Caput IV.

1. Schismatis Hierosolymitani finis. II. Rufini et Melaniae opera extinctum. III. Palladius Historicus et episcopus probatissimus cum Palladio haeretico male confusus. IV. Anastasis aedes, ubi Hieronymus et Rufinus ad mutuam pacem redierunt. V. Rufinus nullius erroris compertus. VI. Inter Jo. Hierosolymitanum ab erroribus vacuum Hieronymumque perfecta necessitudo integrata. VII. Rufinus cum Melania Romam revertitur. VIII. Melaniae reditus vera caussa exquiritur

I. Schisma Hierosolymitanum, quod per triennale spacium convaluerat, ut solum coelitus tolli posse videretur, tandem A. D. 397. extinctum est. Quo tamen certo auctore, ignoratur, licet Baronius A. D. 393. §. 32. Theophilum, quod pridem obtinere non poterat, 0105A demum auctoritate sua obtinuisse, non immerito existimat. Sed quia series temporum in operosis Annalibus non raro luxata fatiscit, ideo exitus magnae ejus controversiae ibidem quadriennii anachronismo laborat, cujus rei veritas facile ostenditur; nam Palaestinae altercatio adhuc fervebat quo tempore Sanctus Hieronymus commentabatur in Jonam, ubi quum de corruptione et incorruptione corporum loqueretur cap. II. haec in literas misit: Hoc illi ad occasionem suae ducunt haereseos, ut sub persona Christi mentiantur Antichristum, Ecclesias Teneant, ut ventrem pinguissimum nutriant, et carnaliter viventes contra carnem disputent. Haec quae defensores Origenis evidentissime feriunt, iis consonant, quae alibi a Viro Sancto in Johannem Hierosolymitanum dicta jam memoravimus; verba enim ut Ecclesias teneant, episcopos denotantia, ad unum Johannem referenda sunt, contra quem Hieronymus usque ad hunc A. D. 397. certavit. In eum vero nequaquam sic scripsisset statim a pace inita. Porro in praefatione ad eundem 0105B prophetam disertis verbis affirmat, se ad Nepotianum vel pro Nepotiano duos libros edidisse, qui Epitaphium appellantur. Hujus epitaphii epocham A. D. 396. illigari supra in Chromatio lib. III. cap. III §. 3. jam demonstravimus. Quare nonnisi hoc tempore Hieronymus commentabatur in Jonam, necdum cum Johanne Hierosolymitano in concordiam redactus, cujus communioni postmodum restitutus, nunquam scriptis in illum exarsit.

II. Hoc loco praetereunda non sunt quae de Rufino et Melania leguntur apud Palladium in Historia Lausiaca cap. CXVIII. quoniam non modicam lucem rebus nostris adferre possunt. Haec sunt ejus verba ex antiqua versione Heraclidis: Illos etiam quadringentos numero monachos, qui propter Paulinum se ab ecclesia separabant, sanctae rursus ecclesiae reddiderunt. Baronius, qui haec recitat A. D. 372. §. 99. Paulinum, Antiochenum Episcopum hic designari opinatur, quem contra Meletium, licet catholicum, 0105C ab Arianis tamen ordinatum, in cathedra Antiochena collocaverat Lucifer Calaritanus Episcopus, Sedis Apostolicae legatus, unde ibi maximum schisma conflatum est, quod tamen A. D. 378. Chrysostomus aliique extinxerunt; non vero Melania, neque Rufinus. Et sane Hierosolymis exstitisse quadringentos monachos, propter Paulinum Antiochenum ab Ecclesia Hierosolymitana divisos, omnino incredibile est. Si aliquis unquam fuisset, hunc unum Hieronzmum dici oporteret, quem Paulinus presbyterum ordinaverat, ex Baronio A. D. 378. §. 72. Sed propter hanc caussam Hieronymum ipsum, nedum quadringentos monachos, ab Hierosolymitana ecclesia descivisse, non est veritati consentaneum: idque post hactenus dicta ferri non potest. Hinc Petri Wastelii sententiam, a quo ceteroqui in aliis nos discrepare non diffitemur, hoc loco expansis ulnis amplectimur, dum is primus omnium in Vindiciis Johannis Hierosolymitani pag. 534. Pauliniani apud Palladium, scriptorem Graecum, non Paulini legendum 0105D esse animadvertit, ita ut Rufino et Melania maxime adlaborantibus, monachi Bethleemitae, qui duce Hieronymo, propter ordinationem Pauliniani ab Epiphanio factam, et ab Johanne improbatam, Ecclesiae Hierosolymitanae communionem deseruerant, eidem postremo coaluerint. Hieronymus hunc numerum monachorum in schismate viventium, generatim innuit his verbis in epistola ad Pammachium contra Johannem: Tantam fratrum Multitudinem, et monachorum choros, qui tibi in Palaestina non communicant. Atqui schisma Antiochenum non fuit monachorum.

III. Non me fugit, a doctissimis viris, quorum agmen ducit Baronius, A. D. 388 §. 107. Palladii, utpote Rufino amici, auctoritatem elevari, quasi Origeniana labe corruptus his turbis et ipse interfuerit, quem propterea Epiphanius in fine epistolae ad Johannem Hierosolymitanum, ita perstrinxerit: Palladium vero Galatam, qui quondam nobis carus fuit, 0106A et nunc misericordia Dei indiget, cave, quia Origenis haeresim praedicat et docet, ne forte aliquos de populo tibi credito ad perversitatem sui inducat erroris. Palladium, quem tunc Hierosolymis fuisse ait Epiphanius, aperte sugillat etiam Hieronymus in prologo Dialogi contra Pelagianos: Palladius servilis nequitiae, eandem haeresim instaurare conatus est. Verum hunc Palladium, servilis nequitiae hominem, et Pelagianae haereseos alumnum, cum ejusdem nominis Helenopolitano in Bithynia Episcopo, Historiae Lausiacae auctore, non bene confundi statim patebit. Alter Palladius Hierosolymis morabatur A. D. 394. quo Epiphanius, praesentem et Johannis lateri adhaerentem pro haeretico insimulavit in epistola, eodem anno conscripta. Sed Palladius Historicus ab A. D. 388. ad A. D. 399. semper in Aegypto, Alexandriae, in Nitriae desertis, atque in Cellulis, qui locus erat in eadem solitudine, moratum videmus. Initio Historiae ait, se primum Alexandrinam civitatem attigisse in secundo senioris Theodosii consulatu, quod congruit A. D. 388. At vero 0106B illuc semel profectus, nunquam inde discessit ante A. D. 399. quo se Evagrio morienti adstitisse testatur cap. LXXXVI. Evagrius autem obiit circa festum Epiphaniae A. D. 399. ex Tillemontio tom. X. pag. 379. Melania et Rufinus Romam redierunt A. D. 397. ut infra visuri sumus. Quare Palladius non nisi priusquam in Aegyptum migraret, sive ante A. D. 388. Melania, et Rufino, tunc nondum presbytero, Hierosolymis familiariter uti potuit, quod de se testatur cap. V. et CXVIII. Bethleemi integro A. D. 388. moratus est cum Possidonio solitario, quem, sicut interdum viri etiam sancti ab affectibus humanis vacui non sunt, de Hieronymo minus aeque loquutum, nos docet cap. LXXVII. Quia vero hic Palladius Historicus praeter suam cum Rufino amicitiam, contra Hieronymum nimis tribuit Possidonio, ut ibidem atque etiam cap. CXXII. palam facit, hinc eundem a Palladio Galata, qui ab Epiphanio et Hieronymo vapulat, diversum nequaquam fuisse, viri doctissimi facile crediderunt. Ceterum Palladius cathedram Helenopolitanam inscendit 0106C circa A. D. 400. quo contra Antonium Ephesinum Episcopum interfuit Concilio Constantinopolitano, fortasse ordinatus a Sancto Johanne Chrysostomo, cui praetensus Palladii Origenismus objectus est A. D. 403. in pseudosynodo ad Quercum apud Photium cod. LIX. Idem Chrysostomus in exsilium trusus A. D. 404. ad Palladium scripsit epistolam CXIII. se suamque caussam ejus precibus commendans. Palladius ei pro virili opem laturus, Romam advolavit teste altero Palladio in Vita Chrysostomi pag. 36. et ipsomet in Historia Lausiaca cap. CXXI. Pro Chrysostomo episcopatu et ipse dejectus, multisque aerumnis afflictus, tandem ad Ecclesiam Asponensem in prima Galatia positam transiit, ut auctor est Socrates lib. VII, cap. XXXV. Postquam circa A. D. 420. Historiam Lausiacam scripsisset, sic dictam a Lauso, in Aula Imperiali cubiculario, cui eam nuncupavit, diem obiit ante A. D. 431. quo in Concilio Ephesino interfuit Palladii successor, Eusebius Asponensis in 0106D Galatia Episcopus. Titulo Confessoris ob defensum invicto animo Chrysostomum merito habetur illustris, cui scriptores aequales spiritum propheticum tribuunt, et Romae, tanquam Praesul maxime catholicus, qualis habitus est in toto Oriente, ab Innocentio I. summo Pontifice exceptus fuit, contemta accusatione Origenismi, quanquam Romae, triennio citius, in Origenistas clamatum fuisset. Ibidem hac occasione, se in domo Melaniae omni officiorum genere cumulatum, seque inde proficiscentem, liberalissime adjutum, testatur cap. CXXI. Haec et alia, quae spectant hunc probatissimum virum, fuse et accurate persequitur Tillemontius tomo XI. pag. 500. Quare satis patere arbitror, ejus auctoritatem et nominis famam nullo crimine haereseos posse labelactari, adeoque maxima injuria cum alio Palladio Galata, malae fidei homine, fuisse confusum. Ceterum, sicut multis Palladiis circa idem tempus viventibus, facile fuit unum cum alio 0107A conflari; etenim Isidorus Pelusiota plures epistolas ad Palladium scripsit, alias Sanctus Athanasius ad alium, a quibus alius luit quoque Palladius, quem tangit Epiphanius, aliusque auctor Vitae Sancti Johannis Chrysostomi: ita eidem fato succubuit Rufinus noster Concordiensis; multis enim Rufinis eadem aetate florentibus, eum alio et ipsum immerito coaluisse postmodum ostendemus. Nunc ab omni suspicionis nota purgato Palladio, Hieronymus et Rufinus post tantum dissidium, mutuo se complectentes, nos Hierosolymam vocant.

IV. More solemni, in Anastasi, post sacrificium Missae, Hieronymi Rufinique animos ad pacem compositos fuisse, nos dubitare non sinit Hieronymus, qui in libro III. Apologiae pag. 466. id prodit his verbis: in Anastasi, immolato agno, dexteras junximus. In nova editione pro Anastasi perperam legitur Anastasii pag. 462 . Haec Anastasis fuit aedes, in loco Dominicae resurrectionis a Constantino Magno constructa, unde nomen traxit. Constantinus enim Hierosolymae 0107B duas basilicas in totidem locis erexit, unam in loco passionis, quae Crux et Martyrium; alteram in loco resurrectionis, quae proprio nomine Anastasis dicta est. Utramque memorat Hieronymus epist. XXXVIII. alias LXI. ( Nunc inter Opuscula.) ad Pammachium adversus Jo. Hierosolymitanum pag. 312. Nonne, inquit, quum de Anastasi pergeretis ad Crucem, et ad eum (Epiphanium) omnis aetatis et sexus turba conflueret, offerens parvulos, pedes deosculans, fimbrias vellens, etc. Ergo ex Anastasi ad Crucis aedem ibatur. Plura vide apud Sirmondum tomo IV. operum pag. 436. et 704. ubi veterem nummum Anactacic Graece inscriptum egregie interpretatur. Adi etiam Cangium in Dissertatione de Nummis inferioris aevi §. 66. et Henricum Valesium in Epistola de Anastasi et Martyrio ad calcem Eusebii pag. 304. Edit. I. ubi unam aedem Anastasin, a Constantino erectam fuisse contendit. Adamnanus lib. I. de locis sanctis cap. IV. in Actis Sanctorum Mabillonii Saeculo III. Parte II. 0107C pag. 506. testatur, inter Anastasin, et Martyrium in Calvariae loco fuisse plateolam. Hanc Sanctam Anastasin memorat etiam Jo. Cantacuzenus lib. IV. Hist. cap. XIV. p. 757 editionis regiae, sed in contextu Graeco. Haec de loco, in quo Hieronymi et Rufini dissidentes animi coaluerunt: quo sane loco sanctior haberi non poterat. Hieronymus ante verba superius explicata, ait pag. 462. Junximus dexteras, abeuntes prosecuti sumus, dixeratque ibidem Rufinus: Vos nobis pacem proficiscentibus dedistis; etenim paullo post in Occidentem remeavit, quo Hieronymus ad eum scribens epistola XLII. alias LXVI. (Nunc LXXXI.) sacramento affirmavit, ex parte sua post reconciliatas amicitias nullum intercessisse rancorem.

V. Baronius A. D. 393. §. 52. putat in hac pace errores Origenis silentio damnatos. Sed Hieronymus bona fide, Rufinum nullius erroris compertum agnovit; Rufinus vero, se nullum damnasse profitetur in lib. II. Invect. Nunquam ego sequutus sum errantem: aut alium quempiam, nisi Ecclesiam catholicam, sequar. 0107D Nunquid mea aliqua Proferre potes scripta, in quibus me vel in juventute errasse convincas? Pace firmata, Paulinianus, cujus ordinatio discordiae origo potissima fuerat, in monasterio Bethleemi, quod Hierosolymitano Episcopo suberat, habitare permissus; unde illum postea Hieronymus anno insequenti Stridonem misit, ut, vendito patrimonio, monasterium ab se constructum, liberaliter sustentaret. De hoc in fine epistolae LIV. alias XXVI. (Nunc LXVI.) ad Pammachium, sic ait: Nos in ista provincia aedificato monasterio, et diversorio propter constructo, ne forte et modo Joseph cum Maria in Bethleem veniens, non inveniat hospitium, tantis de toto orbe confluentibus, turbis obruimur monachorum, ut coeptum opus deserere, nec supra vires ferre valeamus; unde, quia pene nobis illud de Evangelio contigit, ut futurae turris 0108A non ante supputaremus expensas, compulsi sumus fratrem Paulinianum ad Patriam mittere, ut semirutas villulas, quae barbarorum effugerunt manus, et parentum communium census, venderet, ne caeptum sanctorum ministerium deserentes, risum maledicis et aemulis praebeamus. Paulinianum in Palestinam de patria sua reversurum Rufino Aquileiae visum apud Chromatium A. D. 399. existimabat Hieronymus in epist. XLII. alias LXVI. (Nunc XC.)

VI. Quod ad Johannem Episcopum attinet, concordiam quoque perfectam, cum illo initam, nobis suadent verba Severi Sulpicii Dialogo I. cap. IV. ubi Postumianus testatur, parochi munus Bethleemi exercuisse Hieronymum, quem semel invisit, postremoque sex menses cum ipso moratus est: Ecclesiam, inquit, loci illius Hieronymus presbyter regit; nam parochia est Episcopi, qui Hierosolymam tenet . Hoc largitus hauquaquam fuisset Episcopus homini adversario, sibique non caro. Rufinus Invect. lib. II. 0108B pag. 420. Sulpicio concinens, ait, Hieronymum, traditis sibi ad discendum Dei timorem puerulis, quod munus parochi est, partes grammaticas executum, auctores profanos exposuisse. Posthac Johanni eousque adhaesit Hieronymus, ut A. D. 397. illius innocentiam patefecerit Theophilo Alexandrino, querelas in eum excitanti, ut colligere licet ex sequentibus verbis epist. LIX. alias LXX. (Nunc LXXXVI.) Super susceptione cujusdam, non debes contra urbis Hujus (Hierosolymae) dolere Pontificem, quia nihil tuis literis praecepisti. Et temerarium fuit, de eo, quod nesciebat, ferre sententiam. Tamen reor, illum nec audere, nec velle te in aliquo laedere. Bono animo sanctissimi viri Johannes quoque respondit, nam A. D. 404. Bethleemi interfuit amplissimo funeri Paullae Romanae, ut ipsemet Hieronymus honoris caussa testatum reliquit in ejusdem piae feminae Epitaphio, sive epist. LXXXVI. alias XXVII. (Nunc CVIII.) Quam bene Johannes audierit apud Sanctum Augustinum, 0108C magnus doctor locupletissime ostendit in lib. II. cap. LI. contra Petilianum, ubi ait: Cathedra tibi quid fecit Romanae Ecclesiae, in qua Petrus sedit, et in qua hodie Anastasius sedet: vel Ecclesiae Hierosolymitanae, in qua Jacobus sedit, et in qua Hodie Johannes sedet; quibus nos in catholica unitate connectimur, et a quibus vos nefario furore separatis. Paulinus Nolanus epist. XXXI. alias XI. ad Sulpicium Severum, et Zosimus summus Pontifex epist. IV. ad Africanos, in conciliis Labbei tom. II. pag. 1561. Sanctum ante, et post mortem appellaverunt: quod nomen datum aliquando homini haeretico, nemo dicere jure poterit, auctore Baronio ad Martyrologium Romanum cap. VII.

VII. Animis utrinque compositis, post vitam tot annos procul a patria institutam, cura in Occidentem revertendi Rufini animo insedit. Quare Melaniae seniori, cui a primo in Orientem adventu ferme semper adhaeserat, Romam iter meditanti, comes accessit. Hierosolymis discedenti pacem dedit Hieronymus, junxit dexteram, abeuntem prosequutus est, 0108D quemadmodum lib. III. Apol. pag. 462. Rufino fatetur, qui illi hoc exprobraverat, vos nobis pacem proficiscentibus dedistis. Sic autem respondit Hieronymus: Pacem dedimus, non haeresim suscepimus; junximus dexteras, abeuntes prosequuti summus. In epist. XLII. alias LXVI. animi sui testem Dominum appellat, post reconciliatas amicitias nullum intercessisse rancorem, ut Rufinum laederet. Initio postea lib. III. Apologiae non diffitetur, ante ultimam cum eo simultatem, ex versione libri Periarchon exortam, de qua infra loquemur, se vicissim ab Rufino laudatum, ut verum collegam et fratrem. Rufinus ergo in pristinam necessitudinem cum veteri amico restitutus, salute reddita acceptaque, et Sanctae Melaniae spiritali in via comes, teste Paulino epist. XXVIII. alias IX. §. 5. in Italiam trajecit. Sed Melaniae rebus examinandis 0109A mihi aliquanto accuratius inhaerendum est, quia inde Rufini gestorum veritas pendet.

VIII. Publicola Melaniae filius, adhuc puer, ut dictum est, in praetura urbana relictus, virtutum omnium perinde ac honorum civilium gloria, matre absente, insignis evaserat. Albinam uxorem, nobilissimo Caejoniorum stemmate ortam duxerat, cujus genesim ex intimis penetralibus vetustatis ab se erutam illustravit Henricus Norisius in Adventoria. Ex hoc Publicolae et Albinae conjugio Melania junior, et Publicola item junior prodierunt, ut postea constabit. Melania junior Piniano clarissimo adolescenti, cujus parens Severus, ex Prosopographia Codicis Teod. tom. VI. pag. 384. col. 2. A. D. 382. Africae Italiaeque praefuerat, invita nupsit; quippe quae Melaniae aviae literis, virtutumque fama et exemplis ad vitae sanctioris genus capessendum excitabatur. Demortuis tamen duobus filiis ab se genitis, Publicolaque parente superstite, castitatis servandae, a conjuge Piniano, adhuc gentili, venia impetrata, omni rerum 0109B terrenarum studio renunciavit. Haec Palladius, illorum aliquando hospes, in Historia Lausiaca cap. CXIX. cui consonant Acta Melaniae junioris apud Surium die 31 Decembris. Melania senior ejusmodi nuncio accepto, ut neptem, in proposito confirmatam, a pravis opinionibus averteret, navem ascendit, et Caesarea navigans viginti dierum spacio Romam venit, inquit Palladius cap. CXVIII. Baronius A. D. 397. §. 3. aliam itineris caussam adsignat, Romam nempe Origenismi invehendi studium, cui tamen Melaniae junioris secessus, apud vulgus obtentu fuerit. Opinionis vero suae Baronius auctorem non dedit; conjecturis tantum obsequutus est, inquit Huetius in Origenianis lib. II. cap. IV. Sect. I, §. 16. pag. 204. Idem Palladius ubi Melaniam seniorem sexaginta annos tunc natam affirmat, tempora invertit; hanc enim aetatem tantummodo exegerat A. D. 410. quo iterum in Palaestinem itura, ex Urbe discessit. Si autem A. D. 371. quo primum illuc solvit, vicesimum secundum 0109C aetatis annum Palladius eidem adsignat cap. CXVII. adstipulante etiam Sancto Paulino episcopo Nolano in epist. XXIX. alias X. §. 8. qui teneris adhuc annis viduam, saeculo valedixisse declarat; inde consequens est, A. D. 397. quo in Urbem rediit, non sexaginta, sed quadraginta septem annos dumtaxat egisse. Adde tredecim, elapsos ab A. D. 397. ad A. D. 410. quo illuc remeavit, exsurgunt sexaginta. Quare Palladius hac in re tredecim annorum prochronismum admisisse videtur.