Psalmus XVII.

2. Diligam te, Deus, fortitudo mea. Dominus firmamentum meum, et refugium meum et liberator meus. Haec est magna caussa, quadiligendus est Deus: quia ipse est fortitudo nostra. Caritas Dei diffusa in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. 5.) : facit nos fortes ad toleranda adversa mundi, et ad expugnanda vitia et tentamenta diaboli 0703A ad exercenda bona spiritualia, ad contemnenda bona terrena. Propter hoc etiam diligendus est Dominus, quia ipse est firmamentum nostrum, in quo firmum fundamentum habemus, ne ventis tentationum moveamur: et refugium, ad quem refugimus, ne in hac miseria pereamus: et liberator, ut de servitute diaboli et peccati per eum liberati, ad veram libertatem veniamus.

74 3. Deus meus adjutor meus, et sperabo in eum. Deus meus, quia me creavit ex nihilo. Adjutor, quia me adjuvat in opere bono: et ideo sperabo in eum, per quem salvabor in futuro. Hoc distat inter Deum et Dominum, quod Deus nomen est naturae, et Dominus nomen est officii. Illud pertinet ad majestatem et dignitatem, quae ipse est: hoc pertinet ad potestatem et dominium quod in nobis exercet. Ibi ostenditur nobis quid amemus, hic autem quid timeamus. In utroque quid credamus, quid speremus, quid amemus. Et in primo versu commendatur nobis caritas et fides: in secundo vero spes. Et non 0703B immerito caritas prima, quia ipsa est virtutum regina, ipsa est initium bonorum, et radix virtutum. Sed quae sequuntur, et quae nos excitant ad amandum Deum, audiamus. Protector meus, et cornu salutis meae, et susceptor meus. Protegit enim nos a malis, et sicut cornu eminet, ita ipse eminens nostra salus, tanquam infirmos medicus ad sanandum, nos suscepit. Unde ipse Filius bono pastori ovem infirmam reportanti comparatus est (Luc. 15.) : et ideo,

4. Laudans invocabo Dominum, et ab inimicis meis salvus ero. Ecce quanta utilitas laudare Deum. Si et in prosperis et in adversis Deum toto corde laudaveris, nullus poterit tibi nocere inimicus. De tot et tantis bonis quae quotidie benignus Dominus confert nobis, non habemus quid rependere possimus, nisi laudem. Geminum autem donum confert homini laudatio Dei: tum quia in laude hominis Deus honoratur, tum quia ipsius merito laudis homo a malis liberatur. Unde ipse Dominus in alio psalmo nos admonet 0703C dicens, Immola Deo sacrificium laudis, et redde Altissimo vota tua, et invoca me in die tribulationis, et eruam te (Psal. 49.) .

5. Circumdederunt me dolores mortis. Id est, Judaei inferentes mihi angustias passionis. Et torrentes iniquitatis conturbaverunt me: quia ecce turba, et qui vocabatur Judas venit (Matth. 26. Luc. 22. Marc. 12. Joan. 18.) . Venit torrens et iniquorum impetus ad discipulorum gregem conturbandum, quia, percusso pastore, dispergentur oves gregis (Zachar. 13.) .

6. Dolores inferni circumdederunt me. Id est, illi, quos infernales dolores expectant. Praeoccupaverunt me laquei mortis: quia cum gladiis et fustibus undique supervenerunt (Matth. 26. Marc. 14. Luc. 22.) . Laquei mortis ideo dicuntur, quia diabolicae deceptiones in eis erant. Sed a tantis persecutoribus circumdatus, tot doloribus et perturbationibus occupatus, ille qui omnes uno verbo poterat condemnare, et se ab omni angustia liberare, quid fecerit, audiamus.

7. In tribulatione invocavi Dominum et ad Deum 0703D clamavi. Non se vindicat, sed orat. Docet te patientiam imperator tuus. Si te circumdant dolores mortis, perturbationes iniquitatis, attende quanta pertulerit Redemtor tuus, et exemplo ejus omnia patienter sustine. Intus in corde tuo invoca Dominum, et toto cordis affectu clama ad Deum tuum. In ipso enim est potentia et divinitas (Coloss. 2.) . Unde merito dicitur Dominus et Deus: cujus dominium et divinitatis imperium potest oppressos eripere ab omni tribulatione. Unde scriptum est, De quacunque tribulatione clamaverint ad me, eripiam eos, dicit Dominus (Jerem. 29.) . Bene ergo subditur, Et exaudivit de templo sancto suo vocem meam: et clamor meus 75 in conspectu ejus introivit in aures ejus. Templum Dei est Christus. Templum Dei est Ecclesia. Hinc Paulus ait, Templum Dei sanctum est, quod estis vos (1. Cor. 3. et 6.) . Hoc spirituale templum inhabitat Deus, et ibi deprecantium voces exaudit. Et notandum quod 0704A ait, Et clamor meus in conspectu ejus: ibi quippe orandum est, ubi videtur Deus. Ideo dicitur in Evangelio, Tu autem cum oraveris, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio ora Patrem tuum in abscondito: et Pater tuus qui videt in abscondito, reddet tibi (Matth. 6.) . Sic itaque debemus clamare, ut clamorem nostrum videat Dominus, atque in aures ejus introeat: qui utique clamor non tam vocis est, quam cordis. Unde Moysi dicitur, Quid clamas ad me (Exod. 14.) ? Mentis nostrae desiderium clamor est in conspectu Dei. Sed quid deinde sequatur, audiamus.

8. Commota est et contremuit terra: fundamenta montium conturbata sunt, et commota sunt, quoniam iratus est eis. Si hoc juxta literam accipimus, passo Domino terrae motus magnus factus est, et suo auctori testimonium dederunt etiam ipsa insensibilia elementa (Matth. 27.) . Si autem per terram terrena carnalium corda, et per fundamenta montium, principes intelligimus populorum: quia videlicet in ipsis firmabantur caeteri, tanquam in fundamentis, postquam 0704B praedicantibus Apostolis iram se incurrisse omnipotentis Dei cognoverunt (Act. 3.) , ex eo quod Filium ejus crucifixerunt, conturbati et conterriti propter culpam, statim commoti sunt ad poenitentiam. Qui Petro eos increpante, tanquam commoti dixisse referuntur, Viri fratres, quid faciemus (Act. 2.) ? Quibus datum est consilium, ut per regenerationis lavacrum remissionem reciperent peccatorum.

9. De quibus adhuc subditur, Ascendit fumus in ira ejus, et ignis a facie ejus exarsit: carbones succensi sunt ab eo. Quid facies ejus, nisi notitiam? Quid fumus qui lacrymas excitat, nisi lacrymosam poenitentium compunctionem designat? Timentes iram lacrymis laverunt culpam. Et unde Deum per fidem noverunt, inde accepto spiritu in ejus amore suaviter arserunt. Et ab eo succensi sunt, ut ardentes existant, qui prius peccatores in carne tanquam carbones in cinere mortui jacebant. Ex his ergo verbis instruimur, quia per compunctionem ignis divinus accenditur, 0704C qui interiora mentis illuminat, atque peccatorum nigredinem penitus devastat: et quo ordine haec facta sunt, quae praedicuntur, verbis sequentibus demonstratur.

10. Inclinavit caelos et descendit, et caligo sub pedibus ejus. Prius sanctos et electos viros ad praedicandum ejus humilem adventum misit, quos deinde sequutus per semetipsum descendit. Verbum enim caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. 1.) . Unde autem humilis in carne apparuit, inde principem tenebrarum omnimoda subjectione prostravit, atque eundem Ecclesiae suae prosternendum dedit. Unde Apostolus ait, Dominus conteret Sathanam sub pedibus vestris (Rom. 16.) velociter. Ille autem qui paulo minus ab angelis minoratus est (Psal. 8.) per humanitatem, multo sublimior angelis declaratus est per divinitatem (Hebr. 1. et 2. Coloss. 2.) . Unde subditur:

11. Et ascendit super Cherubim, et volavit. In eo enim quod Deus est, ipsas angelicas 76 dignitates plenitudine 0704D scientiae superavit. Volavit super pennas ventorum: quia celsitudine suae divinitatis transcendit virtutes supernorum spirituum: cui enim angelorum dixit aliquando Deus, Sede a dextris meis, aut, Ego hodie genui te (Hebr. 1.) ? Super pennas ergo ventorum volavit, quia solus sedere ad dexteram Patris meruit.

12. Et posuit tenebras latibulum suum. Scilicet (Ex Augustino) obscuritatem sacramentorum, et occultam spem in corde credentium: ubi ipse lateret, nec suos desereret. Latibulum suum tenebras posuit, quia caeleste suum sacramentum nobis in obscuritate constituit. Hinc est quod sacramentum corporis et sanguinis Christi quotidie tractamus (1. Cor. 13.) : nec tamen lucem, nec gloriam ejus, quam fide credimus, oculis adhuc videre valemus. In tenebris enim sumus quandiu per fidem ambulamus, et non per speciem (1 Cor. 10.) . In circuitu ejus tabernaculum 0705A ejus. Multitudine enim credentium circumventus est. Recte autem Ecclesia in hac peregrinatione posita tabernaculum Dei dicitur, quia tabernaculum non habet fundamentum, est autem militantium atque transeuntium. Et Apostolus dixit, Quia non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus (Hebr. 13.) . Tenebrosa aqua in nubibus aeris. Quia obscura est scientia in prophetis, qui merito nubes aeris appellantur, quia in caelestibus sustolluntur per vitam et in imis fundunt pluviae doctrinam. Primum quidem in sanctis patribus obscurus fuit sermo divinus. Tecta erant omnia sub figura et umbra (Hebr. 10.) . Nondum erat spiritus ad manifestationem datus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus (Joan. 7.) . Sed deinde venit caelestis fulgor, ille qui est lux vera, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. 1.) . Removit tenebras, exposuit Scripturas, misit praedicatores, audientium corda terruit et illuminavit. Unde subditur:

0705B 13. Prae fulgore in conspectu ejus nubes transierunt, grando et carbones ignis. Prae magnitudine fulgoris qui est in conspectu manifestationis ejus, nubes, idest, Apostoli divino lumine illustrati, a Judaeis, ad Gentes transierunt: sicut scriptum est, Vobis primum oportuit praedicari regnum Dei, sed quia repulistis, et indignos vos fecistis vitae aeternae, ecce convertimur ad gentes (Act. 13.) . Et ipsi sunt facti grando et carbones ignis, clamando, minando, ubique ignem mittendo, futurum judicium praedicando, humana corda fidei ardore accendendo.

14. Et intonuit de coelo Dominus, et Altissimus dedit vocem suam: grando et carbones ignis. Postquam dixit Dominus, adjungit, Altissimus: ut intelligas Deum Deorum, Dominum Dominorum, per semetipsum esse loquutum. Prius enim locutus est per patriarchas et prophetas, per antiquos patres: deinde per se (Hebr. 1.) . Ipsa etiam Apostolorum praedicatio non tam Apostolica erat, quam Dominica. Sicut ipse Dominus testatur, dicens, Non enim vos estis qui 0705C loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis (Matth. 10.) . Quasi intonat Dominus, cum de judicio suo nos terret (Matth. 25.) . Quasi dat vocem suam, quando humiliter demulcet. Quoddam terrens tonitruum esse videtur, quod per Joannem dicitur, Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira (Matth. 3.) ? Quasi vocem dare est, cum subditur, Agite fructus dignos poenitentiae (Luc. 3.) . Juxta ergo 77 capacitatem audientium modo minando intonat Dominus, modo ut grando contundens, modo ut ignis accendens.

15. Et misit sagittas suas, scilicet (Ex Augustino) Evangelistas, pennis virtutum recto itinere transvolantes, non suis sed ejus a quo missi sunt, viribus. Et disperdidit eos, ad quos missi sunt, ut aliis eorum essent odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem (2. Cor. 2.) . Fulgura multiplicavit. Id est coruscantia miracula. Et conturbavit eos. Bona conturbatione ad poenitentiam.

0705D 16. Et apparuerunt fontes aquarum. Scilicet dona Sancti Spiritus, a quibus omnis spiritualis scientia procedit. Vel per fontes aquarum, potest accipi vetus et novum Testamentum: quae apparuerunt auditoribus, ipso revelante, qui habet clavem scientiae. Qui nimirum spirituales fontes caeteros ex se Scripturarum rivulos emittunt. Et revelata sunt fundamenta orbis terrarum. Revelati sunt Prophetae, qui non intelligebantur: super quos aedificaretur orbis terrarum credens in Domino. Quo autem ordine (Ex Augustino) haec facta sunt, ostenditur, cum subinfertur: Ad increpatione tua, Domine, ab inspiratione spiritus irae tuae. Dicentis, Nisi poenitentiam egeritis, omnes simul moriemini (Luc. 13.) . Postquam dixit, Increpationem, adjunxit Inspirationem. Tunc enim utiliter 0706A foris increpamur, quando inspiramur intus, ut timeamus.

17. Hic inquit Christus. Misit de summo: hoc est de sinu Patris. Et accepit me. Scilicet caput Ecclesiae in aequalitatem sibi, ad dexteram suam. Et assumsit me. Id est Ecclesiam meam, quae est corpus meum. De aquis multis. Quia ex multis populis me instituit: vel quia ex multis vitiis me extraxit: sive quia ex multis tribulationibus me liberavit. Et hoc est quod sequitur:

18. Eripuit me de inimicis meis fortissimis. Qui sunt isti fortissimi inimici, nisi spiritus maligni? Horum proculdubio fortitudinem non possemus evadere, nisi omnium potentior Deus nos fragiles dignaretur eripere. Et ab his, qui oderunt me, quoniam confortati sunt super me. Subaudis, me eripuit. Qui sunt hi, qui oderunt Ecclesiam, nisi infideles atque haeretici? Qui intantum aliquando confortati sunt, ut quosdam etiam electos, aliquando occiderent in carne, aliquando errare facerent in fide. Sed eos pius Dominus 0706B eripere dignatus est, coronando occisos, atque ad viam veritatis errantes reducendo. Unde et subditur,

19. Praevenerunt me in die afflictionis meae. Id est praevaluerunt mihi in tempore tribulationis et persecutionis. Et factus est Dominus protector meus. Scilicet protegens me ab impugnatione persequentium.

20. Et quia carnales patiebar angustias, Eduxit me in spiritualem latitudinem fidei. Salvum me fecit, quoniam voluit me. Nullis meis praecedentibus meritis, sed sola sua benevolentia. Ipse est enim, qui operatur in nobis et velle, et operari pro bona voluntate (Philip. 2.) .

21. Et retribuet mihi Dominus secundum justitiam meam, et secundum puritatem manuum mearum retribuet mihi. Duo sunt in homine, secundum quae retribuit Dominus: scilicet secundum justitiam bonae voluntatis et fidei, et 78 secundum puritatem bonorum operum. Nec possunt pura esse bona opera, nisi deriventur ab intentione justa. Unde scriptum est, 0706C Respexit Dominus ad Abel, et ad munera ejus (Genes. 4.) . Prius quidem probavit fidei devotionem, unde postmodum sacrificii suscepit oblationem (Hebr. 11.) . Et merito retribuet mihi:

22. Quia custodivi vias Domini. Id est latitudinem bonorum operum perseverando servavi.

23. Nec impie gessi a Domino meo. Id est postquam ad illum bene operando accessi, ab illo prave vivendo non recessi. Hinc est quod de sanctis animalibus per prophetam dicitur, Non revertebantur, cum ambularent, sed unumquodque ante faciem suam gradiebatur (Ezech. 1.) . Sic utique ad Deum directa debent esse nostra itinera, ut ultra non sint ad pravitatem operis distorta. Nec mirum si custodivit vias Domini, nec a Deo suo impie gessit: nam sequitur, Quoniam omnia judicia ejus in conspectu meo. Id est (Ex Augustino) et praemia justorum et poenas impiorum, et flagella corrigendorum, et tentationes probandorum perseveranti contemplatione considero. 0706D Ad custodiendam quippe justitiam, et impietatem evitandam, valde utile est extrema sollicite pensare. Unde scriptum est, In omnibus operibus tuis meditare novissima tua, et in aeternum non peccabis (Eccles. 7.) . Recte ergo subjunctum est, Et justitias ejus non repuli a me. Sicut illi, qui ad tempus credunt, et in tempore tentationis recedunt (Luc. 8.) . De quibus Apostolus Petrus, Quia melius est non cognoscere viam veritatis, quam post cognitionem retrorsum redire (2. Petr. 8.) .

24. Et ero immaculatus, cum eo, secundum delectationem malae cogitationis. Et observabo me ab iniquitate mea. Id est ab iniquitate operationis. Tale debet esse nostrum studium, nostrum desiderium: ut intus simus immaculati, foris innocui: quatenus aeternam 0707A remunerationem consequamur, de qua subjungit:

25. Et retribuet mihi Dominus, secundum justitiam meam. Non solum propter latitudinem fidei, sed propter longitudinem perseverantiae. Et secundum puritatem manuum mearum in conspectu oculorum ejus. Non quo homines vident, sed quo ipse. Quoniam quae videntur, temporalia sunt: quae autem non videntur, aeterna (2. Cor. 4.) . Et homo videt in facie, Deus in corde (Luc. 11.) . Bonorum quoque opera semper in conspectu Dei sunt, malorum vero non respicit (Prov. 10.) . Unde alibi dicitur, Novit Dominus viam justorum, iter autem impiorum non novit (Psal. 1.) .

26. Haec quae praemissa sunt, dicit Ecclesia, ad excitandum nos et promovendum ad fidem rectam, spem certam, operationem bonam, retributionem aeternam. Unde nunc quemquam nostrum admonet, dicens, Cum sancto sanctus eris, et cum viro innocente innocens eris. Et cum electo electus eris, et cum perverso 0707B perverteris. Attende illum, qui est sanctus sanctorum, qui in seipso sanctus est, et alios sanctificare potest. Qui est vere innocens, agnus sine macula (Joan. 1.) : qui cum malediceretur, non maledicebat (1. Petr. 2.) : cum pateretur, non comminabatur. Qui est electus a Deo Patre (Hebr. 5.) , sicut scriptum est, Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene 79 complacui (Matth. 3. 17. Luc. 3.) . Sociare illi, imitare illum, sit tibi bonum adhaerere Deo, et eris cum sancto sanctus, cum innocente innocens, cum electo electus. Quod si societatem perversorum dilexeris, et tu similiter perverteris. Ecce duae viae tibi ostensae sunt: una justorum, altera reproborum: una salutis, altera damnationis: una quam tenent humiles, et a Deo exaltantur; altera quam tenent superbi, et a Deo humiliantur. Unde et subditur:

28. Quoniam tu populum humilem salvum facies, et oculos superborum humiliabis. Serva ergo humilitatem, recognosce te pulverem et cinerem, confitere 0707C peccata tua, esto vilis in oculis tuis, ut cum populo humili salvari merearis. Cave oculorum extollentiam, ne videaris tibi gloriosus, tibi sapiens, tibi magnus, ne ubi te altum videris, ibi te dejiciat, qui oculos superborum humiliat. Unde scriptum est, Vae, qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes (Isai. 5.) . Sit ergo oculus in te simplex, ut totum corpus tuum sit lucidum (Matth. 6.) : et dic quod sequitur:

29. Quoniam tu illuminas lucernam meam, Domine: Deus, Deus meus, illumina tenebras meas. Quia illuminasti me in his, quae scio, illumina in his, quae nescio. Vel, quia illuminasti lucernam meam, donando fidem, illumina tenebras operum meorum: ut quod teneo credendo, sequar operando. Quae sunt tenebrae nostrae, nisi iniquitates et negligentiae? In tantam caecitatem devenimus, ut nosmetipsos ignoremus, nec cito deprehendimus mala, quae agimus. Unde nobis petendum est a Domino, ut nostras tenebras 0707D illuminet, ut delicta et scelera nostra faciat nos videre: quatenus vitam nostram flendo, et poenitendo possimus emendare.

30. Quoniam in te eripiar a tentatione, et in Deo meo transgrediar murum. In te, inquit, eripiar, non in me: in me enim infirmus sum (Psal. 6.) , sed in te fortis. Tu es solus, qui eripis a tentatione (Philip. 4.) , qui principem hujus mundi foras mittis (Joan. 12.) , qui non permittis tentari servos tuos super quae ferre possunt: sed facis etiam ex tentatione proventum (1. Cor. 10.) . In te transgrediar murum, vel duritiam cordis, vel obstaculum peccatorum, quem diabolus, ne ad te venire possem, mihi opposuit. Murum in Deo nostro transgredimur, quotiens per ipsius gratiam nobis inspiratam vitiorum congeriem superamus.

31. Hic incipit Deum suum Ecclesia commendare. dicens, Deus meus, impolluta via ejus: Eloquia Domini igne examinata: protector est omnium sperantium 0708A in se. Ac sic dicat, Hic meus Deus non est sicut caeteri: namque via ejus impolluta, verba ejus in tribulatione probata, spes illius certa et firma, qui protegit sperantes in se, ne deficiant in tentatione (Hebr. 7.) . Quid tam impollutum, tam mundum, quam Dei virtus, et Dei sapientia Christus (1. Cor. 1.) ? qui ait, Ego sum via (Joan. 14.) . Teneamus ergo hanc viam, et mundabimur: custodiamus ejus eloquia, et non errabimus: figamus in ipso spem nostram, et securi sub ejus protectione ambulabimus. Et merito sperandum est in illo:

32. Quoniam quis Deus praeter Dominum? aut quis Deus praeter Deum nostrum? Deus, qui nos creavit, Deus, qui nos regit, Deus quem amamus, Dominus quem timemus. Si inveniremus talem, aut meliorem, fortassis in illo esset sperandum. 80 Sed quia cunctis melior est, et sublimior (sicut ipse ait, Ego Dominus, et non est alius, extra me non est Deus ((Isai. 43 et 45.)) ) restat, in ipso, spes nostra fixa permaneat.

0708B 33. Qui praecinxit me virtute. Scilicet fide, spe et caritate. Et posuit immaculatam viam meam. Videlicet, ut innocenter vivam. Et notandum, quod non ait, Cinxit me, sed Praecinxit. Magnum quidem omnipotentis Dei donum est, cum ante quisque praecingitur, quam ad vitia relaxetur. Nec mirum si eorum viam immaculatam posuit, quos taliter praecinxit: quia ubi praecedit cingulum virtutum, non possunt impedire maculae et laxurae vitiorum. Hinc est, quod Dominus nos jubet lumbos nostros praecingere (Luc. 12.) , ut ante quisque se restringere contra vitia debeat, quam laxatus et impeditus cadat.

34. Qui per fecit pedes meos tanquam cervorum. Id est (Ex Augustino) , affectus animi, quibus tanquam pedibus sustentor et proficio, ad transcendenda spinosa et umbrosa implicamenta hujus saeculi. Et super excelsa statuens me. Id est coelestibus regnis, ubi Sanctorum est habitatio. Unde Apostolus ait, Nostra autem conversatio in coelis est (Philip. 3.) . Sic proculdubio 0708C debemus affectus nostros, et gressus operum nostrorum in hac terra disponere, ut calcatis spinosis desideriis hujus saeculi, mentem nostram in coelestibus studeamus stabilire.

35. Qui docet manus meas ad praelium. Qui (Ex Augustino) docet me operari ad superandos inimicos, qui nobis intercludere coelestia regna conantur. Et posuisti, ut arcum aereum brachia mea. Id est inlatigabilem intentionem bonorum operum. Usus prophetarum est, cito mutare personam. Modo ad Deum loquitur propheta, sive Ecclesia, modo ad proximum. Ad Deum, videlicet a quo accepit, quod loquitur. Ad proximum, cui expendat, quod accepit. Non sufficit nobis habere gressus rectos ad sectandam justitiam, nisi habeamus doctas manus ad pugnam. Neque enim retineri potest justitia sine pugna. Sunt autem multa genera praeliorum: nam est nobis colluctatio adversus principes, et potestates rectores tenebrarum (Eph. 6.) . Est nobis pugna adversus saeculum: est in nobis ipsis discordia inter carnem et spiritum 0708D (Galat. 5.) . Contra haec nos oportet doctos esse ad praelium, et pugnare armis justitiae a dextris et a sinistris (2. Cor. 6.) : et habere fortem et inflexibilem intentionem, tanquam arcum aereum, ad feriendum et fugandum inimicum. Et recte intentiones brachiis comparantur, quia sicut in brachiis fortitudo, et manus adhaerent brachiis: ita fortis debet esse nostra intentio, et ab ipsa procedere robusta operatio. Sed quia nos fragiles, et inimici nostri nobis sunt robustiores: opus est, ut fiat nobis, quod sequitur:

36. Et dedistis mihi protectionem salutis tuae, et dextera tua suscepit me. Dat electis suis Dominus salutem suam, qua eos protegat, tanquam nudos. Dat dexteram suam, id est favorem gratiae suae, qua suscipiat eos, tanquam medicus aegrotos. Si timueris aestus vitiorum, et tela inimicorum invisibilium, sive adversitates persequentium hominum: postula protectionem 0709A divinae salutis. Si senseris te peccatorem et infirmum, multis vitiis et negligentiis corruptum: postula Dei misericordiam, et sublevantem dexteram, ut ab eo suscipiaris et saneris. Ipse enim 81 est vera salus, qui protegit suos ab exteriore persecutione. Ipse est sublevans misericordia, qui suscipit, et sanat a propria infirmitate corporis et animae. Et quia eosdem, quos protegit et curat, aliquando utiliter flagellat, recte subjunctum est: Et disciplina tua correxit me in finem, et disciplina tua ipsa me docebit. In hoc apparet, quod nos diligit caelestis Pater, quia nobis dare dignatus est disciplinam. Hinc Scriptura sacra nos admonet dicens, Fili, noli negligere disciplinam patris tui, et ne fatigeris cum ab eo argueris. Quem enim diligit Dominus, corripit: flagellat omnem filium, quem recipit (Prov. 1. et 3.) , Haec autem Domini disciplina ad duo est utilis: corrigit mores, docet scientiam. Bene morigeratum, bene doctum reddit hominem disciplina Dei. Sic autem corrigit et docet, ut mittat eum 0709B in finem, id est, in Christum, qui est finis laboris, et merces operis. Hac proculdubio disciplina correctus et doctus erat, qui dicebat: Gloriamur in tribulationibus, scientes, quia tribulatio patientiam operator, patientia probationem, probatio spem, spes autem non confundit; quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis (Rom. 5.) . Unde apte subjungitur:

37. Dilatasti gressus meos subtus me. Ne impediant (Ex Augustino) carnales angustiae, quoniam latam fecisti caritatem meam, operantem hilariter, et de ipsis, quae subter me sunt, mortalibus rebus et membris. Et non sunt infirmata vestigia mea. Id est, signa, quae impressi ad imitandum te. Dilatatos gressus habet subtus se, quisquis gloriatur in tribulationibus. Si foris est angustia doloris, intus est latitudo caritatis. In servorum Dei cordibus tanto crescit amor Dei, quanto foris impugnat adversitas mundi. Ejus autem non sunt infirmata vestigia, qui confirmat 0709C cor suum ad toleranda mala propter Deum, qui potest dicere cum Apostolo, Quis nos separabit a caritate Christi? Tribulatio, angustia, an persecutio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius? Certus sum, inquit, quia neque mors, neque vita, neque angeli, neque principatus, neque potestates, neque creatura alia poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo Jesu (Rom. 8.) . Quisquis ergo talis est, ut supra dictum est, scilicet praecinctus virtute, perfectus opere, ad praeliandum doctus, in disciplina eruditus, perfectus in caritate, invictus in tribulatione: qui jam a nemine superatur, idoneus est, ut jam inimicos suos persequatur. Unde voce perfectorum subjungitur:

38. Persequar inimicos meos, et comprehendam illos: et non convertar donec deficiant. Persequuntur inimicos suos sancti viri, cum malignos spiritus, sive carnales affectus a se repellunt et reprimunt, orando, vigilando, carnem suam domando, spiritualibus studiis deserviendo. Inimicos autem comprehendere 0709D est, immundorum spirituum calliditates subtiliter inquirendo cognoscere, et cognitas evitare. Vel inimicos comprehendit, quisquis carnales animi motus sub jure rationis constringit. Nec converti debet ab hac intentione, ab hoc studio, donec deficiant, id est, penitus absumantur ea, quae illicite animo reluctantur. Recte ergo subjungitur,

82 39. Confringam illos, nec poterunt stare: cadent subtus pedes meos. Si poteris confringere hostes tuos, si non permiseris regnare peccatum in tuo mortali corpore (Rom. 6.) : si vires eis abstuleris, ut non praebeas membra. tua arma iniquitatis peccato (Ibidem) . Sic etiam stare non poterunt, si mox ut senseris tentationem, a te repuleris, si statim, ut videris peccatum, emendaveris. Confringere inimicos nos docet Apostolus, cum dicit, Mortificate membra 0710A vestra, quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, luxuriam, et caetera (Coloss. 3.) . Cadent etiam subtus pedes tuos, si vitia et concupiscentias in corde tuo abominatus fueris, et despexeris, et insuper affectus bonos et spirituales actiones apposueris. Unde alibi vir perfectus ait. Iniquitatem odio habui, et abominatus sum: legem autem tuam dilexi (Psal. 118.) . Haec duo faciunt perfecte superare diabolum et peccatum, scilicet amor Dei, et odium mali.

40. Et ne hoc videatur ascribere suis viribus, recte subinfertur, Et praecinxisti me virtute ad bellum: et supplantasti insurgentes in me subtus me. Si vis superbiam in te insurgentem supplantari subtus te, ora Deum, ut praecingat te humilitate. Si vis subtus te luxuriam supplantari, precare Dominum, ut praecingat te castitate (Sap. 8.) . Quodcunque vitium contra te insurgere videris, postula a Domino virtutem contrariam illi vitio, qua illud debelletur, et fiat tibi, quod sequitur:

0710B 41. Et inimicos meos dedisti mihi dorsum: Id est, retrorsum convertisti. Et odientes me disperdidisti. Quasi dorsum inimici dantur, cum illiciti appetitus et vitia penitus oblivioni traduntur; cum retro non respicitur per delectationem, et mentis oculus ad caelestia contemplanda, et ea, quae ante nos sunt appetenda, dirigitur. Disperdit autem odientes nos Dominus, quando repellit a nobis malignos spiritus, ne nos sentent, ne nobis noceant. Vel in eo, quod superius dictum est, Persequar inimicos meos, hostes sanctae Ecclesiae convenienter possumus intelligere, quos sancti et perfecti viri quotidie non cessant persequi, arguendo, increpando, vetando, excommunicando: et ex his quosdam comprehendunt, et attrahunt ad fidem, ad poenitentiam, ad conversionem: nec convertuntur a praedicatione, donec illi deficiant ab iniquitate. Confringunt a statu superbiae, atque sibi substernunt sub omnimoda humilitate, et praecincti armis virtutum sic supplantant eos a vitiis, ut 0710C qui insurgentes erant persequendo, subsequentes fiant poenitendo. Et qui praeibant minando, et trahendo, retrorsum fiant obediendo: de odio conversi ad caritatem, de conventione malitiae dispersi et divisi ab invicem. Et quia ex supradictis inimicis nonnulli a Domino reprobantur, quia videlicet, et toto corde non convertuntur, nec veraciter peccata sua confitentur, nec pure Domini misericordiam deprecantur: subjunctum est,

42. Clamaverunt, nec erat, qui salvos faceret: ad Dominum, nec exaudivit eos. Non enim omnis, qui dicit mihi Domine, Domine, intrabit in regnum caelorum (Matth. 7.) . Unde Apostolus quibusdam non recte clamantibus ait, Petitis, et non accipitis, eo quod male petatis (Jacob. 4.) . Clamabunt etiam 83 reprobi in die judicii, dicentes, Domine Deus, aperi nobis (Matth. 25.) . Et non erit, qui eos exaudiat: sed dicitur eis, Amen dico vobis, nescio vos (Ibid.) . De quibus voce capitis subinfertur:

43. Et comminuam eos, ut pulverem ante faciem 0710D venti; ut lutum platearum delebo eos. Quia aridi non receperunt imbrem misericordiae Dei, quia leves et mobiles ante ventum tentationis fuerunt, merito a terra viventium tollentur, atque in modum pulveris comminuentur, cum dicetur eis, Ite maledicti in ignem aeternum (Matth. 25.) . Qui merito lutum platearum dicti sunt (Matth. 7.) , quia in lata et spatiosa via, in immunditiis et vitiis vixerunt. Qui utique delebuntur a Domino, sicut scriptum est, Deleantur de libro viventium, et cum justis non scribantur (Psal. 68.) .

44. Eripies me de contradictionibus populi. Qui dixerunt, Si dimiserimus illum vivum, seculum sequetur illum (Joan. 11. Matth. 21.) .

45. Constitues me in caput gentium. Ut gentes in me credant, ut sim illis in Deum, ipsi sint mihi in 0711A populum (Osee 2.) . Caecitas ex parte contingit in Israel, ut gentium multitudo salvaretur (Rom. 9.) . Noluerunt enim Judaei recipere verbum fidei (1. Petr. 2.) , unde eis dictum est: Vobis primum oportuit praedicari verbum Dei, sed quia repulistis istud, et indignos vos fecistis aeternae vitae: ecce convertimur ad gentes (Act. 13.) , de quibus subditur, Populus, quem cognovi: Quem corporali praesentia non visitavi, servivit mihi, Praecepta mea custodivit. In auditu auris obedivit mihi. Oculis me non vidit, nomine meo tantum audito praedicatores meos recepit. Esto et tu ex populo isto fideli, ut si Christum non vidisti in carne, servias tamen ei in spiritu, et sis ei obediens in tota voluntate, ut beatus esse merearis, cum eis de quibus scriptum est, Beati qui non viderunt, et crediderunt (Joan. 20.) . Cave autem eorum exemplum, de quibus subditur:

46. Filii alieni mentiti sunt mihi, filii alieni inveterati sunt, et claudicaverunt a semitis suis. Filii Dei fuerunt Judaei, sed Christum interficientes filii diaboli 0711B facti sunt (Joan. 8.) . In veritate non permanentes, Legis facti praevaricatores, mentiti sunt (Rom. 2.) . In primi hominis peccato inveterati sunt, quia novum hominem recipere noluerunt: Et claudicaverunt a semitis suis, id est, a Lege et Prophetis, sive in suis intellectibus, vel in fide uno pede nitentes, id est, Patrem et non Filium adorantes: vel vetus et non novum Testamentum sequentes, sive literam et non spiritum tenentes. Inde est, quod ait Apostolus: Qui et idoneos nos fecit ministros novi Testamenti: non litera, sed spiritu. Litera enim occidit, spiritus autem vivificat (2. Cor. 3.) . His enim pedibus graditur sancta Ecclesia, his pedibus ad caelestia promovetur. Deinde ad nostram aedificationem, quid subjungat audiamus.

47. Vivit Dominus, et benedictus Deus meus, et exaltetur Deus salutis meae. Dii gentium non vivunt, nec aliquem salvare possunt. (Unde alibi Psalmista ait: Os habent, et non loquentur: oculos habent, et 0711C non videbunt ((Psal. 113.))) . Et ideo nec benedicendi sunt, nec exaltandi. Nos autem talem Dominum et talem Deum habemus, qui in aeternum vivit, qui nos regit, ut Dominus, creavit, ut Deus: qui seipsum nobis tradidit, qui salutis nostrae auctor extitit. Unde recte a nobis benedicendus est, exaltandus, amandus, colendus et venerandus.

84 48 et 49. Deus qui das vindictas mihi, et subdis populos sub me, liberator meus de inimicis meis iracundis. Et ab insurgentibus in me exaltabis me, a viro iniquo eripies me. Non solum salutem praestat Deus electis suis, sed etiam vindictam tribuit de inimicis. Tantas vindictas dedit Deus Pater Christo filio suo de inimicis suis iracundis, scilicet Judaeis, qui tanto iracundiae et furoris zelo accensi sunt, ut contra Deum suum insurgerent, et tanquam vir unus et iniquus convenirent in unum, adversus Dominum et adversus Christum ejus (Psal. 2.) : tantas, inquam, vindictas dedit, ut eos quos susceperat regendos, et nutriendos tanquam filios, propter perfidiam et vesaniam 0711D illorum, reprobaret atque dejiceret tanquam alienos. A quibus liberatus est Christus, cum a mortuis resurrexit. Exaltatus est, cum ad dexteram Patris ascendit. Ereptus est, quando Verbum fidei, quod Judaeis ablatum est, gentibus tradidit. Unde bene dicitur, Et subdis populos sub me. Cum enim unum Judaicum populum, jugum fidei respuentem, dure judicando deseruit, multos nationum populos misericorditer vocando, eidem jugo subdidit. Unde subjungitur:

50. Propterea confitebor tibi in nationibus, Domine, et nomini tuo psalmum dicam. Idest, per meos fideles ubique terrarum te laudabo, et in tuo nomine bona agent. In hoc loco confessio laudem significat. Psalmus vero bonam operationem. Ille Deum vere et integre laudat, cujus in laude ipsius lingua et vita 0712A concordat. Adhuc unde laudandus sit Deus, ostenditur, cum subinfertur:

51. Magnificans salutes regis ejus, et faciens misericordiam Christo suo David, et semini ejus usque in saeculum. Nondum erant magnificatae salutes ejus, quando notus erat tantum in Judaea Deus. Sed tunc excrevit salutum ejus magnificentia, quando praedicatum est admirabile nomen ejus in universa terra, quando dictum est Apostolis, Ite, praedicate Evangelium omni creaturae. Tunc proculdubio fecit misericordiam Christo suo David quando aequalem sibi per divinitatem, voluit nasci ex semine David secundum carnem. Et semini ejus usque in saeculum, idest, in aeternum similiter misericordiam fecit, quando credentibus in eum remissionem peccatorum, et vitam aeternam donavit. Unde scriptum est, Vocabo non plebem meam, plebem meam: et non misericordiam consecutam, misericordiam consecutam (Rom. 9.) . Et erit quicunque invocaverit nomen Domini, salvus erit (Johel. 2. Rom. 10. Act. 2.) .