Notitia Ex Schoennemanno
(Bibliotheca Patrum Latinorum historico-litteraria)
.

§ 1. Vita.

0009A

Cognomen diversissime scribi solet Toranus, Turranius, Tyrannius. Annus natalis ejus a Blondello scriptus est 345. Fontaninus, quem nos in adumbranda hujus doctoris vita potissimum sequemur , nullum definire audet, Concordiam tamen patriam tribuit, cujus rationes non magis expeditas esse quam anni nativitatis de Rubeis censet. Adulta aetate Aquileiam se contulit, monasticae vivendi regulae in monasterio quod Athanasii institutionibus primordia debebat nomen daturus, ibique post aliquot temporis spatium litteris et fidei Christianae formulis addiscendis consecratum baptizatus est a Chromatio presbytero, digniorem forte tunc inter Aquileiensis Ecclesiae presbyteros locum tenente, ministrante 0009B archidiacono Jovino et susceptore Eusebio diacono, qui antea catechesi illum imbuerat . Intra hoc tempus cum S. Hieronymo, qui et ante iter in Gallias aliquantisper in eodem monasterio commoratus esse videtur, et post reditum ibidem substitit, arctam amicitiam contraxit mutuae virtutis contemplatione 0010A et amore innutritam et animis offciosissimis conglutinatam. Sed antequam baptismum Rufinus susciperet, hic in Orientem profectus est, cujus visendi desiderio etiam Rufinus flagrabat. Opportune igitur accidit ut S. Melania, nobilis Romana, Hierosolymam proficiscendi consilium cepisset, cui comitem se eodem quo baptizatus erat anno Rufinus adjunxit. Roma anno 371 relicta, Alexandriam anno 372, vivente adhuc Athanasio, applicuerunt. Hinc monachos Aegypti invisit Rufinus, cujus nuntium semel iterumque ad se in eremum perlatum Hieronymus in Aegypto moranti significat . Et cum Ariani, Athanasio mortuo, duce Lucio Alexandrinae sedis invasore, nefanda immanitate et omni facinorum genere in orthodoxos Alexandriae et per eremum saevirent, 0010B ipsum quoque furentis tempestatis calamitas feriit . Tandem, sex mensibus in Aegypto cum Melania transactis, cum eadem monachos confessores exsilio mulctatos in Palaestinam comitatus est, ubi illi quidem circa Diocaesaream consederunt. Melania brevi post anno 373, post V Cal. Apriles, ut Fontanino 0011A placet , Hierosolymam contendit, Rufinus autem Alexandriam repetiit, ibique sex annos in consortio et institutione Didymi et aliorum tunc Alexandriae florentium doctorum versatus est, Origenisque ingenium adamare coepit, tametsi non omnem ejus doctrinam amplexatus videri debet. Rediit Hierosolymam, si cum Fontanino calculum ponere institueris, anno 377; hic enim sextus currebat a primo ejus in Aegyptum adventu , rediitque eo animo, ut totum se deinceps vitae monasticae traderet, cellulasque inhabitavit in monte Oliveti, quae ab aliis etiam quamplurimis monachis frequentabantur. Hierosolymis in varias adjacentes regiones ad visendos eximios viros excurrit, fortasse etiam Alexandriam iterum cum Melania, quam circa idem tempus Aegyptum tetendisse 0011B constat. Dein plures annos cum Melania in omnis generis hominibus illuc pietatis causa adventantibus liberaliter excipiendis impendit. Interea Hieronymum ipsum et amicos veteri ac diuturna necessitudine copulatos mutuoque alterius videndi desiderio, dum propius invicem admoverentur, suspensos, mira quaedam casuum et eventuum connexio identidem distraxit, non aliter ac si occulta aliqua vis hac ipsa divisione animorum conjunctioni prospexisset, quam ruptam iri ipsorum congressibus praesentiret. Nam cum primum in Palaestinam Rufinus adventasset, adhuc in eremo degebat Hieronymus, sed litteras amicitiae veteris, quam Aquileiae olim strinxerant, testes anno 373 aestate media ab Hieronymo scriptas ibidem recepit. 0011C Dum in Aegypto litteris operam navaret Rufinus, aliquandiu Antiochiae Hieronymus substiterat, unde Constantinopolim profectus erat eo ipso tempore quo fortasse Rufinus ad breve tempus, si Rubeo assenseris, Palaestinam repetierat. Reverso denique anno 385, post tres annos integros Romae traductos. Hieronymo, nullum est dubium quin Hierosolymis obviam sibi facti pristinae pietatis ac officiorum memoriam instauraverint, nunc ad breve tantum duraturam.

Prima discordiae semina inter ipsos sparsit Aterbius quidam, qui Hierosolymam perlatus Rufinum tanquam Origenis commenta sectantem carpsit, eademque criminatione Hieronymum tanquam Rufini amicum et Origenis laudatorem traduxit. Tunc primum 0011D alienatior a Rufino factus est Hieronymus. Mox (a. 394) uterque in causam Epiphanii Salaminis episcopi et Joannis Hierosolymitani involvitur. Nam 0012A Hieronymus non solum ut respuere se Origenis haereses omnibus testatum faceret, S. Epiphanio ( Origenis et Joannis adversario) adhaesit, sed per monachos etiam Bethleemiticos, quod monasterii unius conditor esset Epiphanius, in partes ejus pertrahebatur. Rufino autem, cui per septem fere annos cum Joanne familiaris consuetudo intercesserat, quique ab eodem haud dubie presbyter ordinatus erat, non temere licebat ab eo revelli. Litigatum est utrinque animis infestis, aliis alia suppetente irascendi causa. Nam Epiphanius tanquam Origenistam Joannem insectari; Joannes ordinatione Pauliniani fratris Hieronymi in presbyterum ab Epiphanio in paroecia sua facta juri suo inique detractum esse, urgere; Hieronymus non vanam omnino 0012B fuisse suspicionis de Origenis haeresi in se ex familiaritate cum Rufino aliquando subnatae causam stomachari, idque impense dolere, quod hominem amicitia sit prosecutus, qui occulte haeresibus desponsum habuisset animum. Addita est indignationi huic fomes epistola ab Epiphanio de ordinatione alieno loco a se facta ad Joannem Hieros. scripta, quam Hieronymus in Eusebii Cremonensis Graeci sermonis ignari gratiam inque privatos usus ut homini in monasterio suo versanti latinam reddiderat, sed quae furto ablata ad Rufinum pervenerat eique occasionem dederat in interprete si non malignitatem reprehendere, certe desiderare veritatem. Hieronymus autem aegrius hoc pati, quod Rufinus haereseos ac dogmatum perversionis insimulatus nihil respondere 0012C ausus sit: interpretem laceraret, de syllabis calumniaretur et totam defensionem sui putaret, si tacenti detraheret. Interclusus erat ad animos reconciliandos aditus, cum pro se quisque poenam ab altero posceret, et dolum sibi a conciliaturis metueret. Hinc frustra a Theophilo Alex. et Archelao Palaestinae comite pax inter eos tentata, inseditque per triennale spatium hic rancor animis . Quo auctore tandem extinctum sit diuturnum illud dissidium, haud liquet. Id constat, Hieronymum ac Rufinum more solemni in Anastasi, templo Hierosolymitano, post sacrificium missae in gratiam rediisse, illumque Rufinum nullius erroris compertum agnovisse.

Pace revocata, revertendi in Occidentem cura Rufinum 0012D invasit. Profectus est a. 397, mense Augusto vel Septembri. Discedentem Hieronymus pace invicem data et accepta prosecutus est . Romam non 0013A continuo appulit, sed ad monasterium Ursei Abbatis in loco Pineti, in agro Romano devertit. Ibi tum plurimi rerum Orientalium curiosi et scriptorum avidi circumsteterunt, percontantur, narranti auscultant, postremo, ut Graeca Latine sibi legenda reddat, flagitant. Erat inter hos ipse abbas Urseius, cui percontanti quaenam in Oriente monachorum esset observatio, quae instituta servarentur, cum respondisset, Basilii, efflagitari se ab eo magnam ab Occidentalibus gratiam ei habitum iri pollicente sivit, ut Latinitate eam donaret. Similiter Macarius, monasterii istius monachus, ut Fontanino visum, seu Romae degens, ut Rubeus contendit , Pamphili Apologiam Origenis ab eo impetrat, quam Romae, quo a 397 exeunte vel ineunte 398 se contulerat, transtulit, addito de 0013B suo pro fide sua vindicanda libello de Adulteratione librorum Origenis. Cumque in Pamphili Apologia Origenis libros de Principiis identidem laudari observasset Macarius, iterum Rufinum rogavit ut Romanis auribus accommodaret. Nec in hoc quidem, quanquam praevideret quantum sibi invidiae conflaturus esset hac obsequendi facilitate, morem ei gerere recusavit, sed primum duo priores edidit atque in praefatione haud dixerim bona fide an invidiae declinandae causa. Rufini auctoritatem praetendit, quod in praefatione ad homilias duas Origenis in Canticum canticorum tam magnifice de auctore locutus esset, ut cuivis legendi ejus desiderium commoveret et plurima se ipsum posthac translaturum promisisset. Interea evenit quod metuerat. Ingentes 0013C per totam urbem rumores suborti, aestusque plane in turbinem editis duobus posterioribus libris cessit. Sed quod longe pejus Rufino accidit, Pammachius et Oceanus, schedas Rufini imperfectas et nondum expolitas, ut forte de manu exciderant, ad Hieronymum tacito auctoris nomine, ut postmodum ille contendit, transmiserant. Simul novam librorum de Principiis versionem ab eo expetunt. Eodem tempore Rufinus, nuntio de obitu matris accepto, Aquileiam proficisci instituit: ad Hieronymum id perscripsit litterisque formatis a papa Siricio acceptis via mediterranea per Mediolanum eo contendit . Aquileiae imprimis consuetudine et benevolentia Chromati episcopi recreatus est. Num vero ab eodem Aquileiensi Ecclesiae aggregatus sit, cum a Joanne Hierosolymitano presbyter 0013D monasticae professionis esset ordinatus, nemo pro certo affirmaverit. Interea litterae Hieronymi, quibus Rufinianis respondebat, a Pammachio et Oceano interceptae erant; alias, quas ad ipsos dederat, in quibus Rufini praefationem refutabat et alienum se ab Origenis dogmate testabatur, una cum nova librorum de Principiis versione, Romae circumferebant. Ab Aproniano Aquileiam transmissae ad respondendum Rufinum permovent, cui responsioni ab an. 399 usque ad an. 401 insudavit. Carptim ei ab 0014A amicis speculatoribus, quae Rufinus procuderat, transmissa erant, et vixdum absoluta ea et Aproniano inscripta cum amicis qui Hieronymi maxime verbis laesi erant, Rufinus communicaverat: cum duo jam illius Apologiae libri contra tria istius volumina nondum plena, sed summatim tantum accepta prodeunt. Horum exemplar Aquileiam per negotiatorem transeuntem perlatum biduoque tantum concessum brevem Rufino responsionem extorsit . Simul integros Apologiae libros Hieronymo legendos mittit. Reddita fuisse videntur an. 402. Eodem certe anno, mense Martio vel Aprili, tertium Apologiae librum Hieronymus effudit, licet pridem a Chromatio esset commonefactus ut contentioni Christianorum animos offendenti silentio finem imponeret. Quid 0014B quod ad Augustinum adeo tanquam moderationis suae testem postremam hanc Apologiam misit, Rufiniana maledicta, quo nomine ejus Apologiam vocat, in Africa studio ipsius dudum perlata esse ratus. Ad quae ille, «nescire se quae scripta maledica super nomine ejus Africam pervenerint, contabuisse autem dolore, et timore obriguisse legentem quae illis maledictis respondisset: exanimatum iri si in manus suas forte venirent, quae a Rufino tam effrenata libidine in se jacta nuntiasset.» Cum an. 400 Theophilus Alexandrinus episcopos ad exstirpandam haeresim provocasset; Anastasius etiam et, impulsu ejus, Mediolanenses et Aquileienses episcopi Origenis dogmata damnarant. At Anastasius, cui, cum ipse Romam proficisci non potuisset, brevem fidei suae Apologiam Rufinus miserat, 0014C ejus causam a causa Origenis plane diversam deprehendit, testatus id in litteris ad Joannem Hierosolymitanum datis; in quibus, cum aperte Origenem damnasset, Rufinum tunc demum se damnare scribit, si assensum istis quae interpretatus sit praebuerit, quod ad Dei, non hominum judicium censet remittendum. Nihilominus in extrema epistola procul se a communione sua habere Rufinum significat, et hanc ipsam epistolam cum altera, quae periit, in rem suam interpretatus erat Hieronymus, unde neutram pro vera agnoscere voluit Rufinus. Tandem, reducta coeli serenitate, totus scribendis aut de Graeco traducendis libris vacavit, plurimamque partem scriptorum intra septennium, quod adhuc Aquileiae transegit, confecit. Aquileia 0014D an. 408 relicta, in monasterium Pineti iterum concessit, ibique alterum de Benedictionibus patriarcharum librum, quem Paulino post primum Aquileia ipsi transmissum pollicitus erat, absolvit, Romam deinde perrecturus. Ingruentibus autem Romae barbaris, profugo Piniani coetui adjunctus eodem anno in Siciliam transfretavit. Ibi in conspectu vastatae cum caeteris regionibus ab Alarico Calabriae aliquot Origenis libris, homiliis scilicet in Numeros, quas Donato alicui inscripsit, et Cantico canticorum, in 0015A Piniani gratiam, extremas vires insumpsit, tandemque animam in amicorum complexibus anno 410 reddidit.

§ 2. Scripta.

Longe maxima pars operum Rufini versionibus librorum Graecorum Latinis conficitur. Quae de suo scripsit exiguo numero constant. Utriusque autem generis elenchum, quemadmodum a Fontanino, qui de iis accuratius egit, concinnatus est, dabimus.