Caput IX.

Vers. 1.— Noli laetari, Israel, noli exultare, quia a foedere legis sacrilega pollutione discesseris. Id est, ne tibi aestimes impune cessurum, quod te reliquis gentibus miscuisti. Fugae enim talis ambitio, non te 1005B vanae quam optaveras, libertati vindicat, sed severae tantum subjicit ultioni.

Vers. 2. 3.— Dilexisti mercedem super omnes areas tritici. Area et torcular non pascet eos, et vinum mentietur eis. Non habitabunt in terra Domini. Noli, inquam, o gens nostra, impudenter laetari; sed scito, omnia votiva tua mutaturam te esse contrariis: non solum enim in religionis officiis, sed etiam in omni actione vilis et intemperans exstitisti. Dilexisti nempe mercedem super omnes areas tritici: idest, Nihil melius, nihil amabilius terrarum ubertate et ventris impendiis censuisti. Tota ergo tibi et frugum et fructuum subducetur ubertas: utque magis vota discrutient, diu apparens vindemia ita subitis disperibit procellis, ut in dolorem tuum, non solum laesa, sed etiam mentita videatur. Verum quid ego minora damna commemoro, cum penuriam tuam consequantur exilia, nec vobis colendi patrii soli ulla detur facultas? cujus tamen calamitatis magnitudinem non poteris, quasi conquerens, 1005C admirari. Terrae enim istius, quantum ad studia respicit, voluntarius desertor fuisse convincens: Assyriorum namque et Aegyptiorum tum crimina, tum auxilia concupisti. Qua ergo impudentia regionis istius fertilitatem capessas, cujus insignia et in ritibus et in moribus respuisti? Abibis potius, illo pulsus, quo isti ante corruptus voluisti. Et sicut ad Aegyptum voto, ita ad Assyrios captivitate profectus, eam penuriam sustinebis, ut pollutis et obviis cibis cum dolore vescaris.

Vers. 4.— Non libabunt Domino vinum, et non placebunt; ei sacrificia eorum, quasi panis lugentium: omnes qui comedunt eum, contaminabuntur, quia panis eorum, animae ipsorum, non intrabit in domum Domini. Mala jam captivitatis exsequitur, et dicit, 443 quoniam, cum rerum copiae extrema egestate fuerint mutatae, nec felicitatis aliquid nec consolationis occurrat, transigentque omne tempus in luctibus: quippe qui nec sacrificium Deo sinantur offerre, nec de expiatu aliquid sperare culparum: per quae videlicet officia, 1005D Deo se placituros esse arbitrantur. Omnis ergo eorum oblatio, non feriis, sed inferiis aptior, polluet potius quam purget adeuntes: quia panis eorum, animae ipsorum, non intrabit in domum Domini. Eadem est, quae in superioribus fuerat, intenta sententia, cum repudiata a Deo sacrificia, ipsorum qui obtulerunt esse dicuntur. Ergo et nunc, inquit, repuli eorum oblationes, quos ob nimietatem criminum, etiam de 1006A solo patrio commotus exigi: ipsorum funebri cedet alimoniae panis ille quem in domum Dei non merentur inferre.

Vers. 5. 6.— Quid facietis in die solemni, in die festivitatis Domini? Ecce enim profecti sunt a vastitate, Aegyptus congregavit eos. Memphis sepeliet eos. Desiderabile argenti eorum urticae haereditabunt, lappa in tabernaculis eorum. Quamvis major sit beato Oseae intentio, decem tribuum gesta percurrere, atque eorum vel exaggerandis criminibus, vel explicandis calamitatibus immorari; tamen pro potestate vaticinii, quae Judae quoque Tribui accidere, attingit. Et quoniam novit Jerosolymitas, sed paulo tardius, pro aequatione meritorum, Samaritis similia latum ire: Templi etiam sacrificiorumque commeminit, toti quasi genti, quod duabus praecipue Tribubus concordet, adscribens. Proinde, cum diceret eos oblationum per quas se purificari aestimabant, solatia perdidisse, excoluit incidentem colorem. Et quia ejusmodi officiorum inquinata cessatio his praecipue crudescit 1006B diebus, quibus exercebatur jocunda solemnitas ideo ait, Quid facietis in die solemnitatis Domini? quae vos videlicet tenebrae, quae amaritudo, quis animi angor implebit, cum illum festivitatis Dominicae diem, quem insignem vobis ante et dulcem coetus populi cantusque reddebat, exules, inviti, in vinculis et in servitute barbara transigetis? Et quoniam per occasionem Effraim, etiam quae essent, ut diximus, Judae ventura signavit, sequitur: Ecce enim profecti sunt a vastitate: Aegyptus congregabit eos, Memphis sepeliet eos. Cum regionem eorum hostilis dominatio populata fuerit, inquit, cunctis Tribubus continget, exsequente supplicio, quod antea peccante desiderio perpetrarunt: ut sicut pars in Assyrios ducta est, ita etiam partem Aegyptus congreget, et Memphitica terra susceptos consumat. Id autem post victoriam Nabuchodonosor, qui Jerosolymitas eruit, illis accidisse Judaeis, quos agrorum cultores Babylonii reliquerant, et beatus Jeremias, et Regum narrat 1006C historia. Quod autem subjicit, Desiderabile argenti eorum urticae haereditabunt, ex usu captivitatis evenire, utinam nos lectio tantum, et non etiam experimenta docuissent. Constat quippe, vel aedes magnis sumtibus 444 fabricatas, cum defecissent incolae, sylvis fuisse contectas, vel plerumque etiam auri et argenti defossos thesauros, his qui occuluerant, interemtis, in continuam oblivionem perisse.

Vers. 7.— Ver erunt dies visitationis, venerunt dies retributionis. Scitote, Israel, te stultum prophetam, insanum virum spiritalem, propter multitudinem iniquitatis tuae, et multitudo amentiae. Oportuerat quidem, ut ratio te potius ad discernendum, quam calamitas erudiret. Sed quoniam rationis velut prorsus imparticeps, flagra et stimulos exegisti, vel nunc jam, cum visitationis, idest, damnationis tuae tempus advenit, expergiscere, ut quid merearis, intelligas. Et studiis tuis deberi stipendia tam dura, fatearis, quae te, utique despectu spiritalium magistrorum, collegisse perpendis. Eo siquidem usque furoris eruperas, ut 1006D prophetas, qui ad sancti Spiritus loquebantur arbitrium, et quae te manebant, parentum studio, nunciabant (si forte ageret formido praemissa, ne inveniret ultio quos puniret) in eos non solum nihil supra reliquos praevidere, sed etiam humana ratione dicebas privatos, et quos vesania potius quam revelatio commoveret. Ita autem per abundantiam profanitatis, appellari illo tempore prophetas solitos fuisse, Regum 1007A quoque pandit historia. Nam cum in Ramoth Galaad, missu beati Helisei, propheta quidam, ut Jeu in regem ungeret, advenisset, circumsedentes proceres dicunt ad Jeu, Quid sibi vult fanaticus iste? (4. Reg. 8.) Ita igitur apud eos exsoleverat divini sermonis auctoritas, ut praecepta virtutum, jam non esse mendicantia, sed furiosa censerent. Cujus criminis magnitudinem concionator horrescens, judicanter exclamat: Propter multitudinem iniquitatis tuae, et multitudo amentiae. Ac si diceret, non est hic simplex quidem error, sed multiplicata dementia, videlicet spiritales magistros et prophetico splendore pollentes, eo potissimum tempore, quasi stultos vesanosque despicere, quo ipsi tantam egestatem prudentiae sustinerent, ut deos esse quos conflaverant, aestimarent.

Vers. 8.— Speculator Effraim cum Deo meo, Propheta laqueus ruinae factus est super omnes vias ejus, insania in domo Dei ejus. Hic quidam nomine Effraim significatum Jeroboam putarunt, quem, 1007B et de Tribu Effraim venisse constat, et studiosum culturae templi fuisse, atque ob hoc in offensionem incidisse Salomonis: sed postquam tribuum imperium adeptus est, auctor etiam profanitatis evasit, ad cultum vaccarum subditorum corda traducens. Ergo nomine Effraim, appellari Jeroboam putant, qui ideo speculari cum Deo dictus sit, quod prius et curam religionis habuerit, et diligenter quae fuerant recta, conspexerit. Sed qui olim, inquam, erat Propheta, ita subito ad prava, defecit, ut ruina et laqueus suis sectatoribus redderetur. Quidni, cum in domo Dei sui quem elegerat, quanta est maxima versaretur insania? 445 Verum hic locus hoc modo potest compendiosius explicari, ut dicamus, quia de contumeliis prophetarum assumta conquestione, ex eodem illud tenore subjecerit, ac si diceret: O tu popule, profanis ritibus subjugate, ad cumulum iniquitatis tuae spiritalium magistrorum contumelias addidisti, ita ut prophetas Dei insanos, et spiritales magistros, 1007C stultos, vocares; quae amentia de magnitudine iniquitatis erupit. Audebas quippe interdum quoddam cum promissis eorum inire certamen, et dicere: Ecce speculandi munus ambo pariter sortiamur, et conspicemur, utrum illa omnia veniant, quae isti nobis ventura denunciant. Addebasque, nihil aliud prophetas debere censeri, quam hostilem laqueum, in ruinam miserorum civium fabricatum. Sicque blasphemiam contumeliis copulantes, in domo Dei prophetarum esse insaniam dicebatis. Quam opinionem, sane maximi esse sacrilegii, invectio subjuncta convincit.

Vers. 9.—Exclamavit enim: Profunde peccaverunt sicut in diebus Gabaa ((Al. Gabaam)) . Recordabitur iniquitatis eorum, et visitabit peccata eorum. Non est, inquit, tale facinus ut censura judicis valeat ipsius oblivisci. Et quoniam historiae veteris fecerat mentionem, ait: Recordabitur iniquitatis eorum: et vindicabit, inquit, praesentem contumeliam prophetarum: non serius quam si illud crimen ad examen 1007D adduceret, quod ante regum aetatem, Judicibus gentem Judaeam regentibus, perpetrarunt. Illo siquidem tempore levita quidam cum ad habitationis propriae locum rediret, in urbem tribus Benjamiticae, cui nomen erat Gabaa, die jam advesperascente, deflexit. Cumque nullum illic hospitem reperisset in publico, cum propria uxore consedit. Sed perdita civitatis juventus, non contenta diversorii negatione, peccasse, sacerdotis conjugem in usum obcoenitatis arripuit, tantumque insolentissimae foeditatis exercuit, ut illusa mulier, sicut amiserat pudicitiam, privaretur et vita. Sed postero die levita consurgens, 1008A jumento suo extinctae conjugis cadaver imposuit, idque in frusta concidens, per omnes Tribus gentis illius destinavit, ut caussa tam trucis spectaculi cognita, communem arriperent ultionem. Sicque Gabaonitis bellum, nisi noxios traderent, indicentes, tertio, vix superatos, delevere conflictu: ita ut de tota Tribu Benjamin, non amplius quam quingenti homines superfuisse referantur (Judic. 19.) . Illi ergo sceleri praesens peccatum propheta composuit, quod videlicet perpetrabant, spiritales viros stultos et vesanos vocando. Commendat autem reverentiam prophetarum aequatio facta culparum, quorum honorem audaci tamen sermone violatum, ostendit non ad minorem reatum valere, quam illum, quem obscoenitas quondam publica, et eadem cruenta atque incesta contraxerit.

Vers. 10.— Quasi uvas in deserto inveni Israel, quasi prima poma ficulneae in cacumine ejus, vidi patres eorum: ipsi autem intraverunt ad Beelfegor, et 1008B abalienati sunt in confusione, et facti sunt abominabiles sicut ea quae dilexerunt. In unum colligit quae diversis gesta sunt temporibus, ut exaequet, 446 sicut diximus, reatum religionis violatae et contumeliae prophetalis. Fecit autem excessum in laudem parentum, per quam, degenerantibus filiis, crescat invidia, appareatque a quo culmine sanctitatis, in quae criminum profunda descenderint. Cum densis, inquit, impietatis vepribus squaleret et tegeretur natura mortalium, Abraham, Isaac et Jacob, generositatis judicia praestiterunt: ita suavitatem debitae erga Deum confessionis, quasi uvas ficusve parientes, quam illorum fidem atque virtutem, non pro sua paucitate despexi, sed tanto majoris honoris et gratiae judicavi, quanto plura gentium profanarum exempla contemserunt. Sicut ergo vitem in vasta solitudine germinantem, sicut ficus praecoquas, in quarum appetentiam et tempestivitas commoveret et suavitas, ita eos in gremium meum debita sedulitate collegi, ne quid de eorum aut fructibus periret aut 1008C laudibus. Sed cum ego appellari Deus eorum, qui eram rerum dominus, elegissem, sobolem quoque eorum multiplicare perrexi, sed degener populus, et malorum suorum pariter, et conditoris oblitus, ad cultum eorum idolorum, quae sola consecrasset obscoenitas, introivit: ad Beelfegor videlicet quam figuram Priapi dixerunt tenere. Id autem commendat historia libri Numerorum, id est, quia secundum consilium Balaam, instructae Madianitarum mulieres Israelitico exercitui obviam meretricio habitu gestuque processerunt, ut cum illos in appetentia libidinis concitassent, non prius stupri facultatem praeberent, quam Beelphegoris idoli sui sacrificio polluissent. Denique talis in populum plaga surrexit, ut viginti et tria millia uno die pariter interirent. Confusio ergo comprehendit obscoenos, ne minus abominabiles Deo fierent, quam ipsa idola, quorum consectatione ((Ant. consectationem)) deliquerant. Haud igitur illius aetatis populi, quos Osee propheta compellat, in Beelphegor peccasse dicuntur; sed quia commemoratio 1008D antiquitatis inducta est, et sanctorum patrum laudata generositas, quae posteri eorum diversis aetatibus commiserunt. explicantur, ut quorum similes sint, hi qui in praesenti arguuntur, appareat, ac si eis diceretur: En, in quae dedecora ab illustri stirpe fluxerunt ((Ant. fluxerant)) . En, quibus tantae fuit paternae dignitatis oblivio, ut cum majores eorum in salutem eligi, mundo pereunte, meruissent, isti deinceps, stultitia in eis et obscoenitate certantibus, Priapos vitulosque venerati sint.

Vers. 11. 12.— Effraim quasi avis avolavit, gloria eorum 1009A a partu et ab utero, et a conceptu. Quod si et enutriverint filios suos, absque liberis eos faciam in hominibus. Sed vae eis, cum recessero ab eis. Effraim, inquit, quasi avis avolavit. Jam supra dixerat, Factus est Effraim quasi columba seducta non habens cor. Aegyptum invocabant, ad Assyrios abierunt. Iste ergo populus qui noluit inter pia impiaque discernere, sed factus est abominabilis sicut et ipsa simulacra, merito tanta in captivitatem velocitate transferetur, ut non tam ambulasse quam volasse videatur. Nec tamen sola exilii flagra patietur, sed praecedens 447 inopiae morborumque calamitas filiorum consumet examina, ut puniat orbitas eorum pectora, quae prius foecunditas efferebat. Gloria eorum, inquit, a partu, et ab utero, et a conceptu. Quod si enutriverint filios suos, absque liberis eos faciam in hominibus. Id est, cum aeternum judicem criminibus asperassent, nihil de ejus placatione curantes, multiplicandis tamen familiis gestiebant: eam felicitatem suam gloriamque censentes, si liceret tum sociare nubentes, 1009B tum spectare gravidas, tum audire parientes. Illic ergo eos feriam ubi maxime laetabantur, ut non eis liceat filios nutrire susceptos, vel si contigerit nutrire, depereant, donec ad solitudinis squalorem optata dudum soboles defectu perducatur, sicque sentiant quia cum non possit bene esse his quos desero, multo sit his deterius quos depugno.

Vers. 13. 14.— Effraim, ut vidi, Tyrus erat fundata in pulchritudine, et Effraim educet ad interfectorem filios suos. Da eis, Domine: quid dabis, Domine? Da eis vulvam sine filiis, et ubera arentia. Etiam apud alios prophetarum descriptam Tyricae civitatis amoenitatem et frequentiam legimus: ita ut eam meretricem, beati Jezechielis Canticum nominaverit, propter multitudinem videlicet carminum, quibus tota urbs per noctem in luxuria concrepabat. Quia ergo hic Samariae mutationem populo comminatus erat, ut augeret sensum doloris, pulchritudinem ejus, quae fuit in prosperitate, miratur, ac si diceret: Calamitatis istius 1009C magnitudinem, qua de finibus suis Judaei, consumta sobole, migraverunt, non bene intelligit nisi qui priora considerat: tunc enim advertet, quanta in deterius fuerit facta mutatio, cum cogitarit, quanto prius laetitiae flore vernaverint. Effraim, inquit, ut vidi ((Ant. vidit)) , Tyrus erat, aestuans populus, affluens copiis, perstrepens lusibus, resonabatque carminibus, ut cujus situs ita et a litore et a continenti venientibus arrideret, ut posset dici, ipsa ejus fundamenta in quadam pulchritudine constitisse. Sed huic, inquam, civitati, deliciis quidem circumfluenti, nullum tamen sibi de justitia et religione praesidium comparanti, ut ad interfectionem suos filios educeret, imperavit, saevientiumque hostium pateretur arbitria, quae nostrae legis praecepta calcaverat. Mutatis autem in declinationem temporibus, quae adhuc sub Nabuchodonosor futura sunt, quasi alia facta commemorat. Effraim ergo, id est, Samaria reliquarumque Tribuum multitudo, tanto est ulciscentis terrore compressa, ut sobolem suam ipse prope interficientibus praepararet offerre. 1009D Quod utique non agendo implesse dicitur, sed merendo. Fit autem de consuetudine Scripturarum quasi schema dubitantis, et sub rogatione, quid veniat, nunciantis. Da eis, Domine: quid dabis eis? Vulvam inquit, sine liberis, et ubera arentia. Ea, inquit, plaga 1010A condemnet, sciantque se internecione delendos. Supra enim dixerat, quod si enutrissent filios, orbitatem illorum illico sustinerent, nunc autem 448 addidit, arida ubera, et prodigialem sterilitatem foeminis, ingerendam, ut populorum, quos depasta est captivitas, etiam reparatio desperetur.

Vers. 15-17.— Omnes nequitiae eorum in Galgal, quia ibi exosos habui eos, propter maliciam adinventionum eorum. De domo mea ejiciam eos, non addam ut diligam eos, omnes principes eorum recedentes. Percussus est Effraim, radix eorum exsiccata est: fructum nequaquam facient. Quod si et genuerint, interficiam amantissima uteri eorum. Abjiciet eos Deus meus: non audierunt eum, et erunt vagi in nationibus. In Galgal quidem praecipue idola coluisse referuntur, et ideo omnes eorum nequitias ibi collectas esse, pronunciat, propter quas eosdem se odisse testatur. Putaverunt autem quidam, quia propter Saulem, loci quoque hujus sit recordatus propheta. In Galgal enim suscepit gentis ipsius principatum; quae quoniam, Jeroboam 1010B auctore, vitulos videlicet consecrante, deliquerat, ideo pro occasione praesentis reatus, etiam illum originem accusat erroris, cum, sacerdotum regimine fastidito, esse sub regibus ad similitudinem vicinarum gentium, concupivit. Sic ergo ait, Omnes nequitiae eorum in Galgal. Ac si diceret, ista quae nunc devoravit impietas, inde habuit caussas, illic suscepit exordium, ubi rempublicam de sacerdotali ad regiam transtulerunt. Sed hic sensus videretur esse subtilior, ille autem clarior et validior, institutae concionis tenore, in Galgala et in aliis locis cultum arguit idolorum, propter cujus errorem, ejecturum se eos de domo sua, justus arbiter comminatur, eique sententiae, aliud quod magis urat, adjungit: id est, Non addam ut diligam eos. Quod et in principio filia illa, Absque misericordia, futura signavit. Ejiciendas autem de domo sua tribus, id est, de terra Repromissionis, annunciat, quia quantum ad Templum respicit, olim ab eo, Jeroboam regis per funesta commenta, discesserant. Severitatem igitur, 1010C qua de finibus propriis ejiciuntur profani, fixam in eos mansuram promittit, ut videatur nullius misericordiae successu temperanda. Quod, quoniam grave animadversionis pondus docebat, statim caussam quae esset magna, subjecit. Omnes enim, ait, principes eorum recedentes. Quod utique ita posuit, non ut solos optimates lapsos in peccata signaret, sed ut de vulgi iniquitatibus dubitatio nulla remaneret, cum nec de principibus aliquis, qui non a cultu Dei recederet, exstitisset. Reliqui sane versus geminant sententiam paulo ante praemissam, idest, per quam eis et orbitatem et sterilitatem pariter fuerat comminatus. Percussus est Effraim: radix eorum exsiccata est, fructum nequaquam facient. Quod si et genuerint, interficiam amantissima uteri eorum. Abjiciet eos Deus meus, quia non audierunt eum, erunt vagi in nationibus. Ipsos, inquit, hauriet captivitas, sobolem vero eorum, qua nihil dulcius est parentibus, calamitas multiplex variaque consumet.