ante Biennium brevi libello tuis contra me praeconiis respondere. Hunc libellum ad 0153A Pammacnium scripsit A. D. 398. ut supra monstravimus. Has duas Apologias subinde tres libellos, et tria volumina ab Hieronymo dici apparebit.