II. Symbolum Aquilejense.

Credo in Deo Patre omnipotente, invisibili et impossibili, et in Christo Jesu unico Filio ejus Domino nostro, qui natus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, crucifixus 0252B sub Pontio Pilato, et sepultus descendit ad inferna. Tertia die resurrexit a mortuis. Ascendit ad Coelos. Sedet ad dexteram Patris. Inde venturus est judicare vivos et mortuos. Et in Spiritu Sancto. Sanctam Ecclesiam. Remissionem peccatorum. Hujus carnis resurrectionem.

Hactenus utrumque Symbolum, paulo accuratius quam in tabula quatuor veterum Symbolorum ante primum tomum Bibliothecae Dapintanae. In editionem Lugdunensem vox Catholicam post Ecclesiam irrepsit. Nam abest a ceteris editionibus, neque a Rufino explicatur. Idem interpres Rufinus singulos articulos contra haereticos et paganos tanta reconditae et sincerioris doctrinae copia et excellentia exponit, ut 0252C nihil doctore et theologo Christiano dignius excogitari possit. Observat, in diversis Ecclesiis aliqua primis verbis Credo in Deo Patre omnipotente, adjecta inveniri. In Ecclesia tamen (inquit) urbis Romae hoc non deprehenditur factum, quod ego propterea esse arbitror, quod neque haeresis ulla ibi sumsit exordium, et mos inibi servatur antiquus, eos, qui gratiam baptismi suscepturi sunt, publice, idest Fidelium populo audiente, Symbolum reddere. Hinc publicus auditus adjectionem nullam admittebat. Contra in ceteris locis propter nonnullos haereticos addita quaedam videri, per quae novellae doctrinae sensus crederetur excludi: quibus statim ista subnectit: Nos tamen illum ordinem sequimur, quem in Aquilejensi Ecclesia lavacri gratia suscepimus. Vel hoc unum primos hujus opusculi editionis auctores monere debuisset, ne illud Cypriano, nec Hieronymo adscriberent, quorum neuter in Aquilejensi Ecclesia lavacri gratiam suscepit. Suum illum ordinem Aquilejensis Ecclesiae ita explicat. 0252D His (Patrem omnipotentem) additur: Invisibilem et impassibilem. Sciendum quod duo isti sermones in Ecclesiae Romanae Symbolo non habentur. Constat autem apud nos additos haereseos caussa Sabellii, illius profecto, quae a nostris Patripassiana appellatur, idest, quae et Patrem ipsum vel ex Virgine natum dicit, et visibilem factum esse, vel passum affirmat in carne. Ut ergo excluderetur talis impietas, de Patre videntur haec addidisse Majores, et invisibilem Patrem atque impassibilem dixisse. Constat enim Filium, non Patrem incarnatum et ex carne natum, et ex nativitate carnis Filium visibilem et passibilem factum. Orientales Ecclesias pene omnes in primis articulis tradere animadvertit: Credo in unum Deum Patrem omnipotentem, et in Christum Jesum, unicum Filium ejus, Dominum nostrum. Scilicet non numero unum, sed universitate: qui propterea unus dicitur, quod alius non sit. Quid Dei, quid Patris vocabula indicent, paucis exponit; Divinae generationis Filii 0253A a Patre, mysterium ineffabile enarrat, Deum tamen credendum Patrem unici Filii Dei Domini nostri, non discutiendum esse, pronunciat. Postquam multa de Filio Dei unico, de Trinitate, deque Virgine matre dixisset, contra Paganorum obtrectationes insurgit, nos irridentium, quando audiunt praedicari Virginis partum, quibus ubi secundum sensum eorum respondit, haec subdit: Nihil ibi ducas impossibile, ubi aderat virtus Altissimi. Nihil de humana fragilitate cogites, ubi plenitudo inerat divinitatis. Notat, in Ecclesiae Romanae et Orientalium Symbolo non haberi articulum, descendit ad inferna, vim tamen verbi eandem esse in eo quod sepultus dicitur. Hunc articulum, et subsequentem, tertia die resurrexit a mortuis, divinis scripturis fuse et doctissime explanat. Quod dicitur judicare vivos et mortuos, non ideo dictum ait, quod alii vivi, alii mortui ad judicium veniant, sed quod animas simul judicabit et corpora, in quibus vivos animas, mortuos corpora nominavit. In Spiritus Sancti commemoratione adimpleri docet mysterium 0253B Trinitatis. Distinctionem personarum paucis complectitur, inque illis vocabulis, ubi de divinitate ordinatur Fides, In Deo Patre dici, et In Christo Filio ejus, et In Spiritu Sancto. In ceteris, ubi non de divinitate, sed de creaturis, et de mysteriis sermo est, In praepositionem non addi, ut dicatur In Sancta Ecclesia, sed Sanctam Ecclesiam credendam esse, non ut Deum, sed, ut Ecclesiam Deo congregatam. Et remissionem, non In remissionem peccatorum: et resurrectionem, non In resurrectionem carnis. Quare hac praepositione In, creatorem a creaturis secerni, divina separari ab humanis. Hic ex occasione Scripturarum volumina enumerat, quae secundum majorum traditionem per Spiritum Sanctum inspirata, creduntur, et Ecclesiis Christi tradita. Id se praestare ait evidenti numero, sicut ex Patrum monumentis accepimus. Hos libros in duas classes dividit, in Canonicos et Ecclesiasticos, a me hic dispositos.