IX. Evagrii opuscula.

Constat ex Hieronymi (ad Ctesiphontem) testimonio, Rufinum aliquot Evagrii opuscula Latine interpretatum esse, et disertis verbis sententiarum illius versionem ei tribuit Gennadius cap. 17. Sed cum non unus Evagrii liber hac inscriptione olim exstaret, per se quidem haud facile dirimi posset qualis ille liber fuerit, nisi alter ejusdem Gennadii locus quodammodo subvenire huic dubitationi videretur. 0042C Is enim cap. 11 Evagrii scripta recensens quinquaginta Sententiarum librum commemorat, quem ego, inquit, Latinum primus feci. Nam superiorem olim translatum, quia vitiatum et per tempus confusum vidi, partim reinterpretando, partim emendando auctoris veritati restitui. Liber superior seu praecedens est liber centum Sententiarum. Hujus ergo versionis olim factae et a Gennadio emendatae auctorem alium ac Rufinum neminem fuisse, Fontaninus contendit, lib. V, cap. 9, § 4. Quam recte, judicent alii. Nobis quidem hae Fontanini suspiciones non tantae videntur, ut absque dubio inter Rufiniana hunc Evagrii librum, nedum alterum et tertium cum eo referendum censeamus. Nam quod ait, Gennadium cap. 11 quaedam Evagrii opuscula a se, quaedam ab alio, quem Rufinum esse 0042D vult, translata esse, scribere et in posteriorem classem tres illos libellos rejecisse, falsum est. Nec Hieronymus, hos libros, sed hujus, Evagrii libros aliquot a Rufino conversos ab Occidentalibus lectitari, scribit. Interea dictos tres Evagrii libros, qui jamdudum periisse credebantur, in appendice codicis Regularum sancti Benedicti abbatis Anianensis, quem Holstenius publici juris fecit ex membranis Floriacensibus Reginae Suecorum, nunc Vaticanis vulgatos esse, Fontaninus ostendit. Monet autem priores duo absque distinctione sententiarum ob similitudinem in unum coaluisse utrique una, quam subjicimus epigraphe imposita, hoc pacto tamen dividenda: 1º Evagrii monachi Sententiae. 2º Ad eos qui in coenobiis et xenodochiis 0043A habitant. Quorum primus centum Sententiis constans absolvitur pag. 35 ed. Paris., verbis: Suavis est mel, et dulcis favus. Scientia autem Dei dulcior ambobus. Alter inchoatur verbis: Audi, o monache, sermones Patris tui. Atque his succedit tertium opusculum, Sententiae ad virgines. Jam vero addit summopere optandum esse ut singuli seorsim dispositi, et sententiis per numeros ad oram distinctis cum caeteris Rufini Operibus, tam alienis quam propriis in unum corpus redactis officinas typographicas subeant.

X. Recognitiones Clementis.

Variis hic liber in diversis codicibus mss. gaudet inscriptionibus, unde etiam in impressis diversa interdum nomina. Audit igitur mox Recognitiones vel 0043B Recognitio Clementis, mox Clementis Romani Itinerarium ad Jacobum fratrem Domini; vel Itinerarium S. Clementis de factis et dictis B. Petri apostoli; item Acta Petri apostoli, Circuitus, Periodus Petri, Clementis Itinerarium; Historia, Chronica Gesta, simpliciter denique, Liber vel Libri Clementis; aliquoties etiam inscribitur: De vera disputatione Petri apostoli contra falsitatem Simonis Magi, vel De disputatione Petri cum Simone Mago.

Primus, qui typis describendum daret exstitit Jacobus Faber Stapulensis, anno

1504. Parisiis, ex officina Bellovisiana, impensis Joan. Parvi, in-fol. min., in libro cui titulus: Paradisus Heraclidis, Epistola Clementis, Recognitiones Petri apostoli, Complementum epistolae Clementis, 0043C Epistola Anacleti. Duobus et viginti annis post secuta est Sichardi editio

1526. Basileae, per Joan. Bebelium, fº. Divi Clementis Recognitionum libri decem ad Jacobum fratrem Domini, Rufino Torano Aquileiense interprete, cui accessit non poenitenda epistolarum pars vetustissimorum episcoporum hactenus non visa, eorum qui abhinc annis 1200 Romanae Ecclesiae praefuerunt.

Cum Fabri editionem Sichardus ignorasset, tanquam opus novum et ab ipso demum erutum ex codicibus duobus, Basileensi et Schonaugiensi, edidit et Bernardo Clesio Tridentino episcopo, et postea cardinali, nuncupavit. Duo in illo reprehendit Fontaninus: primum, quod Recognitiones ab Eusebio suppilatas tradiderit; alterum a Vossio et Barthio quoque reprehensum, 0043D quod Gelasii et septuaginta episcoporum de Clemente judicium reprehendere non sit veritus. Nempe Decreti Gelasiani vulgatam lectionem eum fefellisse, huncque offensionis lapidem genuinum et vetustissimum Gelasium a se editum sustulisse. Ab hac deinde reliquas editiones fluxisse observat, veluti

1547. Colonias, ex off. Melch. Novesiani, in-8º, eodem titulo, et

1568. Parisiis, ap. Audoenum Parvum, alias ap. Mich. Sonnium et Sebast. Nivellium, in-8º, quae eadem est, sed mutato titulo. Neminem autem in Rufinianis Clementis Recognitionibus majorem operam posuisse Fontaninus censet, quam Lambertum Gruterum Maximiliani 0044A II, imperatoris a sacris concionibus, qui universa quae sub nomine Clementis Romani circumferuntur, uno volumine complexus praefationibus, argumentis, notis et monitis instructa vulgavit. Prodiit opus

1569. Coloniae Agrippinae, apud Joan. Birckmannum, in-fº, hoc titulo: Clementina, hoc est, B. Clementis Romani Opera, quae quidem in hunc usque diem a variis auctoribus collecta, conversa emendataque latine exstant, omnia, cum nova praefatione de veris falsisque B. Clementis scriptis, postremaque eorumdem fideli emendatione ac diligenti argumentorum difficiliumque locorum explanatione D. Lamberti Gruteri Veriradii ad D. Danielem archiep. Mog., etc. Hanc editionem nonnullis resectis deinde 0044B expresserunt editores Bibliothecae Pp. Lugd. (ap. Anissonios, 1677) , tomo II, p. 376.

Omnium denique hactenus laudatorum editorum industriam et diligentiam vicit Joan. Bapt. Cotelerius in celebratissima collectione Patrum apostolicorum, quae primum

1672. Parisiis, ap. Joan. te Petit, fº, deinde auctior aliquanto et commodiori habitu, 1698, Amstelodami, sub nomine Antuerpiae, Huguetanorum sumptibus; tertia denique vice, 1724, Amstelodami, ap. Joan. Wetsten. prodiit. Amstelodamenses editiones curavit Joan. Clericus, qui Cotelerii epistolam nuncupatoriam et praefationem in qua ratio operum explicatur, consulto omisit. Titulus a Cotelerio scriptus est hoc modo:

0044C Recognitionum S. Clementis ad Jacobum fratrem Domini libri decem a Rufino Torano, Aquileiense presbytero e Graeco in Latinum versi, cum ejusdem interpretis praefatione ad Gaudentium episcopum.

Cotelerius totum opus ad sex egregios codices accuratissime exegit, variantes lectiones attexuit, notisque brevibus, sed bonae frugis, Clementem ubi opus fuit, passim illustravit, libris in capita post Fabrum, quanquam diversa ratione, distinctis.

Codices mss. quibus usus est in praefatione hujus editionis enumerantur:

1. Sorbonicus; 2. Thuanus; 3. Regius; 4. Petri Candelerii; 5. Carmelitarum Excalceatorum.

Colbertinum alium Nurrius in diss. de his libris p. 224 adducit. Palatinum quoque pervetustum servant 0044D Plutei Vaticani. Fontaninus, p. 339.

Duo insuper adjicienda sunt, de quibus itidem Fontaninus loco suo disertius. Primo, ne quis sibi imponi sinat volumine hoc titulo impresso: Clementis Romani episcopi de rebus gestis, peregrinationibus atque concionibus S. Petri, Epitome ad Jacobum Hierosolymitanum episcopum. Parisiis, apud Hadrianum Turnebum, 1555, in-4º.

Neque enim Recognitiones continet, sed puram Epitomen non ex solis tamen Recognitionibus a Rufino editis, sed etiam ex Homiliis et Epistola Clementis ad Jacobum, nec non martyrio ejusdem et narratione Ephraemi episcopi Chersonesi conflatam, ut dudum Cotelerius ostendit, qui ad septem mss. codices Regios 0045A istud opus collatum vulgavit, p. 749, post Recognitiones et Homilias.

Alterum de quo dicturi sumus, concernit Epistolam quae Clementina ad Jacobum fratrem Domini dicitur, recognitionum libris subjectam, Rufino pariter interprete. De authentia ejus et interprete inter ipsos catholicae Ecclesiae doctos primi ordinis lis pendet. Attamen Fontaninus pro utroque fidem facere nititur. Simul ab eo notatae sunt collectiones aliquot epistolarum pontificum Rom. et conciliorum, in quibus illa locum occupavit. Hujusmodi sunt Epistolae summorum pontif. quae an. 1591, Romae in aedibus Populi Romani, tribus tomis distinctae prodierunt, in quorum primo ante omnes alias haec exstat, cum appendice spuria p. 7, cujus ad oram epigraphe: Compendiolum 0045B fidei Christianae.

Porro Labbei Concilia, ubi tomo I, p. 89, inseritur, deque additamento haec leguntur: Hic desinit Epistola in quibusdam codicibus. Caetera sunt vice appendicis addita circa annum 800, ut videtur.

Concilia Petri Crabbe, ed. Coloniae, apud Petr. Quentel. 1538, t. I, p. 14, ubi assumento conjuncta est.

Theodorus Bibliander, libro inscripto Christiana atque catholica doctrina, Basileae ap. Jacob Parcum, 1550, in-8º, p. 221, eamdem, Rufino interprete, sed ablata appendice inseruit. Sine nomine interpretis et appendice dudum inserta fuerat alteri libro inscripto: Epistolae aliquot illustres, graves et eruditae, extra Bibliorum canonem licet, apostolicae tamen et piae. 0045C Augustae Vindelicorum, per Alexandrum Weyssenhorn, 1529, in-8º. Primam inter epistolas pseudo-Isidori statuit Blondellus.

0046A Ab editoribus Recognitionum appendix ista mox conjuncta est Epistolae, mox disjuncta ab ea. Posterius fecit Faber. Sichardus in prima sua editione an. 1526, quartae ex Epistolis Clementis appendicem ita inscriptam subjecerat: Compendium Fidei. In altera ipsi Epistolae conjunxit. Eum secutus est Gruterus. Cotelerius, cum post Recognitiones eamdem Epistolam Graece et Latine, sine ullo additamento edidisset, postea Rufini interpretationem ad veteres editiones et codices mss. collatam et in capita 20 distinctam exhibuit.

Versiones. Germanica: Recognitiones oder Historie von den Reisen und Reden des Apostels Petri in zehn Büchern: Nunmehr ins Teutsche übersetzt, mit einem Vorbericht Gottfried Arnolds. Berlin, bey 0046B l. M. Rüdiger, 1702, in-8º.

Composita est ex editione Gruteri, quod dolet Arnoldus, et opere pene absoluto demum a se animadversum dicit.

Anglica: The Recognitions of Clement: or the Travels of Peter, in ten Books. Done in to English by William Whiston. With a praeface, or Preliminary Discourse: as also two Appendixes— in his Primitive Christianity reviv'd. Vol. V. Lond. 1712, in-8º.