Caput Primum. De Sancto Joanne.

0391A

Primum igitur tamquam vere fundamentum nostri Operis ad exemplum bonorum omnium sumamus Joannem, qui vere etiam solus satis superque sufficiat religiosas et Deo devotas mentes ad virtutum culmen erigere, et ad perfectionis fastigia concitare.

Hunc enim vidimus (Pallad. cap. 43.) in Thebaidis partibus in eremo, quae adjacet civitati Lyco, in rupe quadam montis ardui commanentem. Ascensus ad eum difficilis, aditus monasterii ejus obstructus et clausus, ita ut a quadragesimo aetatis suae anno usque ad nonagesimum, quem tunc gerebat, cum eum vidimus, monasterium ejus nullus intraverit. Advenientibus vero per fenestram se videndum praebebat, 0391B et inde eis, vel verbum Dei ad aedificationem, vel, si qua fuisset consolatio, responsa reddebat. Mulierum tamen illuc nulla, nec ad conspectum quidem ejus accessit, sed et viri raro, et certis quibusque temporibus. Cellam sane hospitalem extrinsecus fieri permisit, in qua adventantes e longinquis regionibus paululum requiescerent, ipse vero intrinsecus solus, soli Deo vacans ((Ant. vocans)) , non diebus, non noctibus a colloquiis Dei et oratione cessabat: divinum illud, et quod super omnem mentem est, tota mentis puritate consectans. Quanto enim se ab humanis curis et colloquiis sequestrabat, tanto illi vicinior et propinquior Deus erat. In tanta denique 121 mentis sinceritate profecerat, ut non solum eorum quae praesentia 0391C erant, scientiam consequeretur a Domino, verum et eorum quae futura erant praescientiam mereretur. Evidenter namque ei Dominus prophetiae gratiam contulit: ita ut non tantum civibus et provincialibus suis, si forte percontarentur, futura praediceret, sed et Imperatori Theodosio, vel quos belli exitus habiturus esset, vel quibus modis victoriam caperet de tyrannis, sed et quot irruptiones passurus esset gentium barbararum, saepe praedixit.

0392A Quodam etiam tempore (Pallad. cap. 43.) , cum gens Aethiopum Romanum militem circa Cyrenem ((Syenem Pall.)) (quae prima est ex Aethiopiae partibus Thebaidis civitas) incursaret, et strages plurimas nostrorum dedisset, praedamque duxisset, venienti ad se Romano duci, et metuenti confligere cum eis, quod exiguus ei erat militum numerus, et hostis contra se innumera multitudo, Joannes statutum designans diem: Perge, inquit, securus, die enim qua dixi, et hostem prostrabis, et spolia capies, praedamque revocabis. Quod cum fuisset impletum, etiam apud Augustum, quia carus ei acceptusque futurus esset, praedixit. Sed haec apud illum prophetiae gratia ita habebatur, ut magis hoc illorum qui percontabantur, quam suis meritis adscriberet. Dicebat 0392B enim non pro se haec, sed pro illis qui audiunt, a Domino praenuntiari.

Aliud quoque valde mirum (Pallad. cap. 43.) per eum Dominus ostendit. D. Augustinus libro de cura pro mortuis agenda, cap. 16. disputat de modo, quo 0392C sancti seu vivi, seu postquam e vita excesserunt, quandoque vivis appareant. Et post multa ambigue dicta, hanc de Joanne hoc historiolam infert. Talem fuisse credendum est illum Joannem monachum, quem de belli civilis eventu major Theodosius consuluit Imperator: habebat quippe etiam prophetiam. Neque enim singulos singula munerum istorum, sed etiam 0392D plura unum habere posse, non ambigo. Joannes ergo iste cuidam mulieri religiosissimae, impatienter eum videre cupienti, atque ut hoc impetraret, per maritum suum vehementer instanti, cum ille nollet, quoniam id numquam permiserat feminis, Vade, inquit, dic uxori tuae, videbit me nocte proxima, sed in somnis. Et factum est. Monuitque illam, quidquid fidelem conjugatam moneri oportebat. Quae cum evigilasset, talem se vidisse hominem Dei viro suo, qualem ille eum noverat, et quid ab illo audierit, indicavit. Qui hoc ab eis comperit, retulit mihi vir gravis et nobilis, et dignissimus credi. Vide Thyraeum nostrum de variis Apparitionum modis. Rosweydus. ] Tribunus quidam ad agendum militem pergens, venit ad eum, et obsecrare eum coepit, ut permitteret conjugem suam venire ad se, multa namque eam dicebat pertulisse pericula ob hoc tantum, ut faciem ejus videret. Tunc ille negat sibi umquam moris fuisse videndi mulieres, et praecipue, ex quo in illius rupis se monasterio conclusisset. Tribunus persistit obsecrando, et confirmare coepit, quod nisi videret eum, esset sine dubio ex multa tristitia peritura. Cumque iterum ac saepius eadem precaretur, et caussam 122 mortis eum suae conjugis confirmaret futurum, atque inde interitum, 0392C unde salutem speraverat, accepturam: tam fidem quam importunitatem ejus aspiciens senior: Vade, inquit, videbit me conjux tua hac nocte; non tamen veniet huc, sed in domo sua, atque in lecto suo manebit. Post haec verba ascendit vir, ambiguitatem responsi in pectore suo versans. Cumque haec etiam conjugi nuntiasset, simili nihilominus etiam mulier sermonis incerto fatigabatur. Sed ubi somni tempus advenit, adest homo Dei per visum, et assistens mulieri: 0393A Fides, inquit, tua magna est, o mulier, et ideo veni desiderio tuo satisfacere: te tamen moneo, non ut faciem corporalem servorum Dei desideres, sed ut gesta et actus per spiritum contempleris. Spiritus enim est qui vivificat, nam caro non prodest quidquam (Joan. 6.) . Ego autem non quasi justus, aut propheta, ut putas, sed pro fide vestra intercessi pro vobis apud Dominum, et concessit tibi omnium morborum (quos in corpore tuo pateris) sanitatem. Eris ergo ex hoc sana et tu, et vir tuus, et benedicetur omnis domus vestra. Sed et vos memores estote beneficii a Deo vobis collati, et timete Dominum semper, nec amplius quam stipendiis vestris debetur, aliquid requiratis. Sufficiat ergo tibi hoc, quod vidisti me in somnis, et amplius non requiras. Evigilans 0393B autem mulier, indicavit viro suo quae vidit, quaeque audierit, sed et habitum viri et vultum, atque omnia signa ejus exposuit. Super quo miratus vir ejus, regressus ad hominem Dei, gratias refert Deo; et accepta ab eo benedictione, perrexit in pace.

Alio quoque tempore (Pallad. cap. 43.) praepositus quidam militum venit ad eum, cujus uxor gravida, ab eo relicta est in domo sua. At illa ipsa die qua ille ad beatum Joannem venerat, partum edens, periclitabatur. Tunc sanctus homo Dei: Si scires, inquit, donum Dei, quia tibi hodie natus est filius, ageres Domino gratias. Sed scito matrem pueri periclitatam; aderit tamen Dominus, et invenies eam sanam: festina ergo, et redi, et invenies 123 puerum septem dierum, et vocabis nomen ejus Joannem: hic nutriatur 0393C in domo tua absque ulla contaminatione Gentili septem annis; quibus peractis, trade eum monachis erudiendum sanctis et caelestibus disciplinis.

Multis praeterea ad se venientibus (Pallad. cap. 43.) , sive provincialibus, sive peregrinis, cum res poposcisset, occulta cordis eorum indicabat, et si quid forte peccati ab eis in occulto fuisset admissum, secretius corripiens arguebat, et ad emendationem ac poenitentiam provocabat. Nili quoque fluminis sive abundantiam aquarum, sive penuriam futuram esse praedicebat ((Al. praedicabat)) . Sed et si forte ex offensa hominum plaga aliqua et correptio a Deo immineret, similiter praemonebat, et si quid caussae esset, pro qua introduceretur castigatio, designabat. Sanitates quoque et curas 0393D corporum, ita deposcentibus conferebat, ut omnem ex hoc jactantiam fugeret. Non enim permittebat ad se incommodantes ((Forte leg. incommodatos)) deferri, sed benedicens oleum dabat, ex quo peruncti, sani fierent a quacumque infirmitate tenerentur.

Senatoris cujusdam (Pallad. cap. 43.) aliquando uxor excaecata est: haec deprecabatur virum suum, 0394A ut eam perduceret ad hominem Dei. Cui cum responderet vir suus, non ei esse moris videndi mulieres, rogat ut indicaret ei tantummodo imbecillitatis suae caussam, et deprecaretur ut orationem faceret pro se. Cumque legationem pertulisset ad eum vir ejus, orans et benedicens oleum, mittit ad eam. Ex quo per triduum contingens oculos suos, visum recepit, et Deo gratias egit. Sed multa sunt ejus gesta quae enarrare longum est. Unde omissis his interim quae auditu comperimus, ad ea quae oculis nostris inspeximus, veniamus.

Septem fuimus simul comitantes (Pallad. cap. 43.) , qui ad eum venimus: cumque salutassemus eum, omnique nos laetitia suscepisset, unumquemque nostrum gratifice alloquitur, et rogatus est a nobis, 0394B ut orationem simul et benedictionem daret (hic enim mos est apud Aegyptum, ut ubi advenerint fratres, statim per orationem sibi invicem confoederentur). Interrogabat ergo, si quis in nobis esset clericus? Et ut omnes negavimus, respiciens ad singulos, intellexit esse inter nos quemdam, qui hujus erat ordinis , sed latere 124 cupiebat; erat enim diaconus: et hoc praeter unum solum qui ei fidus erat, etiam ipsi itineris comites ignorabant. Visurus enim tales ac tantos viros humilitatis gratia celare voluit gradus sui honorem, ut inferior inveniretur in ordine his, quibus se inferiorem esse meritis judicabat. Sanctus ergo Joannes ut eum vidit, et quidem cum esset adolescentior ceteris, digito ostendens eum: Hic, inquit, diaconus est. Et cum adhuc 0394C negare tentaret, apprehendens eum manu sua osculatur, et dixit: Noli, fili, negare gratiam Dei, ne incurras pro bono malum, pro humilitate mendacium. Cavendum namque est omnimodis mendacium, sive pro malo, sive etiam pro bono proferri videatur; quia omne mendacium non est a Deo, sed sicut Salvator dicit, a malo est (Matth. 5; Joan. 8.) . At ille his auditis acquievit, blandamque ejus correptionem aequanimiter tulit: et cum orationem Domino obtulissemus, post finem unus ex fratribus nostris tertiano typo gravissime vexabatur, et rogabat hominem Dei, ut ab eo curaretur; qui ait ad eum: Rem tibi necessariam cupis abjicere; ut enim corpora nitro vel aliis hujusmodi lenimentis abluuntur a sordibus: ita animae languoribus, aliisque hujusmodi castigationibus 0394D purificantur. Et posteaquam de his nobis multa per doctrinam mysticam disseruit, benedicens tamen oleum dedit ei, quo perunctus aeger omnem continuo abundantiam fellis evomuit, et sanissimus redditus, pedibus suis ad diversorium rediit. Post haec jubet officia erga nos humanitatis atque hospitalitatis expleri, et corporis curam geri: 0395A et ipse vero sui negligens, nostri sollicitus erat. Jam enim continuo usu et jugi consuetudine recipere cibum nisi in vespera poterat, et hunc exiguum: erat enim attenuatus, et aridi corporis, prae abstinentia: capilli ejus et barba quasi ex languore nimio rara et tenuis, utpote quam nullus sufficiens cibus enutriret, nec laetior aliquis humor infunderet. Observabat enim etiam tunc, cum jam nonagenariam, ut supra diximus, ageret aetatem, ut nullum per ignem paratum sumeret cibum. Igitur post hospitalitatis officia, regressus adsedere nos jubet, et tunc demum unde vel cur advenerimus, inquirit, cum jam nos laetos, et omni cum gaudio 125 tamquam natos proprios suscepisset: cumque respondissemus quod de Jerosolymis ad eum utilitatis et profectus animae nostrae 0395B caussa venerimus, ut ea quae olim ad auditum nostrum fama pertulerat, ipsi nunc oculis cerneremus (quoniam quidem tenacius solent inhaerere memoriae ea quae oculus viderit, quam quae auris audierit), tunc beatus Joannes vultu placidissimo, et quasi subridens, ex abundantia laetitiae hoc modo respondit ad nos: Miror, inquit, admodum, dulcissimi filii, laborem vos tanti itineris suscepisse, cum nihil ad haec dignum in nobis videre possitis: homines enim sumus humiles et exigui, nihil habentes in nobis quod vel expeti debeat vel mirari. Et tamen etiamsi esset aliquid in nobis secundum opinionem vestram, numquid tale, quale legitis in prophetis Dei et Apostolis? Qui utique ob hoc in omnibus Dei Ecclesiis recitantur, ut exempla vitae hominibus, non de longinquis 0395C et peregrinis locis quaerantur, sed domi unusquisque et apud se habeat quod debeat imitari. Unde plurimum miror intentionem vestri laboris ac studii, quod profectus animae vestrae caussa tantas superare regiones, tantosque labores adire voluistis, cum nos eousque pigritia desidiaque constringat, ut nec cellulas nostras progredi audeamus. Verumtamen quoniam putatis esse in nobis aliquid, ex quo proficere debeatis, hoc primum vobis indicandum est, ut hoc ipsum quod venistis ad nos, et tantum laborem videndi nos, suscepistis, ne jactantiae alicujus habeat prospectum, ut non tam proficere ad animi virtutem, quam praeferre se et jactare unusquisque vestrum velit, pro eo quod viderit eos, qui apud alios ex auditu solo cogniti videantur.

0395D Grave est jactantiae vitium, et periculosum nimis, et quod de ipso etiam perfectionis fastigio dejiciat animas; et ideo hoc vos primo omnium cavere volo. Est autem species mali hujus duplex quaedam. Nonnullis enim accidit in ipsis statim initiis conversionis suae, cum parum aliquid vel abstinentiae impenderint, vel pecuniae in pauperes pie erogaverint; et cum de ea ita sentire debeant, quasi quod impediret 0396A abjecerint, ita agunt et ita sentiunt, quasi eminentiores sint illis, quibus aliquid largiti sunt. Alia vero 126 est jactantiae species, cum quis ad summam virtutem perveniens, non totum Deo, sed suis laboribus ac studiis deputat: et dum ab hominibus gloriam quaerit, perdit eam quae a Deo est. Propter quod, filioli, omni genere fugiamus jactantiae vitium, ne forte incurramus lapsum, quem diabolus incurrit.

Tunc praeterea cordi nostro et cogitationibus praecipua adhibenda est diligentia. Observandum namque est, ne qua cupiditas, ne qua voluntas prava, ne quod desiderium vanum, et quod non est secundum Deum, radices in corde nostro defigat. Ex hujusmodi enim radicibus continuo pullulant vanae et inutiles cogitationes, et in tantum molestae sunt, ut nec orantibus 0396B nobis cessent, nec in conspectu Dei consistentibus nobis, et preces pro salute nostra offerentibus, erubescant; sed rapiant a nobis captivam mentem, et cum corpore stare videamur in oratione, sensu et cogitatione evagamur et abducimur per diversa. Si quis ergo est, qui se putat renuntiasse mundo et operibus diaboli, non sufficit in ore renuntiasse, ut possessiones et praedia, ceteraque saeculi negotia dereliquerit, nisi etiam propriis vitiis renuntiaverit, et inutiles ac vanas abjecerit voluptates. Haec enim sunt de quibus Apostolus dicit: Desideria vana et nociva, quae mergunt hominem in interitum (2. Tim. 6.) . Hoc est ergo renuntiasse diabolo et operibus ejus. Diabolus enim per alicujus vitii occasionem, et pravae voluntatis aditum irrepit in cor nostrum , quia vitia 0396C ex parte ipsius sunt, sicut virtutes ex Deo sunt. Si ergo sunt vitia in corde nostro, cum venerit princeps eorum diabolus, quasi proprio auctori dant locum, et introducunt eum velut ad possessionem suam. Et inde est quod numquam hujusmodi corda pacem habere possunt, numquam quietem; sed semper conturbantur, semper tenentur, et nunc vana laetitia, nunc inutili tristitia deprimuntur: habent enim intra se habitatorem pessimum, cui introeundi ad se locum per passiones suas et vitia fecerunt. Econtra vero mens, quae vere renuntiavit mundo, hoc est, quae abscidit et amputavit a se omne vitium, et nullum introeundi ad se diabolo aditum dereliquit: quae iracundiam cohibet, furorem reprimit, mendacium fugat, exsecratur invidiam, et non solum 127 non 0396D detrahere, sed nec male quidem sentire aut suspicari se de proximo suo patitur, quae fratris gaudia sua ducit, et tristitiam ejus, suam tristitiam deputat. Quae ergo haec et horum similia observat mens, Spiritui Sancto aperit in se locum, qui cum ingressus fuerit, et illuminaverit eam, semper ibi jam gaudia, semper laetitia, semper caritas, patientia, longanimitas, bonitas (Gal. 5.) , et omnes qui sunt fructus Spiritus, oriuntur. Et hoc erat quod dicebat Dominus in Evangelio: 0397A Non potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala fructus bonos facere (Matth. 7. et 12.) . Ex fructibus enim arbor cognoscitur.

Sunt autem nonnulli, qui videntur saeculo renuntiasse, et curam non habent ad munditiam cordis, neque ut vitia et passiones resecent ex anima sua, moresque componant: sed hoc tantum student ut videant aliquem sanctorum Patrum, et audiant ab eis aliqua verba, quae narrantes aliis glorientur se ab illo vel illo didicisse, et sicubi forte vel audiendo vel discendo parum aliquid scientiae conquisierint, continuo doctores fieri volunt, et docere non ea quae egerint, sed ea quae audierint et viderint, et despiciunt ceteros. Affectant ipsi ad sacerdotium, atque immergere se conantur ad clerum, nescientes quia 0397B minoris condemnationis est, si quis ipse virtutibus polleat, alios tamen docere non audeat, quam si quis ipse passionibus et vitiis prematur, et alios de virtutibus doceat. Sic ergo, filioli mei, neque fugiendum omnimodis dicimus clericatum vel sacerdotium, neque rursus omnimodis expetendum, sed danda opera est, ut vitia quidem a nobis depellantur, et virtutes animae conquirantur. Dei autem judicio relinquendum est, quem velit, et si velit assumere sibi ad ministerium vel sacerdotium. Non enim qui seipsum ingesserit, sed quem Dominus assumserit, ille probatus est (2. Cor. 10.) .

Monachi autem illud opus est praecipuum, ut orationem puram offerat Deo, nihil habens in conscientia reprehensibile, sicut et Dominus dicit in Evangelio: 0397C Cum steteritis ad orationem, remittite fratribus vestris, si quid habetis contra eos, ex cordibus vestris: nisi enim remiseritis fratribus vestris, nec vobis remittet Pater vester, qui in coelis est (Matth. 6. Marc. 11.) . Si ergo mundo (ut supra diximus) corde astiterimus ante Deum, 128 et liberi ab omnibus his vitiis et passionibus quae supra memoravimus; poterimus, inquantum possibile est, etiam Deum videre, et orantes, oculum cordis nostri in ipsum dirigere, et videre invisibilem mente, non corpore: intellectu scientiae, non carnis aspectu. Nemo enim se putet posse ipsam (sicut est) divinam substantiam contueri, ita ut speciem sibi aliquam aut imaginem fingat in corde corporeae alicujus imaginis similem. Nulla forma in Deo cogitetur, nulla circumscriptio, 0397D sed sensus, et mens quae sentiri quidem possit, et perstringere mentis affectum, non tamen comprehendi, aut describi, aut enarrari valet. Et ideo (Pallad. cap. 43.) oportet cum omni reverentia et metu accedere ad Dominum, et ita in eum librare mentis intuitum, ut omne quidquid potest splendoris, claritatis, fulgoris, majestatis mens humana concipere, super haec omnia esse eum sentiat semper; et 0398A hoc diximus, si pura mens fuerit, nec ullis pravae voluntatis sordibus occupata. Et ideo in hoc maxime oportet operam dare eos qui renuntiare saeculo, et Deum sequi videntur, sicut scriptum est: Vacate, et cognoscite, quoniam ego sum Dominus (Psal. 45.) . Si ergo cognoverit Deum, inquantum homini possibile est, tunc demum etiam reliquorum quae sunt, scientiam capiet, et mysteria Dei agnoscet, et quanto purior in eo fuerit mens, tanto plura ei revelat Deus, et ostendit ei secreta sua. Amicus enim jam efficitur Dei, sicut illi, de quibus dicebat Salvator: Jam non dico vos servos, sed amicos (Joan. 15.) : et omne quidquid petierit ab eo, tanquam amico caro, praestat ei Deus. Ipsae quoque virtutes Angelicae, et cuncta mysteria divina, tanquam amicum Dei diligunt eum, et 0398B obsequuntur ejus petitionibus. Et hic est, quem a caritate Dei (quae est in Christo Jesu) neque mors separat, neque vita, neque Angeli, neque principatus, neque potestates, neque alia creatura (Rom. 8.) . Et ideo, carissimi, quandoquidem hoc elegistis, ut Deo placeatis, et ad caritatem ejus perveniatis, date operam alieni effici ab omni jactantia, ab omni vitio animi, ab omnibus deliciis corporalibus. Delicias autem corporales non solum illas putetis, quibus homines saeculi fruuntur; sed abstinenti deliciae credendae sunt, omne quidquid cum cupiditate sumserit, etiamsi vile illud sit, et quod in usu esse abstinentibus solet. 129 Aqua denique ipsa vel panis, si cum cupiditate sumatur, id est, non ut necessitati corporis, sed ut animi desiderio satisfaciat, hoc etiam 0398C abstinenti deliciarum vitio ducitur. Oportet enim in omnibus consuescere, animam vitio carere. Ideo denique Dominus docere volens animam desideriis et voluptatibus suis resistere, dicebat: Intrate per angustam portam, quia lata est et spatiosa via, quae ducit ad mortem (Matth. 7.) ; angusta autem et arcta via est, quae ducit ad vitam. Lata est ergo via animae, cum qualicumque desiderio suo satisfecerit: angusta vero est, cum voluptatibus suis repugnat. Multum tamen prodest ad haec obtinenda secretior habitatio, et conversatio solitaria, quia interdum per occasionem adventantium fratrum, et euntium ac redeuntium frequentiam, abstinentiae et parsimoniae fraena laxantur, et per hujusmodi occasiones venitur paulatim in consuetudinem et usum deliciarum, et sic 0398D interdum etiam perfecti jam viri capiuntur. Ideo denique et David dicebat: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine. Exspectabam eum, qui salvum me faceret e pusillo animo et tempestate (Psal. 54.) .

Postquam autem (Pallad. cap. 44.) multa nobis sanctus Joannes de jactantiae vitio, aliisque quamplurimis utiliter disseruit, ad ultimum intulit dicens: Retexam autem vobis, quid etiam nuper cuidam ex 0399A fratribus nostris acciderit, ut cautiores vos praecedentia exempla constituant.

Erat quidam apud nos monachus in hac vicina eremo commanens, cui habitaculum spelunca erat: vir summae abstinentiae, quotidianum victum labore manuum quaerens, in orationibus diu noctuque persistens, cunctisque animi virtutibus florens. Sed hic laetis successibus elatus, confidere quasi in profectibus suis coepit, et non Deo totum, sed sibimetipsi quod profecerat, deputare. Hanc autem intuens animi praesumtionem tentator, continuo accedit, et laqueos parat. Quadam namque die ad vesperam, fingit speciem decorae mulieris oberrantis per eremum, quae velut fessa post nimium laborem, accedens ad ostium speluncae monachi, lassabundam simulans ac fatigatam, 0399B intrinsecus semetipsam projecit, atque advoluta genibus viri, ut sui misereatur exorat. Nox enim me infelicem, inquit, in eremo latitantem comprehendit: jube me requiescere in angulo cellulae tuae, ne forte efficiar nocturnis bestiis praeda. At ille primo miserationis obtentu, recepit eam intra speluncam, requirens quae 130 ei caussa errandi per eremum fuerit? Illa caussam fingit satis accurate, et interim venena blandimentorum, atque illecebrae virus, per omnem textum narrationis interserit, nunc se miserandam, nunc etiam defensione dignam ostendens: elegantia et suavitate sermonis inclinat animum hominis, et in affectum sui illecebroso amore deflectit. Hinc jam inter blandiora colloquia, jocus risusque miscentur, manus etiam procax ad mentum 0399C barbamque, quasi venerandi specie protendit, tum vero palpare cervicem mollius, collumque levigare. Quid multa? Ad ultimum captivum ducit militem Christi. Continuo enim perturbari intra semetipsum, et libidinis fluctibus aestuare coepit, nequaquam laborum praeteritorum, nequaquam professionis ac propositi sui memor. Paciscitur cum cordis sui concupiscentia, et intra arcana cogitationum suarum foedus cum falsa voluptate componit. Inclinat stultus latera sua, et efficitur sicut equus et mulus, quibus non est intellectus (Psal. 31.) . Atque ubi obscoenos jam conabatur inire complexus, illa ululatum teterrimum dirae vocis emittens, umbra ut erat tenuis, per manus amplectentis elabitur, ipsum quoque dedecorosis motibus inanes auras sectantem, foedissima 0399D cum irrisione deseruit. Tunc praeterea multitudo daemonum in aere ad hoc ipsum spectaculum congregata, clamore ingenti, cum cachinno exprobrationis elato: O, inquiunt, qui te usque ad caelum extollebas, quomodo demersus es usque ad infernum? Disce ergo, quia qui se extollit, humiliabitur (Luc. 14. et 18.) . Tunc ille velut amens effectus, et deceptionis suae pudorem non ferens, gravius a semetipso decipitur, quam fuerat a daemonibus deceptus. Cum enim debuerit reparare semetipsum, et renovare certamen, ac satisfactione sui, lacrymis et humilitatis fructibus, prioris elationis culpam delere, hoc non 0400A fecit, sed desperans semetipsum (sicut Apostolus dixit) tradidit se omni impudicitiae et iniquitati (Ephes. 4.) . Regressus est enim ad vitam saecularem, praeda daemonum factus. Refugit namque conspectus omnium sanctorum, ne quis posset eum salutaribus monitis de praecipitio revocare. Si enim reddere semetipsum priori vitae abstinentiae voluisset, recuperasset sine dubio et locum et gratiam suam.

Denique audite (Pallad. cap. 45.) quid et de alio viro gestum sit, similiter quidem tentato, sed non simili exitu tentationis effuso. Fuit quidam vir in hac proxima civitate, vitam turpissimam per omne facinus ducens, 131 ita ut opinatissimus in flagitiis haberetur. Hic aliquando Dei miseratione compunctus ad poenitentiam convertitur, et intra sepulcrum se 0400B quoddam concludens, priorum scelerum pollutiones lacrymarum fontibus diluebat, diebus ac noctibus in faciem prostratus, et ne allevare quidem ausus oculos ad caelum, neque vocem emittere, et nomen Dei nominare, sed in solis gemitibus et fletibus perdurabat, et tanquam vivens sepultus, de inferno jam quodammodo mugitum cordis gemitumquer edebat. Cumque in his posito eo septimana una transisset, noctu veniunt ad eum daemones in sepulcro clamantes et dicentes: Quid est quod agis, o impurissime et flagitiosissime? Posteaquam omni spurcitia, omnique impuritate satiatus es, nunc vis castus et religiosus procedere? Et posteaquam consenuisti in sceleribus, nec jam sufficiunt vires ad facinora delenda , nunc Christianus videri vis, et pudicus, et poenitens? quasi 0400C vero alius tibi jam ullus possit dari locus satiato in malis, nisi ille, qui tibi nobiscum debetur. Unus ex nobis es, alius jam esse non poteris. Redi ergo magis, redi ad nos: et quod superest tibi tempus, in perfruenda voluptate non perdas; praeparamus affluentes delicias, praeparamus scorta nobilissima, et cuncta talia quae florem tibi possint reparare gratissimae juventutis. Quid temetipsum vanis et inanibus conficis cruciatibus? Quid temetipsum ante tempus suppliciis tradis? Quid enim aliud es passurus in inferno, nisi hoc quod nunc tibi ipsi conquiris? Si te poena delectat, exspecta paululum, et invenies paratam: nunc interim fruere muneribus nostris, quae dulcia semper et grata duxisti. Haec et hujusmodi plura exprobrantibus eis, ille jacebat immobilis, nec 0400D auditum quidem suum convertens ad eos, nec ullo penitus sermone respondens. Cumque illi saepius eadem repeterent, et alia duriora, nec ille omnino moveretur, in furorem prolapsi daemones, ubi viderunt verba contemni, verberibus eum conficere aggressi sunt, multisque suppliciis excruciatum seminecem reliquerunt. Nec tamen in tot tantisque cruciatibus moveri saltem potuit loco, in quo orationis caussa jacuerat. Postera die quidam suorum requirentes eum, humanitatis dumtaxat 132 gratia, inveniunt poenis incredibilibus affectum, et caussam percontantes, cum didicissent, rogabant, ut curae gratia reportari se ad domum propriam pateretur. Abnegat, et in 0401A eodem permanet loco. Tunc vero et sequenti nocte repetentes daemones gravioribus eum verberibus cruciabant. Sed nec sic quidem moveri voluit loco: melius esse dicens, mortem subire, quam ultra daemonibus obedire. Nihilo minus tertia nocte multitudo convenit daemonum, et absque ulla miseratione irruentes in eum, omnibus poenis cruciatibusque conficiunt. Cumque jam corpus defecisset in suppliciis, extremus tamen spiritus obsistebat imperio daemonum. Quod ubi impii perviderunt, exclamantes voce magna: Vicisti, inquiunt, vicisti; et mox velut virtute quadam caelitus fugati, praecipites abscedunt, nec ultra quidquam ei suae artis aut sceleris intendunt. Ipse vero intantum virtutibus animi profecit, et ita ornatus moribus effectus est, ac totius divinae 0401B gratiae repletus virtute, ut omnis haec regio quasi e caelo eum lapsum videret, et unum esse ex numero crederet Angelorum, omnes paene simul atque uno ore dicentes: Haec est mutatio dexterae Excelsi (Psal. 76.) . Quanti exemplo ejus, qui jam semetipsos desperaverant, rursus ad spem salutis regressi sunt, et emendationem sui, quam prius desperaverant, praesumserunt? Quanti admiratione ejus, de ipso jam inferno peccatorum retracti sunt, et ad virtutis indolem reparati? Illo namque tanta immutatione converso, omnibus omnia visa sunt possibilia. Non solum enim emendatio morum florebat in eo et assumtio virtutum, verum et gratia Dei plurima ei collata est. Signa enim et prodigia, quae ab eo facta sunt, quantum apud Dominum haberet meritum, testabantur. 0401C Sic humilitas et conversio bonorum omnium materiam praebat: elatio et desperatio, interitus et mortis est caussa.

Ad effugienda vero (Pallad. cap. 46.) pericula lapsuum, et conquirendam Dei gratiam, atque ipsius divinitatis evidentiorem notitiam capiendam, plurimum prodest secretior conversatio, et eremi interioris habitatio. Quod vos non tam verbis, quam rebus ipsis et exemplis melius docere puto.

Fuit quidam monachus, qui in 133 eremo hac, quae prae caeteris interior est, habitabat. Hic dum plures annos in abstinentia perdurasset, et provectus tempore, prope jam ad senilem venisset aetatem, omni virtutum flore adornatus, ac totius continentiae magnitudine sublimatus: cum orationibus et hymnis 0401D sedule Deo serviret, tamquam emerito militi suo Dominus remunerationes parat, utpote qui in corpore adhuc positus, adinstar Angelorum incorporeae vitae fungeretur officiis, et dignum judicans annonam caelestem praebere in deserto ei, qui caelestem Regem pervigilibus praestolabatur excubiis.

Volens ergo Deus (Pallad. cap. 46.) etiam in hoc saeculo remunerare ejus fidele propositum, ad providentiae suae sollicitudinem quotidiani victus ejus revocat curam. Ut enim ei cibi usum poposcisset naturae necessitas, ingrediens speluncam suam inveniebat mensae panem superpositum, mirae suavitatis, mirique candoris: ex quo refectus, et gratias divinae praestantiae referens, rursus ad hymnos et orationes 0402A convertebatur. Ad quem divinae etiam revelationes, multaeque de futuris rebus a Deo praemonitiones fiebant. In his ergo talibus ac tantis profectibus positus, quia gloriari quasi de meritis suis caepit, et caelestis beneficii munus vitae suae debitum dixit: continuo subintrat eum parva quaedam desidia animi, tam parva, quam nec posset advertere. Post haec crevit major negligentia, ita ut tardior jam fieret ad hymnos, sed et ad orationem pigrius surgeret: Psalmi quoque ipsi non ea, qua prius vigilantia ab ipso canerentur, sed ubi parum quid exhibitum fuisset soliti ministerii, anima ejus, quasi nimio labore fatigata, requiescere festinabat: quia sensus ejus reprobus effectus, de sublimioribus ad inferiora ceciderat, et cogitationes suae per diversa eum praecipitia rapiebant. 0402B Erat enim jam in corde ejus clandestina quaedam turpis ac nefanda cogitatio, consuetudo tamen prior; velut si decursus aquae, etiam cessante remigio, adhuc priore impetu navigium ferat: ita et vetus institutio ad consueta hominem officia trahebat. Ob quam caussam et stare adhuc in suo statu videbatur. Hic ergo cum post orationes cibum solito requisisset ad vesperam, ingressus locum eum, in quo refici 134 consueverat, invenit solito panem mensae superpositum, ex quo refectus, nihil de eorum quae in corde suo versabantur, emendatione curavit, neque immutationis suae damna persensit, sed spernentem se minima, paulatim casurum non intellexit. Interea, cum gravi jam libidinis incendio stimularetur, et inflammatus turpi concupiscentia raperetur 0402C rursus ad saeculum, illa interim die cohibuit se, et solita hymnorum et orationum ministeria ex more persolvit, atque ingressus, ut cibum sumeret, panem quidem invenit mensae superpositum, sed aliquantulo sordidiorem. Admiratus est, et tristis effectus: intellexit enim, quod ipsum respiceret hoc genus monstri: tamen cibo sumto refectus est. Post diem tertium triplicatis urgeri stimulis coepit: occupaverat enim cogitationes ejus quasi jam praesentis et secum positae, secumque accumbentis imago mulieris, quam et complecti sibi videbatur, et ad turpes usus habere substratam. Processit tamen et sequenti die ad solita psallendi et orandi officia, sed stabat vagus oculis, et mente captivus. Cumque solito ingressus ad vesperam requireret cibum, panem quidem 0402D invenit super mensam, sed sordidissimum ac aridissimum, et quasi a muribus vel canibus undique corrosum. Tunc ille ut hoc vidit, ingemuit, et lacrymas fudit, sed non ita ex corde, nec ita uberes, quae possent flammam tanti ignis extinguere. Verumtamen sumit cibum, sed neque quantum volebat, neque qualem solebat: cum interim cogitationes eum tanquam cohors barbarica undique circumvallant, et omni ex parte in eum tela jaculantur, ac vinctum captivumque eum ad saeculum retrahunt. Exsurgens ergo, coepit iter agere noctu per eremum, et tendere ad civitatem: sed ubi dies facta est, civitas quidem longe adhuc aberat. Ipse vero cum rapidissimo aestu coqueretur, et fatigaretur in eremo, undique versus, 0403A considerare oculis coepit et requirere, sicubi esset in vicino monasterium: et cum conspexisset fratrum quorundam cellulam, tendebat illuc, ut apud eos requiesceret: quem ubi adesse senserunt servi Dei, continuo procurrunt inobviam, et velut Angelum Dei excipientes adorant, pedes lavant, ad orationem invitant, mensam ponunt, atque omnia secundum divinum mandatum complent caritatis 135 officia. Verum ubi refectus est, et paululum requievit, ex more quasi ab eruditissimo et opinatissimo patre coeperunt verbum aedificationis expetere, ac monita salutis inquirere. Interrogaverunt quoque eum, quomodo quis diaboli laqueos possit effugere, aut si quando turpes injecerit animo cogitationes, quomodo depelli possint et abjici. Tum ille, 0403B ut compulsus est monita fratribus dare, et salutis eos viam docere, ac de insidiis daemonum (quas servis Dei intendunt) facere sermonem, illos quidem plene et sufficienter edocuit, sibi vero ipsi stimulos compunctionis incendit, et in semetipsum regressus ait: Quomodo ego alios moneo, et ipse decipior? aut quomodo alios corrigo, qui meipsum non emendo? Age ergo, miser, facito ipse prior, quae facere alios doces. Cumque hujusmodi increpationibus uteretur adversus semetipsum, et intellexisset se miserabiliter supplantatum, valedicens fratribus, continuo se rapidissimo cursu in eremum dedit. et ad speluncam de qua discesserat rediit: prosternens se Domino in oratione, dicens: Nisi Dominus adjuvisset me, paulominus habitasset in inferno anima mea 0403C (Psal. 93.) . Et iterum: Paulominus fui in omni malo: et paulominus consummaverunt me in terra (Psal. 118.) . In hoc vero completum est, quod ait Scriptura: Frater fratrem adjuvans exaltabitur, ut civitas munita et fortis. Frater qui adjuvat fratrem, quasi civitas firma, et judicia quasi vectes urbium (Prov. 18.) . Post haec ergo permansit omni vita sua in luctu et lacrymis, videns divinitus sibi concessum caelestis mensae beneficium perdidisse: coepit enim in labore rursus et sudore vultus sui manducare panem suum. Conclusit autem se intra speluncam, atque in cilicio et cinere jacens, tandiu lugens flensque permansit in orationibus, donec assistens ei Angelus Domini, diceret ei: Suscepit Dominus poenitentiam tuam, et repropitiatus est tibi: sed cave ne ultra elatus decipiaris. 0403D Venient autem ad te fratres, quos tu ipse docuisti, deferentes tibi benedictiones, quas suscipere ne recuses, et sumens cum eis cibum, age gratias Deo tuo.

Haec autem locutus sum vobis, filioli 136 mei, ut sciretis, et quanta sit in humilitate firmitas, et in elatione ruina quam maxima. Ideo denique et Salvator noster primam beatitudinem de humilitate nos docuit, dicens: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum (Matth. 3.) . Simul et hujusmodi 0404A exempla dicens, ut cautiores sitis, ne a daemonibus in cogitationum subtilitate seducamini. Propterea enim et forma hujusmodi inter monachos observatur, ut si quis ad eos veniat sive vir ille seu mulier sit, sive senex sive juvenis, sive ignotus sive notus, ante omnia ut oratio fiat, ut nomen Domini invocetur: quia si fuerit aliqua transformatio daemonis, continuo oratione facta, diffugiet. Si vero in cogitatione vestra suggesserint ipsi daemones aliquid, unde laudari debeatis et extolli, non acquiescatis eis, sed tunc magis vosmetipsos humiliate in conspectu Domini, et pro nihilo ducite, cum vobis illi aliquid de sectanda laude suggesserint. Denique etiam me frequenter daemones noctibus seduxerunt, et neque orare, neque requiescere permiserunt, phantasias 0404B quasdam per noctem totam sensibus meis et cogitationes suggerentes. Mane vero velut cum quadam illusione, prosternebant se ante me dicentes: Indulge nobis, Abba, quia laborem tibi incussimus tota nocte. Ego vero respondi ad eos: Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem (Psal. 6.) , et non tentetis servum Domini. Et vos ergo, filioli, quietem silentiumque diligite, et scientiae operam date. atque exercete vosmetipsos, ut frequenti collatione mentem vestram puram exhibeatis Deo, ne orationes vestrae impediantur apud Deum. Quamvis enim et illi bonum opus agant, et sit in illis probabilis conscientia, qui inter saeculares positi exercentur in operibus bonis, et occupant semetipsos actibus religiosis et sanctis, vel hospitalitatem sectantes, vel 0404C caritatis ministeriis obsequendo, vel misericordias ac visitationes, aliaque hujusmodi opera explendo, in quibus alii quidem boni semper aliquid conferant; semetipsos tamen castos servant. Sunt ergo isti probabiles, et valde probabiles, qui in bonis actibus placent Deo, et sunt operarii inconfusibiles mandatorum Dei (2. Tim. 2.) . Sed tamen haec 137 omnia terrenos habent actus, et erga materias corruptibiles arguuntur. Qui vero in exercitio mentis desudat, et spiritales intra semetipsum excolit sensus, longe illis superior judicandus est. Locum namque intra semetipsum praeparat, ubi Spiritus Sanctus habitet, et oblivionem quodammodo capiens terrenorum, sollicitudinem gerit de caelestibus et aeternis. Constituit enim semetipsum semper ante conspectum 0404D Dei, et omnes praesentium rerum sollicitudines post tergum jaciens, solo divini desiderii calore constringitur, et in laudibus Dei positus, et hymnis et Psalmis die ac nocte non potest satiari.

Haec et multa alia his similia (Pallad., cap. 46.) beatus Joannes per triduum continuum loquens ad nos, animas nostras refecit et innovavit. Ut autem coepimus velle ab eo proficisci, datis nobis benedictionibus, Pergite, inquit, in pace, o filioli: hoc tamen scire vos volo, quod hodierna die De hoc Joanne ejusque prophetia Prosper in Chronico anno 0405D Christi 395. (( 0406D Imo 397. juxta quas iniit rationes, quibus tamen proprie 394. denotatur. Vide nos, et Relandi Fastos.)) Theodosii 16. Arcadio III. et Honorio II. Coss. Joannes Monachus anachoreta clarus habetur, qui ornatus prophetiae gratia, Theodosium consulentem de eventu belli quod adversus Eugenium movebat, victorem futurum praedixit. Rosweydus. ] victoriae 0405A religiosi Principis Theodosii Alexandriae nuntiatae sunt de Eugenio Tyranno. Necesse est ergo, et ipsum Theodosium non multo post propria morte vitam finire. Cumque profecti ab eo fuissemus, haec ita gesta ad esse ( sic) fidem comperimus, ut ipse praedixerat. Post dies autem paucos insecuti sunt nos quidam fratres, annuntiantes nobis, quod ipse sanctus Joannes in pace requieverit. Obitus autem illius talis quidem fuerat. Per triduum, inquiunt, nullum ad se introire permisit, et positis genibus in oratione reddidit spiritum, atque ita perrexit ad Dominum, cui est gloria in saecula saeculorum, Amen.