Caput XIII.

0243B I. Hieronymi de hoc Rufini opere testimonium explicatum. II. Quid de illorum sanctitate dicendum, quos Hieronymus carpit. III. Caussae recitantur, ob quas Hieronymus minus fortasse aequus fuit Rufino et Petronio. IV. Variae editiones Operis de Vitis Patrum proferuntur.

1. Commentarium de Vita Patrum, Sancti Petronii nomine a Rufino conscriptum, superiori capite excussi. Nunc de illo quid variis temporibus dictum, quid factum, investigandum. Censura, quam Hieronymus, in adversarium commotior, ejus libro inussit in epistola ad Ctesiphontem, pro judicio privato de re historica, generatim habita est, cui nunquam accessit concors Ecclesiae consensus. Hinc impedire non potuit, quominus Historia monachorum in Occidente perinde atque in Oriente per Sanctorum virorum manus et ora volitaret, immo ipsius etiam Hieronymi nomen adsumeret. Sed ipsa Hieronymi verba per me alibi adducta, hic iterum recitare non pigeat; quandoquidem 0243C a viris doctis minus considerate perlecta, ulcus celare, quod medicam manum posceret, hactenus visa sunt. Do verba Sancti Doctoris: Qui (Rufinus) librum quoque scripsit Quasi de Monachis, Multos- que in eo enumerat, qui Nunquam fuerunt: et quos Fuisse scribit, Origenistas, et ab episcopis damnatos, esse non dubium est. Ad haec verba, tanquam ad aquas, critici perinsignes olim haeserunt, et ego quoque, fateor, aliquando haesi, alium plane sensum cum ceteris, Hieronymo affingens, quam qui ejus verbis subest. Eximius Rosweydus in Historia eremitica pag. 447. num. 4. de se id fateri non erubescit. Ita enim scribit: Tales in hoc libro, qui nunquam fuerint, deprehendere non possum; quum vix ullus occurrat cui non et alii auctores testimonium dicant. Certe Petronius per calamum Rufini testatur in prologo, se enarrare quae, ut ait, coram vidimus. Videre autem non potuit monachos, qui nunquam fuerunt. Cotelerius in Monumentis tom. III. pag. 566. rectius, inquit, ad sensum esset: fuisse scimus pro fuisse 0243D scribit. Hinc etiam intelligi ait, magnum doctorem aut nescisse, aut saltem dissimulasse, Rufinum non fuisse libri auctorem, sed tantum interpretem. Immo non interpretem, sed primarium auctorem, quod fuse a nobis ostensum est. Deinde pag. 678. veram lectionem ex codice Colbertino hanc esse arbitratur: Et quos describit, fuisse Origenistas. Tillemontius tom. XII. art. 125. pag. 306. existimat rem creditu difficillimam a Hieronymo scribi, nempe Rufinum de monachis agere, qui nunquam fuerint, locusque in constructione obscurus illi videtur pag. 657. nota LXXX. Quid jam nos de sensu verborum, quae tantis viris crucem fixerunt, pronunciabimus? Ea si pensiculate attendantur, perspicua, nulloque limo turbata apparebunt. Hieronymus in epist. XVIII. alias XXII. ad Eustochium de custodia virginitatis, et post eum Johannes Cassianus in Collatione XVIII. cap. IV. triplex genus monachorum distinguunt, duo optima, 0244A tertium tepidum. Hi sunt: I. Coenobitae in commune viventes. II. Anachoretae soli per deserta habitantes. III. Sarabaitae, qui semetipsos a coenobiorum congregationibus sequestrarent, ac sigillatim suas curarent necessitates, ait Cassianus cap. VII. Duo Benédicti, Casinas in Regula cap. l. et Anianensis in Concordia regularum cap. III. quartum genus addunt, gyrovagos, per se satis notos. De singulis erudite agunt Edmundus Martenius et Hugo Menardus, utriusque Benedicti interpretes His tertium Benedictum adjunge, scilicet Haeftenum in Disquisitionibus monasticis Tract. II. Disquisit. I. Monachi primi generis, quod est monasteriale, militans sub regula et Abbate, ut post Hieronymum et Cassianum ait magnus Benedictus, proprie monachi dicebantur. Hujus generis, Cassiano teste, maximus numerus Monachorum per universam commoratur Aegyptum, nimirum divisis et sejunctis cellulis, ut ait Hieronymus, vel separati cellulis, ex Rufino in prologo libri de quo disputamus. Cassiani verba Petronius mire confirmat in eodem prologo: Numero 0244B immensi sunt. Amplius cap. XVIII. innumeras multitudines monachorum ab se visas testatus. Hi stricte et proprie monachi dicti: Istud ergo Solum fuit antiquissimum monachorum genus, ex Cassiano cap. V. At Rufinus sive Petronius praeter Monachos coenobitas, nonnullos anachoretas enumerat, qui in praeruptis montibus et locis ferme inaccessis, commercio Dei propius fruituri, delitescebant. Hi vero prius in coenobiis instituti, jamque in actuali conversatione perfecti, solitudinis elegere secreta, inquit idem Cassianus. Vide Haeftenum Tract. II. Disquisit. IV. Ob aliquos anachoretas cum monachis, in Historia Rufini permixtos, Hieronymus, Quasi de Monachis librum ab eo editum dixit, de iis nempe qui ad unum omnes non essent Monachi coenobitae, sed etiam anachoretae: cujus modi sunt Elias cap. XII. Pythirion cap. XIII. Apelles cap. XV. Paphnutius cap. XVI. et alii fortasse. Hinc Prosper in Chronico A. D. 395. de Johanne loquens non tantum Monachum dixit, sed etiam 0244C anachoretam, ut ejus institutum recte distingueret. Hi sunt, a Rufino enumerati, qui, teste Hieronymo, nunquam fuerunt Monachi coenobitae, sed semper anachoretae. Quippe qui essent in solitudine tam longaevi, ut nemo sciret, eos unquam in coenobiis fuisse. Hos vir sanctus neutiquam tangit, sed reliquos anachoretas, quos Rufinus Monachos coenobitas fuisse scribit, ipse Origenistas et ab Episcopis damnatos esse dicit. Quis jam neget, Hieronymi verba esse planissima?

II. Ad Origenistas quod attinet, nullus in his Vitis error deprehenditur, unde vel minimum improbari possint. Immo universa de illis exposita miram et magnam sanctimoniam redolent. Neque de Ecclesiasticis dogmatibus in his disputatur, sed justorum mores tantum, conversatio, et exempla narrantur. Nec Sanctus Petronius, qui haec refert, quique nullam Origenismi suspicionem unquam subiit, Origenistas, ab Episcopis damnatos, laudasset. Georgius Colvenerius in praefatione ad Thomae Cantipratani Bonum 0244D universale de Apibus, quomodo inscripsit miracula et exempla memorabilia, Duaci edita apud Balthassarem Bellerum 1605. in quo laudat Rufinum Aquilejensem, qui Vitas Patrum conscripsit, pag. 464. Ludovicus Thomassinus tom. I. Theologicorum dogmatum de Deo laudat Rufinum in Vitis Patrum, agens de peccato, quod ex negligentia nascitur lib. X. cap. L. pag. 705. et pariter cap. LIII. pag. 709. ac pag. 597. De gratia et praedestinatione agens lib. IX. cap. XV. eum similiter laudat. Ad haec in antiquis Graecorum Menaeis, et Latinorum Martyrologiis, quidam eorum Patrum pro viris sanctis habentur, et a viris sanctis laudantur. Tabulae Ecclesiae Romanae Johannem ex Rufino memorant die 27 Martii, Menaea die 20 Septembris. De hujus maxima Sanctitate ne ipse quidem Hieronymus dubitavit. Notissimus is apud veteres scriptores Ecclesiasticos, Cassianum Institut. lib. IV. cap. XXIII. et Collat. XXIV. cap. XXV. Augustinum 0245A de Civitate Dei lib. V. cap. XXVI. et Eucherium de laude Eremi pag. 29. editionis Rosweydi; apud Usuardum in Martyrologio Greveni, inque Maurolyciano est die 12 Novembris. In Menaeis vero die 7. Augusti. De eodem post Rufinum ex Latinis meminit Sidonius Carm. XVI. 5. 101. ex Graecis Sozomenus lib. VI. cap. XXVIII. et Nicephorus Calistus lib. IX. cap. XXXIV. Ammonium referunt Menaea die 26. Januarii, deque ejus sanctitate Georgius Alexandrinus agit in Vita Chrysostomi. Ejus Beni, et Theonis meminit Sozomenus lib. VI. cap. XXVIII. et Nicephorus lib. IX. cap. XXXIV. De Evagrio alibi dixi. Sed nimius sim, si ea, quae de singulis passim dicuntur, congerere velim. In Calendario Aethiopico, quod Jobus Ludolfus edidit Francofurti A. D. 1691. memoratur die 14. Februarii Sanctus Philemon: cujus notitia manavit ex Rufini lib. II. cap. XIX. de Vitis Patrum. Consulatur Rosweydus in notis Historiae subnexis. Theophilus Alexandrinus in epistola CXI. alias LXVII. inter Hieronymianas, ad Epiphanium 0245B scribens, de monachis, quos Stridonensis Pater sugillat in epistola ad Ctesiphontem, Didici, ait, quod calumniatores verae Fidei, Ammonius, Eusebius, et Euthymius, novo pro haeresi furore bacchantes, Constantinopolim navigarint. Didicit nimirum Theophilus ex sui similibus. Epiphanius de hac re certiorem fecit Hieronymum Epist. LXIII. alias LXXIII. ( Nunc XCI.) et Theophilus quoque aliis duabus, quae sunt LXIX. et LXXIII. olim LXXII. ( Nunc LXXXVII.) Hieronymus postea epist. LIX. olim LXX. et LXI. olim LXXI. ( Nunc LXXXVI. et LXXXVIII.) Theophilo de explosis damnatisque ex voto iisdem monachis gratulatur. In Epistola XXXVIII. olim LXI. ad Pammachium contra Jo. Hierosolymitanum haec scribit: Iste Isidorus, qui in coelum tuis laudibus tollitur, idipsum infamatur Alexandriae, quod tu Hierosolymae, nempe Origenismi. Quatuor hi monachi Ammonius, Eusebius, Euthymius, Isidorus in Rufini commentatione reperiuntur. Hi solitarii, quos Theophilus Alexandrinus 0245C ob crimen Origenismi ex Nitriae cellulis fugaverat, quum Hierosolymam primum et mox Constantinopolim fugam arripuissent, a Jo. Chrysostomo in sinum et communionem suam, ut probi et catholici, recepti sunt. Hinc Theophilus, quem doctrina, astus, et Sedis auctoritas maxime inflabant, in virum sanctissimum eousque exarsit, ut eum foedis calumniis oneratum, pravis artibus Episcopatu dejectum, et exilio damnatum, mori tandem coegerit, schisma in tota Ecclesia hac de caussa excitare minime veritus. Baronius, quem odium adversus haeresim, et Theophili nomen praestrinxit, Nitriensium caussam praejudicavit A. D. 400. §. 52. pro Theophilo Orientis et Occidentis consensum in Origenistas armatum stetisse arbitratus. Chrysostomum tamen excusat, quod Nitriensibus, se haereticos pernegantibus, Theophilique rabiem ex privatis caussis deducentibus, fidem praestiterit, quasi eos, ipse Christianae caritatis amantissimus, et pacis arbiter, in Theophili gratiam 0245D et auctoritatem hoc pacto restituere voluerit. Sed Rosweydus, doctrina et religione clarissimus in prolegomeno XV. pag. 48. ad Historiam eremiticam, solitarios ab Hieronymo pro Origenistis habitos animadvertens, illorumque nonnullos inter Sanctos Ecclesiae Graecae Fastis adscriptos, et a viris sanctis laudatos cernens, eos aliquando Origenis erroribus captos existimavit, qui tamen postmodum resipuerint. Menardus tamen, sive Godefridus Hermannus in Vita Chrysostomi lib. V. cap. III. eorum caussam, aliis sanctissimis viris communem, egregie tuetur. Apud Photium cod. CLIX. in libello Acacii, contra Chrysostomum exhibito in Synodo ad Quercum, haec leguntur: Quod Beatus Epiphanius propter Origenistas Ammonium, Euthymium, Eusebium, Heraclidem, et Palladium, noluit cum Chrysostomo communicare. Hieronymus quoque, ut vidimus, eosdem Origenistis adnumeravit. At non fuit legitima et explorata suspicio, si Chrysostomus, vir maxime sanctus, maximeque 0246A orthodoxus cum iisdem solitariis, licet in suspicionem adductis, immo damnatis, communicare perrexit.

III. Ne quicquam praetereamus in re quae non tam Nitrienses monachos, et Rufinum libri scriptorem, quam beatissimos viros Chrysostomum et Petronium, eorundem sanctimoniae oculatos testes, et disertos praecones, respicit, alia quaepiam adducam, quibus Christophorus a Castro apud Rosweydum in prolegomeno XV. pag. 50. pro illis certavit, Hieronymi, aliorumque sententiis satisfacturus. Viri enim sanctissimi utrinque steterunt, utrinque Episcopi. Magna cordis praeparatione audienda haec sunt, neque nos offendere, sed potius de infirmitate humana monere debent. Nemo nescit, veritatem esse animam historiae, sed historia Ecclesiae in aedificationem et exemplum Christianorum ducenda. Epiphanius et Hieronymus Origenem, immo Chrysostomum ipsum aversabantur, zelo, non malitia ducti, a qua tanti viri longissime abfuerunt. Theophili tamen malitia illos 0246B fefellit, quae eousque processit, ut truculentum librum in Chrysostomum ediderit, quem Hieronymus ex Graeco Latinum fecit. Laciniam Hieronymianae versionis adducit Facundus Hermianensis lib. VI. cap. V. ubi enormem et horribilem librum appellat. Chrysostomus, Petronius, et Olympias Ecclesiae Constantinopolitanae Diaconissa bono zelo pariter ducti Nitriensibus studuerunt. Atqui pro Chrysostomo contra Theophilum stetit Ecclesia universa cum suo capite Innocentio I. Castrium, virum doctum et religiosissimum audiamus. Rem in pauca conferam. Theophili et Epiphanii aevo, sub finem saeculi IV. in Orientis partibus quaestio percrebuit de natura Dei, utrum scilicet humanam formam haberet necne. Simpliciores, praesertim ex monachis, quasi corporeum sibi imaginabantur, unde Anthropomorphitae audierunt; hique Origeni erant adversi, quod Deum esse spiritum docuisset. Qui hanc Origenis sententiam tuebantur, sapientiores et catholici omnes, apud 0246C simpliciores illos pro Origenistis habiti sunt. Contra qui Origenem quomodocumque arguebant pro Anthropomorphitis traducti, quasi Origeni propterea essent infesti, quod Deum esse spiritum tradidisset. Hinc Theophilus Alexandrinus sanctum Epiphanium, licet in omnibus catholice sentientem, Anthropomorphitis interdum adnumeravit apud Socratem lib. VI. cap. 9. Sozomenum lib. VIII. cap. XIV. et Nicephorum lib. XIII. cap. XII. Immo ipsum etiam Hieronymum Origeni, cujus antea fuerat studiosus, adversari incipientem, Rufinus in libris Apologiarum eodem invidioso nomine traduxit, et Johannes Hierosolymitanus Epiphanium, teste Hieronymo in Epist. XXXVIII. alias LXI. ad Pammachium. Rufinus quoque eandem haeresim Hieronymo exprobravit lib. I. In vect. Alii contra Origenis hostes in aliam partem ruebant. Ejus enim operum studiosis, licet Catholicis, Origenianas haereses tribuebant. Sic eas Epiphanius, Hieronymus, et Theophilus Chrysostomo et monachis tribuerunt: quo praetextu Theophilus, monachis 0246D Nitriae, qui, illius mores non probantes, ab eodem recesserant, teterrimum bellum indixit, coacto etiam in eos monachorum Anthropomorphitarum exercitu: unde illos ad se Constantinopolim confugientes, christiana caritate motus Chrysostomus, servato tamen sacrorum canonum ordine, excepit, ut pro illorum periculo apud Theophilum se deprecatorem praeberet, de re ipsa etiam edocto universalis Ecclesiae capite Innocentio I. Hoc adnotat Tillemontius tom. XI. ant. 66. et 67. Sed Theophilus, qui ob tam pium sanctum que integerrimi Episcopi officium flecti debuit, tantum abfuit ut flecteretur, ut contra, furiis agitatus in deprecatorem exarserit. Hinc magna in Chrysostomum odia usque ad ejus e throno Constantinopolitano depositionem, dirum exsilium, et extremam internecionem. Monachos ipsos, ne ab iis discedamus, Georgius Alexandrinus et Palladius in Vita Chrysostomi, Socrates, Sozomenus, Sulpicius, et Isidorus 0247A Pelusiota, una voce commendant, quos Hieronymus a Theophilo deceptus traducit. Nec unus Epiphanius, sed Theophilus ipse post dejectum Chrysostomum monachos Constantinopoli commorantes in communionem et gratiam eandem recepit. Sic ferme ex Castrio suo Rosweydus. Castrio tamen jungendus Godefridus Hermanus, rem fusius et luculentius pertractans in Vita Chrysostomi sub Menardi nomine edita, lib. V. cap. II. et III. post eum Tillemontius tom. XI. pag. 183. 185. et 477. et 485. Nos horum sententiae manus dare cogimur potius, quam Baronio, cujus viri auctoritas caussam praejudicavit A. D. 400. § 1. post Aloysium Lippomanum tom. III. de Vitis Sanctorum pag. 144. ubi se vix adduci posse affirmavit, ut sex anachoretas ab Hieronymo tactos, eos ipsos esse crederet, qui in Rufini libro memorantur; quum ex his aliqui fuerint Antonii discipuli, alii Basilii et Nazianzeni alumni, omnesque vitae honestate praestantes, divinisque charismatibus insigniti, prodigiis etiam patratis clari, et optimo fine consummati. 0247B Atqui Lippomanus tot laudes in Rufinianos monachos plane contulit, qui diversi a Hieronymianis non sunt.

IV. Jam varias operis Rufiniani editiones, quae vicesimum numerum implent, recenseamus. Editio omnium prima videtur, quae typis plane rudibus sine inscriptione in partes III. distincta, cumque indice in principio prodiit Ulmae apud Johannem Zainer in folio sine anno. Editio II. sine typographi nomine, loco, et anno libris V. comprehensa in forma folii, his verbis inchoatur: Incipit praefatio beati Hieronymi presbyteri in primum librum de Vita Sanctorum Patrum. Deinde: benedictus Deus. Hic, ut in superiori editione, liber Rufini primo loco statuitur. Rosweydus hanc ante A. D. 1471. propterea factam arbitratur, quod Dionysius Carthusianus, qui obiit ipso A. D. in articulo 51. de quatuor Novissimis historiam Macarii de cranio sacrificuli ethnici invento, narrat ex libro IV. de Vitis Patrum, quae in hac prima editione libro 0247C IV. habetur.

Editio III. huic per omnia conformis sic inchoatur: Incipit prologus.

Editio IV. utriusque similis ita incipit: Prologus in fructuosum.

Editio V. sine inscriptione, in quatuor partes divisa, prodiit Norimbergae apud Antonium Koburger A. D. 1478. in folio maximo, cujus praefatio incipit: Ne occasione stili, in hoc opere observati. Primo loco, ut in superioribus, exstant sub Hieronymi nomine Vitae Patrum a Rufino descriptae. Hujus editionis ordinem subsequentes XII. fideliter exprimunt, nimirum

Editio VI. pariter Norimbergae apud Antonium Koburger A. D. 1480. in folio minori.

Editio VII. Germanica, ut videtur, sine loco et typographo A. D. 1483. in folio.

Editio VIII. Venetiis apud Octavianum Scotum Modoetiensem A. D. 1483. in 4º.

Editio IX. Germanica, ut videtur, incerto loco et 0247D typographo A. D. 1485. in folio.

Editio X. Lugduni per Nicolaum Wolff de Lutrera apud Jacobum Huguetanum A. D. 1502. in 4º.

Editio XI. Lugduni per Jannot de Campis 1507. in 4º.

Editio XII. Venetiis per Bonetum Locatellum 1508. in 4º.

Editio XIII. Lugduni per Stephanum Balam 1509. in 4º.

Editio XIV. Lugduni per Jacobum Sachon 1512. in 4º.

Editio XV. Venetiis per Nicolaum de Francofordia 1512. in 4º.

Editio XVI. Lugduni per Jacobum Miit 1515. in 4º.

Editio XVII. Lugduni per Jacobum Marescal. 1526. in 4º.

Editio XVIII. sic praenotatur: D. Hieronymi sacrarum literarum interpretis, ut celeberrimi, ita et peritissimi, 0248A in Vitas Patrum, opus pium Christianoque lectori perutile, cujus crebra lectio peccatoris etiam saxeum cor emollit, ac ipsum ad nostrae Religionis Zelum non mediocriter allicit. Lugduni per Antonium Vincent 1536. in 4º. Uno anno serius hanc editionem factam scripsit Rosweydus. Celsus Hugo Dissutus in epistola nuncupatoria ad Jo. de Poupeto Cabilonensem Episcopum, quae omnes editiones Lugdunenses comitatur, ait, se vetustiori adhibito exemplari, opus tot mendis foedatum purgasse, ut antiqui vix libri vestigia comperiat quispiam.

Editio XIX. libris V. distincta, prodiit hoc titulo: Prototypon veteris Ecclesiae continens Vitas, gesta, dictaque Sanctorum Dei amicorum utriusque sexus, auctore seu rhapsodo S. Hieronymo partim, partim aliis atque aliis. Coloniae per Casparem Gennepaeum A. D. 1547. in-folio. Qui hanc editionem adornavit Theodoricus Loher Carthusianus, in epistola, qua praefatur Ottonem Truchsesium Cardinalem et Episcopum Augustanum, testatur, se has Vitas Patrum 0248B ex antiquis et fide dignis exemplaribus Mss. octo, aut decem, simul collatis, recognovisse, et veteri integritati restituisse. Novum in ordinem Vitas digessit, inter quarum auctores Petronium enumerat.

Editio XX. quae a superiori non differt, nisi in epigraphe, et in nuncupatoria epistola, sic inscribitur: Vitae Sanctorum Patrum, veteris, Catholicae atque Apostolicae Ecclesiae, dicta gestaque insignia et admiranda excellentium aliquot Dei amicorum utriusque sexus complectens, auctore D. Hieronymo partim, partimque aliis, quos versa pagina nosse poteris, accepta et approbata ab Ecclesia Catholica ante annos plus mille quinquaginta. Coloniae apud Casparem Gennepoeum 1548. in folio. Loherius Henrico Abbati in Wiblinghen Ordinis S. Benedicti, operae ab se praestitae rationem sic reddit: Vitas Patrum modo a plus mille erroribus, qui passim intercurrebant, ad vetustissima pariter ac diversa exemplaria repurgavimus: nam multa sunt restaurata, pleraque adjecta, 0248C nonnulla adempta, omnia denique adeo adamussim examinata, ut non modo renovatus, sed plane renatus tantus thesaurus (haud sine gravi tamen labore) ab omnibus piis merito excipi possit.

Editio XXI. Compluti facta est apud Jo. Gratianum 1596. in 4º.

Sed jam satis editionum Latinarum Historiae Rufini de Vitis Patrum, quae nomine alieno, ante Heribertum Rosweydum typographicis formis excusae sunt. Ut operis pretium, omnium ferme populorum consensu agnitum, magis eluceat, ejus in exteras quoque linguas conversiones recenseamus.

Post Graecam, Syriacam, et Arabicam translationes, nobis occurrit Italica I. in libros VI. distincta. Venetiis apud Antonium Bartholomaei A. D. 1476. in folio.

Italica II. cum figuris ex nova interpretatione Jo. Marii Verdizzoti. Venetiis apud Gurras A. D. 1589. in 4º.

Gallica I. Lugduni A. D. 1486. laudatur in editione 0248D Anglica mox adducenda.

Gallica II. cum figuris, interprete anonymo. Parisiis apud Jo. Duprè A. D. 1494. in folio.

Gallica III. Parisiis absque indicio anni et typographi in 4º.

Gallica IV. cum figuris interprete anonymo. Parisiis apud Guillelmum Chaudiere A. D. 1605. in 4º.

Gallica V. interprete Jacobo Gualtier. Parisiis apud Guillelmum de la Nove A. D. 1606. in 8º.

Gallica VI. per Arnaldum Andillium. Parisiis apud Petrum Petitum A. D. 1657. tom. II. in 4º. editio IV.

Gallica VII. Fosseo interprete, laudatur a Tillemontio in Vita S. Apollonii tom. X. pag. 36.

Belgica I. Ivvollae per Petrum Van Os A. D. 1490. in folio parvo.

Belgica II. Delphis apud Henricum Eckert A. D. 1498. in folio parvo.

0249A Belgica III. Leydae apud Jo. Seversoem A. D. 1511. in folio parvo.

Germanica cum figuris in folio.

Anglica cum figuris. interprete Guillelmo Capton. Westmonasterii apud Wynkyn de Worde A. D. 1495. ad exemplar impressum. Lugduni A. D. 1486.

Tantus hic et tam varius editionum et translationum numerus Rosweydum a nova Rufini aliorumque ejusdem argumenti operum editione, antiquis codicibus in subsidium vocatis, paranda, nequaquam deterruit. Hi codices, Belgici plerique omnes, ad quorum fidem Rufini librum se exegisse testatur proleg. XXIV. pag. 76. subsequentes sunt.

1. Affligeniensis.

2. Aquicinctinus.

3. Audomarensis. Rufini nomine inscriptus.

4. Bibrachensis.

5. Bonae spei.

6. Cambronensis.

7. Cameracensis major.

0249B 8. Cameracensis minor.

9. Cartusianus prope Bruxellas.

10. Claromarescanus.

11. Crispiniensis.

12. Florianensis.

13. Ingolstadiensis.

14. Insulanus Sancti Jacobi.

15. Laetiensis major.

16. Laetiensis minor.

17. Moretianus.

18. Rebdorffensis.

His perinsignibus adjumentis collatum et recognitum Rufini opus, coaluit magno corpori de Vitis Patrum, sive Historiae Eremiticae, cura et studio Rosweydi, sub auspiciis Antonii de Vinghe Abbatis Laetiensis Ordinis S. Benedicti, vulgatae Antuerpiae typis Plantinianis A. D. 1615, in folio, et mox Lugduni A. D. 1617. Ceterum de hoc labore suscipiendo magnum Baronium aliquando cogitasse, conscii ejus 0249C studiorum significarunt alteri viro magno Jacobo Cardinali Peronio apud Rosweydum. Immo Baronius ipse id se facturum diserte innuit in notis ad diem 18. Januarii. Sed editio, reliquarum praestantissima et absolutissima ea est, quam denuo laboratam octo post annos, distractis jam primis exemplaribus, Rosweydus iterum accuravit: cujus hoc loco integram inscriptionem recitabo. Vitae Patrum, de Vita et verbis Seniorum, sive Historiae eremiticae lib. X. auctoribus suis et nitori pristino restituti, ac notationibus illustrati opera et studio Heriberti Rosweydi Ultrajectini e Soc. Jesu Theologi. Accedit Onomasticon rerum et verborum difficiliorum cum multiplici Indice etiam concionatorio.

Editio secunda varie aucta et illustrata.

Antuerpiae ex officina Plantiniana MDCXXVIII. in folio.

Quae in antiquis editionibus primo loco exstat Rufini Historia, heic librum II. conficit. Primus enim totus tributus est Vitis, quas Hieronymus, 0249D aliique scripserunt. Idem liber II. eruditis praeludiis et notationibus illustratus, inchoatur pag. 424. et desinit pag. 491. constans capitibus XXXIII. praeter prologum, et etiam epilogum, in quo postremo octo pericula numerantur, quae Sanctus Petronius subiit, nudis pedibus Thebaidem, Tabennam, Nitriam, ceterasque Aegypti solitudines peragrans: quarum situs patet in Chorographia mansionum eremiticarum, quam Rosweydus egregie delineatam et aeri incisam Operi suo-praeposuit.

Sed de inscriptione Operis nostri quaedam dicenda sunt. Aegyptiorum monachorum Vitam, dicit Rufinus in prologo. Vitas Patrum a plerisque veterum dic legimus apud Rosweydum prolegom. I. pag. 3. et recte quidem certe ex Vossio de Vitiis sermonis lib. VII. post literam Z. Idem nomen, quamvis ceteros etiam libro nostro adnexos comprehendat, antonomastice tamen, praecipueque unum Rufinianum 0250A omnium primum, tunc Hieronymi vulgo creditum, ejusdemque nomine in Graecum sermonem translatum, indicavit, ut vidimus ex verbis Gelasii et Gennadii. Hoc etiam patet ex Sancto Benedicto, qui in Regula cap. XLII. earum lectionem monachis suis commendans, praecipit, ut unus legat Vitas Patrum, utique secundum illud Gennadii in Catalogo cap. XLI. ubi de his ipsis Rufini Vitis loquens ait: Eas velut speculum et Normam professionis suae Monachi amplectuntur. Idem opus indicari videtur his Cassiodori verbis de Institutione divinarum literarum cap. XXXII. Vitas Patrum, confessiones fidelium, passiones martyrum legite. Gregorius Turonensis lib. I. de Vita Patrum sui saeculi cap. XII. laudat Vitas Patrum ac institutionem monachorum. Fulbertus Carnotensis epist. LXXIX. Mitto tibi Cyprianum cum Porphyrio et Vitas Patrum cum Psalterio. Quum hi, aliique scriptores, Vitas Patrum in quarto casu positas, commendassent, hinc factum, ut eaedem hae nostrae Rufini Vitae non solum in plerisque libris, 0250B antiquitus editis, sed etiam in aliquo ex vetustis codicibus Mss. quasi recto casu, vel ἀπτώτως, et unica voce indeclinabili, Vitas Patrum inscriberentur: qua de re agit Rosweydus in prolegomeno I. pag. 8.

Ex dictis facile intelligimus, quanta olim hujus libri auctoritas passim apud viros sanctissimos fuerit: quem etiam, scripturam publice legendam et ab erroribus vacuam Gelasius Pontifex dixit. Sanctus Eucherius Lugdunensis episcopus in epistola de Laude Eremi huc respexit, ubi ait: Quid nunc ergo Johannem, Macariumque commemorem, aliosque complures, quorum conversatio aum in desertis est, in coelis facta est? Siquidem, observante Rosweydo in notis ad Eucherium pag. 45. hic liber tunc ferme in manibus erat. Johannes occurrit in cap. I. Nec de alio Sidonius loquitur carm. XVI. v. 99.

Qua nunc Elias, nunc te jubet ire Johannes,
0250C Nunc duo Macarii, nunc et Paphnutius heres,
Nunc Or, nunc Ammon

Hi omnes in Rufini libro memorantur. Ad haec in Martyrologio Romano die 28. Martii, quae de Sancto Joanne Eremita leguntur, ex Rufino manarunt. Rosweydus prolegomeno v. pag 29. Rufino quoque transcribit librum III. de Vitis Patrum superiori subjunctum, quem editi Hieronymo adjudicant. Fatetur tamen vir probus et doctus nihil subsidii ad auctorem indagandum ex codicibus Mss. sibi suppetere praeter similitudinem stili, et quandam allusionem inter haec verba prologi libri II. Ut dubitari non debeat, eorum meritis adhuc stare mundum, et haec initio prologi libri III. Vere mundum quis dubitet meritis stare Sanctorum. Vossius Rosweydum sequutus, de Historicis latinis lib. II. cap. XI. hunc posteriorem librum Rufino et ipse tribuens, id ex dictione cognosci pronunciat. Sed aliis forsan aliter judicare facile est. Hoc tamen agere supervacaneum, dum illa 0250D ipsa per Rosweydum detecta allusio ostendit, posteriorem hunc librum serius concinnatum. Liber II. omnino unus, perfectus et absolutus, complectitur totum Itinerarium Sancti Petronii per Aegyptii solitudines. Hunc unum innuunt Hieronymi verba in epistola ad Ctesiphontem: Librum (non libros) scripsit quasi de monachis. Quos ibi nominat, sunt omnes in hoc libro II. Nemo in tertio. Rosweydus in notis pag. 534. observat, prologum hujus libri III ex Palladii prooemiis derivatum. Atque hoc ipso manifestum fit, post Palladii historiam prodiisse, sive post A. D. 420, atque adeo post Rufinum, jampridem extinctum. Tillemontius, in Vita Sancti Hieronymi Art. 125. tomo XII. pag. 306 ad evincendum, hunc librum III. longo tempore post Rufinum fuisse edolatum, hoc unum sufficere ait, quod cap. CLXIII. pag. 524. Sancti Arsenii obitum memoret, quem ante A. D, 443. statui non posse docet in ejus Vita tom. 0251A XIV. Art. 10. pag. 697. Ergo hic liber ad Rufinum nequaquam pertinet.