Caput II.

0972B Vers. 2.— Judicate matrem vestram, judicate, quoniam ipsa non uxor mea, et ego non vir ejus. Ingens (inquit) benignitatis meae monimentum exstat liberatio vestra: et ideo loedae parentis vestrae merita deteguntur, quibus a meo depulsa est consortio, sed adeo foedae, ut nec vobis judicantibus possit absolvi. Verum quia non unam personam, sed totam gentem praesenti aestimatione taxamus, speramus aliquos tore, quos ad meliora studia severitas denunciata commoveat, et ideo exspectate, quid praestoler. Auferat fornicationes suas a facie sua, et adulteria sua de medio uberum suorum.

Vers. 3.— Ne forte exspoliem eam nudam, et statuam eam secundum diem nativitatis suae. Id est, a vultu suo verecundiam quae solet obscoenitati impedimentum esse, depulerat, et faciem turpitudinis professione duraverat. Nunc ergo his contrarios capessat affectus, frontemque impudentia exutam, pudore convestiat, sciat neque hoc solum labiis quasi in superficie fecisse contenta, de uberum medio 0972C haustum virus ejectet, ut toto protinus corde purgetur. Quod si facere neglexerit, ad opera severitatis accingar, et qualia tempore illo quo haec mihi in populum nascebatur, exercui. Indicat autem egressionem Synagogae de terra Aegypti, quo videlicet tempore nulla institutionum 404 legalium, vel ornamenta, vel indumenta susceperat, nec quibusdam vestimentorum pollebat insignibus, sed quantum ad precia morum, in eadem qua Aegyptii vilitate consistens, magnis tamen propter solum honorem parentum, miraculis servabatur. Denique quoniam praeceptis Dei, tum protervia, tum ignavia restiterunt, omnes etiam in heremi solitudine leguntur absumpti, nec praeter duos viros Jesu et Caleb, de sexcentis millibus virorum militari aetate gradientium, quisquam in terram Repromissionis intravit.

Hoc est ergo, quod nunc per prophetam rerum Dominus comminatur, quoniam gens illa nisi pectoris sui arcana mundaverit, et facta in melius mutatione, 0972D profecerit, nullum ei possit, quod per tot secula ab aliis egit discreta nationibus, et institutis Legis, atque spiritalibus donis floruit, comparare subsidium. Quo videlicet insistens criminibus sententia moliatur, sicut neque illa, inquit, aetate, qua egressa est de Aegypto, et recenti quasi adoptione gaudebat, quicquam miseris profuit, quominus ac si essent omnibus nudi privilegiis, disperirent. Quem sensum et Apostolus Paulus scribens ad Corinthios diligenter excoluit. Omnes, inquit (1. Cor. 10.) , unis miraculis 0973A liberati, eisdem cibis spiritualibus usi sunt, eosdem fontes de petra erumpentes biberunt: nec tamen ex his, inquit, Deo vel universi placuere, vel multi, sed in illa exilii aetate, diversis horruere peccatis, diversis periere tormentis: quorum cur recordaretur, ostendens, Scripta sunt, inquit, ad institutionem nostram, ne eorum studia, quorum ruinas legimus, aemulemur. Per hunc ergo prophetam Dominus noster consulentiae suae pandit affectum, monetque, ut illa plebs festinata emendatione sibi succurrat, et de medio uberum, videlicet pectore, impietatem, quae fornicatio nominatur, expellat, ne illius severitatis experimenta percipiat, cujus dispositionem difficultas remoratur. Sive enim pergat impios ultione consumere, obsistere non valebit pereuntium multitudo: sive filios punitorum, pro innocentiae honore, aut emendationis meritis, saluti restitui mandarit, etiam nihil impedimenti creare praemissae calamitatis adgestio poterit. Ut ergo hoc totum propheta breviter indicaret, eundem ordinem in exemplo, quem in vaticinio, 0973B custodivit: et sicut in ipso titulo totam, qua prophetasset aetatem, regum commemoratione signavit: ita etiam, quid negociorum praedicatio ipsius contineret, ostendit: captivitatem videlicet, primo Israelis, deinde Judae: deinceps eorumdem populorum, soluta captivitate concordiam, et ad cultum ac templum veri Dei, reddita libertate, concursum. Cujus tamen regressionis ea describeretur ambitio, quae ad majoris negocii significationem valeret, id est, Evangelii libertates pariter ac liberalitatem sonaret: quae transcendens vota muneribus, non solum populum, sed etiam filios Dei appellaret, quos a servitute funerea liberasset.

Igitur breviter ista percurrens rediit ad concionem illis temporibus congruentem, et quasi filiis, objurgandae et docendae matris munus indicit, ut quae nihil de custodienda sanctitate curaverat, de arripienda saltem poenitentia 405 curaret, nec se putaret, contra precia morum, sanguinis tantum nobilitate 0973C defendi, quoniam quando nihil prodesset adoptio his, quos non etiam devotio communiret. Nam ut de praeteritis futura colligeret, exitum illorum agminum, quae de Aegypto mirabiliter educta fuerant, cogitaret: quorum utique iniquitas, neque parentum, ut diximus, dignitate defensa est, et quorum interfectio, filiis ad gaudia promissa ducendis, obstacula non creavit. Is itaque, ait, judiciorum ordo etiam in vestra, nunc expunctione servabitur, ut squallentes sacrilegiis, obruantur exitiis, et eorum posteri, qui proposito genitorum studiis melioribus discrepaverint, vel desperati libertate potiantur, vel cumulatius prosperorum successibus augeantur. Quae vicissitudines temporum, ait, quoniam tam tristium videlicet, quam laetorum, rationem divinae providentiae et justae dispensationis assignant, nunc jam id, quod caussa praesens flagitat, exsequamur.

Denuntiat ergo, ut impendentis sibi damnationis molem anticipent, tam studio corrigendi, quam gemitu poenitendi, ne cum saevire ultro coeperit, omnis 0973D haec natio sicut nullis unquam insignita privilegiis, sic internecione dispereat: ne forte spoliem eam nudam, et statuam eam secundum diem nativitatis suae, et ponam eam quasi solitudinem, et statuam eam velut terram inviam, et interficiam eam in siti, ((Vers. 4.)) et filiorum ejus non miserebor, quoniam filii fornicationum sunt, quia fornicata est mater eorum, confusa est, quae concepit eos. Quia semel commemorationem et similitudinem egressionis Aegyptiae induxerat, per eorumdem locorum descriptionem cucurrit, solitudinem videlicet nominans, et terram inviam ac fontium solatio 0974A destitutam: ac rursum de occasionibus verba suscipiens, commemorata heremi vastitate, sitis quoque discrimen adjecit. Interficiam, inquit, eos in siti, non quo eductus de Aegypto populus, atque penuria legatus absumtus, sed quoniam (ut Apostolus dicit) bibebant de spiritali sequenti petra (1. Cor. 10.) , id est, potentia ductoris, non conditio regionis, castris pocum ministrabat. Quae si utique defuisset, primo sitis periculo populus fuisset extinctus. Idem denuncians, quod in necessitates similes improbi deducantur, nec suam occursum iri clementiam, quando quidem etiam soboles talium, obscoenos sibi parentes esse vitiorum imitatione fateatur, et tam filii de parentibus, quam parentes de filiis erubescant: promittit eos siti esse perituros.

Vers. 5. 6. 7.— Quia dixit, Vadam post amatores meos, qui dant panes meos, et aquas, lanam meam et linum meum, oleum meum et potum meum. Et propter hoc, ecce ego sepiam viam tuam spinis, et sepiam eam maceria, et semitas suas non inveniet, et sequetur amatores 0974B suos, et non apprehendet eos, et quaeret eos, et non inveniet. Qui ab initio libri profanatae genti personam meretricis aptavit, etiam reliqua sublimi descriptione prosequitur, et ad locutionem scortatricis inducit, quam illa nimirum etsi non in labiis, tamen in operibus, gestasse convincitur. Sicque, secundum Scripturarum 406 morem, ea quae per consequentiam sinisterioris vitae dicere impii quique possunt, quia sibi et voce dixerint, arguuntur. Ergo et ista (inquit), impudens mulier, consectatui flagitiorum faciem utilitatis obtendit, ut sequi se amatores suos ob liberalitatem potius, quam ob turpitudinem, mentiatur: illos enim sibi, lanam et linum, et oleum et potum: id est, victum et vestitum usque ad delicias redundantem, praebuisse commendat. Quibus sane dictis, quanquam ad peccata sacrilegii, ingratae quoque mentis crimen adjungat: tamen illud quoque videtur inducere, quod in profanorum etiam nunc ore versatur: inter varias, videlicet opiniones, 0974C nullum esse validius certae religionis testimonium, quam quod vox afferat prosperorum. Ideo et ista, in consectatum amatorum se ire pronunciat, et flagitium silentio premit, et quasi honestiores caussas, quibus illiciat, effingit. Amatores autem vocat, vel Gentium proceres, quorum consectatione profanata est, vel ipsos nationum deos risu potius quam veneratu digniores: quibus haec, videlicet Synagoga, paternae Legis, et veri atque unici Dei oblita succubuit. Spebus ejus, ait, adversa succedant, et improvisis angoribus implicentur. Primo, ut ineundi foederis cum his, quas maxime cupit, Gentibus facultas ei nulla suppetat, et nec in adversis suis illorum utatur auxilio, quorum in prosperis deliquit exemplo. Sicque sepiam viam ejus spinis, et non solum vepribus, sed etiam maceriis: ut quos ante triverat calles, deinceps inire non possit. Quae utique consequenter universa subtexuit, aspiciens ad personam mulieris, quam induxit, clandestinis quasi semitis, flagitii sui frequentantis auctorem. Haud utique, quod Israelis 0974D populus clanculo profanis gentibus misceretur, sed quod a muliere (ut saepe diximus) similitudo translata, hunc descriptionis ordinem postularit. Cum ergo coeperit ulciscens severitas ei obviare, nullamque opem angoribus ejus poterunt cuncti quos diligebat, afferre: non jam ratione, sed angore commota, reminisci incipiet foelicitatis antiquae.

Et dicet, Vadam, et revertar ad virum meum priorem, quia bene mihi erat tunc magis, quam nunc. ((Vers. 8.)) Et haec nescivit, quia ego dedi ei frumentum, vinum et oleum multiplicavi ei, et aurum, quae fecerant 0975A Baal. Si erecta saltem rerum periculis, ad priorem virum redire deliberat, quomodo consequenter adjectum est: Et haec nescivit, quia dedi ei frumentum, et vinum, et oleum? Est ergo sensus ejusmodi, per quem propheticis sententiis concinentia vendicetur. Quia ad primam castigationis faciem patiatur haec mulier, quod omnes qui vana sectantur: votorum videlicet frustratione perterrita, non per emendationem sententiae, sed per judicii levitatem ea tentet quae repudiaret appetere: et ad hoc tantum se Deo subditam repromittit, ut impendentia quasi damna prosperitatis effugiat, secundum illud, quod beatus David exprobrat: Cum occideret eos, quaerebant eum: et convertebantur ante lucem, et veniebant ad eum, 407 cor autem eorum non erat rectum, cum eo, nec fideles habiti sunt in testamentum ejus (Psal. 34.) . Igitur permanente gentis ejus reatu, quae instar pecorum, nequaquam magisterio verbi, sed sub actu verberis excitabatur: neque ira mea tentabitur per hoc quia dixit: Vadam, et revertar ad virum meum 0975B priorem. Caeterum in longa plagarum experimenta eam deducam, quia ((Ant. qua)) scire et indicare neglexerit, haec omnia dari posse a nullo nisi a me, a quo utique fuerint et creata. Ergo quod ait, Et haec nescivit, quia ego ei dedi frumentum, et vinum et oleum, voluntariae tarditatis spectat invidiam, secundum illud Davidicum, Noluit intelligere, ut bene ageret (Psal. 35.) . Incipiet itaque inter pericula aerumnarum fateri, quod prius scire neglexerat, me videlicet unum esse a quo alimonia praebeatur, qui et ipsam hominum substantiam procreavi. Quia ego dedi ei frumentum et vinum et oleum, et aurum, quae fecerant Baalim. Non solum ergo instructa, sed etiam copiosa, donis meis abutebatur in crimina, et ad contumeliam meam, idola de his, quae a me acceperat, opibus fabricabat. Idcirco, et ego, cujus dispensationem propheta collaudans intelligenter canebat: Cum sancto sanctus eris, et cum viro innocente innocens eris, et cum perverso perverteris (Psal. 17.) : censurae 0975C tandem munus arripiam, ut ingratis, quae fuerant collata subducam, ipsaeque opes liberationis quoddam beneficium consequantur, cum prophanorum usibus subtrahuntur.

Ideo autem distincte ait ((Vers. 9.)) , Sumam frumentum in tempore suo, et vinum in tempore suo, quia non est frugum una collectio, caeterum diversis anni temporibus singula quaeque rediguntur, atque ideo messem negabit aestas, autumnus vindemiam, mobilitatem bruma subducet, et continget (inquit) creaturis quaedam liberatio, si eis non utantur immeriti: et liberabo lanam meam, et linum meum, quae operiebant ignominiam ejus. Ad mundum quippe muliebrem eleganter allusit, quod ita omne corpus, in quo sunt aliqua verecunda, contexerit, ut illud etiam venustaret. Acute tamen videtur ostendere, quia plerumque sub prosperitate vitae reorum foeditas delitescat: quos si digna rursus inopia consequatur, merita quoque latuerant, detegantur.

Vers. 10.— Et nunc revelabo stultitiam ejus in 0975D oculis amatorum ejus. Id est, illos ipsos, qui auctores, vel participes sceleris exstiterunt, consequentia rerum subiget confiteri, nihil hac natione stolidius esse, quam nec consilia direxerint, nec pericula correxerint, sed eum Dominum ingratae mentis criminibus asperaverint, cujus potentiam, omnium continentem, tam adversis suis sit experta, quam prosperis. Revelabo ergo stultitiam ejus in oculis amatorum ejus, et vir non eruet eam de manu mea. Id est nullus erit principum, quorum est secuta prophanitatem, qui possit eam a mea indignatione defendere: non 0976A quod aliquis id esset ausurus, sed quia per similitudinem mulieris et virorum oratio suscepta contexitur, ideo ait, quia cum eam indignatio divina perculerit, amatores ejus 408 nequibunt et succurrere: nec miseriis, quibus obruenda sit, quicquam afferre solatii.

Vers. 11.— Auferam omne gaudium ejus, solemnitatem ejus, neomeniam ejus, sabbatum ejus, et omnia festa tempora ejus. Posuit nomina feriarum, in quibus plurimum laetabatur, cum tota regio choreis, canticis epulisque lasciviret: quae utique luxuries non vigebat nisi, cum populus alta pace frueretur. Universa, inquit, haec contrariis mutabuntur, et cessante , luctus adhibebitur, feriarum tempora captivitas occupabit, sabbati otia labor aerumnosae servitutis implebit: nec solum tanta captivitate libertas, sed etiam terrarum foecunditas lugubri sterilitate mutabitur.

Vers. 12.— Corrumpam enim vineam ejus, et ficum ejus, de quibus dixit, Mercedes hae meae sunt, 0976B quas dederunt mihi amatores mei: et ponam eam in saltum, et comedet illam bestia agri. Exsecutus est, quid partium damna conficerent, id est, cum culturae sedulitatem jugis fuerit consecuta frustratio, amoenitatem pristinam, succedente squalore, rura, exponent, fietque lustris potius, quam agris regio tota consimilis, id est, quae feris dignior, quam hominibus censeatur. Quod quoniam hanc faciem colentium raritas erat illatura, eleganter expressit, bestias agri ejus fructibus esse vescendas. Sponte sua, inquit, lumen rationis abjecit, et post satietatem, atque impinguationem calcitravit dilectus, ac tantum proprio impudentissima gens favit errori, ut gaudia pacis, et rerum copiam, quorum continuationem, si fuisset casta ac devota, ei promiseram, suis corruptoribus auderet adscribere: ideo haec, sicut dixi, pars erit prima vindictae, ut his, quibus non est bene usa, et gaudiis exuatur et copiis, sciatque, quoniam haec ille propicius ante contulerit, qui potuit deinceps 0976C iratus auferre. Ponam eam, inquit, in saltum, et comedet illam bestia agri. Permittam, ait, ut hostili consumatur incursu, sicque nullo meae dispositionis muniatur objectu, sicut nec saltus, nec lustra laboratis sepibus claudit agricola. Et quia videbatur veram sententiam protulisse, caussam denuo ipsius commonitionis adnectit, ut doceat se justitiae magis, quam irae, quicquid infremuit, praestitisse.

Vers. 13.— Et visitabo, ait, super eam dies Baalim, quibus incendebat incensum, et ornabatur inaure sua, et monili suo, et ibat post amatores suos, et mei obliviscebatur, dicit Dominus. Non nunc, inquit, inter peccandi versatur exordia, ut processu temporis suffundenda credatur: olim cum ejus improbitate patientia nostra contendit, nec tamen aliquid ad emendationem promovimus, quando haec in sua profanitate consenuit. Ne ergo etiam judicis famam impunitas longa commaculet, et videar fovere, quod tamdiu vigere permitto, quanquam sero, tamen vel demum ad opus ultionis accingar, ut expungam etiam 0976D illos dies, quibus Baalim, idolo videlicet turpitudinis, compta insuper monilibus, serviebat. Quod autem non solum monilium, sed etiam inaurium fecit mentionem, possumus quidem dicere, quia quibus 409 comantur foeminae, nominaverit pauca de multis. Patitur tamen locus, ut aliquid subtilius afferamus, id est, inaurium nomine obedientia videatur ostensa. Et quoniam tunc populus Judaeorum solus praecepta legis, quibus obediret, acceperat, merito quasi inaurium ornamenta gestabat. Sed postquam funesto deceptus est errore, ut Idolorum ritibus subderetur, 0977A idipsum praecipue nunc exprobratum putemus. Ac si diceret: Aurum et argentum quod, me creante, terra protulerat, me largiente, synagoga susceperat, reliquarumque rerum copiam, ad cultum et ornatum Idolorum impiata convixit, et illud insigne obedientiae, quo inter reliquos populos sola pollebat, erubescentibus ritibus mancipavit. Aestimansque quod in ea, qua olim fuerat, pulchritudine permaneret, sequebatur amatores suos cum tanta fiducia, eam plene ut nostri numinis subiret oblivio.

Vers. 14.-17.— Propter hoc ecce ego lactabo eam, et ducam eam in solitudinem, et loquar ad cor ejus, et dabo ei vinitores ejus ex eodem loco, et vallem Achor ad aperiendam spem: et canet ibi juxta dies juventutis suae et juxta dies ascensionis suae de terra Aegypti, Et erit in die illo, ait Dominus, vocabit me Vir meus, et non me vocabit ultra Baalim. Et auferam nomina Baalim de ore ejus, et non recordabitur ultra nominis eorum. Notandus est diligenter prophetici sermonis 0977B ordo. Qui ubicumque fuerit necessitas, ut tormenta denunciet et meritum divinae severitatis ostendat, statim caussas, quae hoc meruere, subnectit: neque mortalium culpas dinumerasse contentus, gaudia sequuturae prosperitatis exsequitur, ostendens quod brevem illam dissimulationem veniae Deus noster in apparatum conciliationis quodammodo assumat. Quo tamen argumento, ut laudatur divina clementia, ita iniquitas humana deprimitur: cujus videlicet, efficit magnitudo, ut tantae bonitatis Dominus interdum ad iracundiam concitetur. Postquam ergo pronunciaverat, quod universis gaudiis tristis esset inferenda cessatio, nec aliquis miseris, vel auxilium vel solatium laturus occurreret: statim crimina populi, id est, caussas suae indignationis exposuit, atque eorum magnitudinem aetatemque commemorans, ostendit: quia censura ejus nulli esse deberet, de nimietate suspectior, cum si scelerum vel quantitatibus, vel aetatibus conferatur, excusandam 0977C parcitatem, excusandam habeat tarditatem. Verum non uno hoc colore, inquam, dulcem et familiarem sibi clementiam commendans, etiam de prosperorum illatione plagis adhaerente, idem istud consignat, et tanto ea ambitu majore describit, quasi qui vellet non solum compensare, sed etiam excusare quod perculit. Ergo cum dixisset, quia poneret eam in saltum, ut comederent illam bestiae agri, id est, cunctis regni et urbium munitionibus amputatis, potestati 410 hostium traderetur ( censura, ut quondam in Aegypto, contumeliam vel aerumnam luteae servitutis) quippe quae consectatu idolorum, Dei sui fuisset oblita: tamen quia ipse miserator et misericors ageret, post captivitatis terminum gaudia regressionis adnunciat. Et quia supra Aegyptiae liberationis intulit mentionem, ad illius instar, hanc quoque Israeliticis populis asserens conferendam, nunc quoque latius quidem, sed idem percurrit exemplum. Ecce ego, inquit, lactabo eam, et loquar ad cor ejus: 0977D et dabo vinitores ex eodem loco, et vallem Achor ad aperiendam spem: quia nativitatem Synagogae tempus Aegyptiae liberationis appellat, lactatio quoque cibum Mannae videtur ostendere. Locutio autem ad 0978A cor directa, promulgationem indicat legis, quae auditorum corda formavit. Dabo autem vinitores ejus ex eodem loco, et vallem Achor ad aperiendam spem, quid significet accipito. Antequam populus Terram repromissionis intraret, missi exploratores fructum vitis egregium portaverunt, id est, uvam ejus magnitudinis, quam vector unus subire non possit. Postquam vero urbem opulentissimam, Jerico videlicet, mirabili occupavere victoria, vir de tribu Juda, Achar nomine, filius Charim, quiddam de praeda, quae exustioni fuerat dicata, subripuit. Cumque esset vincentium, adversis subitis impedita foelicitas, admotis fortibus, fur anathematis vestigatur: et cum omnia, quae occuluerat protulisset, lapidante populo, in valle Achor interemtus legitur et sepultus (Jos. 7.) . Quae sane expiatio ita valuit ad melius placendum Deo, ut incruentis deinceps potiretur triumphis. Sicque illa vallis, nova arva capientibus, spem foelicitatis apparuit, quam praecedentibus culpa concluserat. His ergo commemoratis, quae illo tempore gesta constabat, 0978B etiam de Babylonia captivitate tam laetum fore Judaeorum reditum pollicetur. Denique sequitur, Et canet ibi juxta dies juventutis suae, et juxta dies ascensionis suae de terra Aegypti. Sicut enim tunc, incisis fluctibus, sicco per pelagus itinere transierunt, ac Maria soror Moysi, musica instrumenta corripiens, laudes Dei, choris sequentibus, praecinebat: in hunc modum exeuntes de Assyria captivitate cantabant, non utique Jerico aliquam deleturi, aut botrum denuo reperturi; sed quibus ita tempora laetanda succedant, ut illam videantur quam sub Moyse et Josue habuerant, gloriam consequuti.

Cujus tamen historiae quemadmodum sit memoria laeta perpende, videlicet tam ad exemplum tristium, quam laetorum. Dixerat quippe supra, ne forte spoliem eam nudam, et statuam eam secundum diem nativi tatis suae, et ponam eam quasi solitudinem, et statuam illam velut terram inviam, et interficiam eam in siti. Ad illorum utique similitudinem, quorum cadavera, 0978C 411 ut ait Paulus Apostolus, prostrata sunt in deserto (Heb. 3. 17.) : nunc vero cum solvendam promitteret servitutem, et gaudia de libertate ventura, ipsorum totidem ((Al. itidem)) temporum recordatus est, quibus videlicet gloriosa liberatio sacris fuerat laudata carminibus. Cujus sane foelicitatis, idest, post captivitatem Babyloniam sentiendae, ut dulcedo consolabatur Judaeos, ita magnitudo signabat populos ad praedicationem Evangelii congregandos. Qui vero novum carmen Deo canunt ( notum enim fecit orbi salutare suum, et ante conspectum Gentium revelavit justitiam suam ((Psal. 97. 2.)) ), eamque servitutem, qua peccatis et immundis spiritibus subdebamur, gratuita indulgentia et sanctificatione dissolvit, ut liberati ab iniquitatibus, justitiae serviremus, atque populus adquisitionis effecti, divini stemmatis insignibus fulgeremus, habentes de nostro corpore, de nostro, inquam, populo vinitores, vel ingentis botri gratiam nobis in mysteriis contradentes, vel 0978D ipsam artem atque industriam, qua vinea Dei colitur, indicantes. In illo proinde tempore, cum haec quae enumeravimus optata contigerint, quanta fuerit praemissae castigationis utilitas, etiam morum emendatio 0979A publicavit. Toto siquidem, inquit, corde, mihi sociabitur, ita ut non me ulterius ex interpolatione veneretur, sed continuum mihi cultum, mihi continuum impendet affectum: meque tantum suum virum appellabit et Dominum: nec ultra Baalim, idest, Idolis, meum nomen ascribet. De quo sane Baalim vocabulo Judaeorum traditio sensum aliquem voluit comminisci. Sed apparet hoc esse solidius, per quod consequentia tota decurrit, ut de ore videlicet correctae gentis auferenda Idolorum nomina repromittat et Deum ac Dominum se tantum vocandum. Dicendo autem non recordabitur ultra nominis eorum, vel correctionem, quae esset plena signavit, vel ad illud aspexit, quod supra posuerat, Ibat post amatores suos, et mei obliviscebatur, ait Dominus. Hoc ergo vitium castigatione discludens, in contrarium migrabit affectum, ut studium profanitatis plena oblivione deponat.

Vers. 18.-20.— Percutiam ei foedus in die illa 0979B cum bestia agri, et cum volucre coeli, et cum reptili terrae! arcum et gladium, et bellum conteram de terra, et dormire faciam eos fiducialiter. Sponsabo te mihi in sempiternum, et sponsabo te mihi in judicio et justitia, et in misericordia et miserationibus. Et sponsabo te mihi in fide, et scies quia ego Dominus. Est, inquit, consequens, ut quae plagis foedata subjacuit, bonis omnibus correcta potiatur. Et ideo sicut ei omnes creaturas non solum adversas, sed etiam infensas indignatio nostra reddiderat, ita rursus benevolas et commodas easdem faciat nostra placatio. Percutiam itaque foedus ei cum bestia agri, ut nec arvorum fruges saevities ferina populetur, nec vindemias eorum aut oliveta volucrum praecipiat 412 multitudo, nec per membra lassorum angues venena diffundant. Quae omnia cum liberationis tempore cessatura dicuntur, diebus utique plagarum docentur illata. Cum his cladibus etiam bella cessabunt, ita ut in patriis finibus dormire possint, idest, requiescere confidenter, quippe nec irruptiones nec insidias formidantes. 0979C Sponsabo te mihi in sempiternum, idest, rebus ipsis erudita cognosces, non meo, sed tuo vicio illud, quo afflicta es, contigisse dissidium. Caeterum, me paratum esse, ut in sempiternum mihi sponsa permaneas, idest, si talis fueris, qualem nunc castigantia judicia reddiderunt, in sempiternum tibi faederatio prisca servabitur. Sic enim paciscor, te in nostro permanere consortio, ut explorent justitiam tuam admota judicia. Vel si te subrepens (( Ant. subripiens)) negligentia vulneraverit, et a me tamen remedium toto flendi ambitu postulaveris, nihilominus desponsabo te mihi in misericordia et in miserationibus: quas cum sane fideles constantesque persenseris (hoc est enim quod ait, Sponsabo te in fide) alacritate debita praedicabis, quia ego sum Dominus. Quod totum sic instituimus, si ad vocationem Evangelii transferamus, manifestius constabit impletum. Speciosus enim forma prae filiis hominum (Psal. 44. 3.) , de cujus labiis fusa gratia mundo dedit salutem, reginam quam sibi in consortium thalami pro virginitatis 0979D honore despondit, adscivit in justitia, quam justificando dedit: adscivit in judicio cum eam, quae legitime esset laboratura, delegit; adscivit in misericordia et in miserationibus, cum praeterita debita relaxavit, et despondit in fide, qua vel corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem (Rom. 10. 10.) : vel quod non est dubium, quia diligentibus Dominum omnia procedant in bonum (Ibid. 8. 28.) .

0980A Vers. 21.-24.— Et erit in illa die, exaudiam, dicit Dominus, coelos, et illi exaudient terram, et terra exaudiet triticum, vinum, et oleum: et haec exaudient Jezrahel. Et seminabo eam mihi in terram, et miserebor ejus, quae fuit Absque misericordia. Et dicam Non populo meo, Populus meus es tu: et ipse dicet, Dominus meus es tu. Seriem votivae promissionis extendit, ac per diversas species, schema voluminibus sacris familiare componit, ut elementa invicem fungi opere suo cupiant ad sustentationem fragilitatis humanae, nec tamen queant, nisi Creator annuerit. Qui sane illo tempore, quo placidus adversa depulerit, affatim praebiturum se omnia pollicetur: incipiet siquidem claudicare foelicitas, si desideret copiam tot seculis expetita libertas. Haec autem, ut diximus, suavitas gaudiorum et in illa aetate praeclusit, cum est Babylonis soluta captivitas: et reddita est Apostolorum tempore cumulatior, cum ita omnis credentium multitudo sobriis rerum copiis uteretur, ut esset eis 0980B anima et cor unum (Act. 2.) . Atque tunc primum exae quatio a cunctis sapientibus praedicata conluxit, 413 ut in tanto discipulorum coetu nemo esset divitiis erectior, nemo paupertate depressior: caeterum sicut una cunctorum in virtute, consensio: ita communi jure esset possessio. Neque enim aliquis eorum, quae possidebant, suum quicquam esse dicebat; sed cum essent illis universa communia, agrorum etiam pretia pedibus Apostolorum offerebantur, ut pro singulorum necessitatibus distributio proveniret. Et quia spiritalis populi status intra historiam Judaici populi tenebatur: revertitur ad illa nomina, a quibus vaticinium fuerat exorsus, et ait: Terra exaudiet triticum, vinum et oleum, et haec exaudient Jesrahel, idest, populum, vocabulo vallis, in qua est superatus. Ostensum, cujus peccata, quae erat puniturus, supra expressit, ipsam, inquam, gentem non in eisdem personis, sed in eisdem tribubus permanentem, et plagarum verberibus expiatam, in consortium suum propitiatus adsciscat, et quasi terrae etiam bonae praeceptorum 0980C semina diversa concredat, ut per amplitudinem succedentium prosperorum, etiam ille dies Jesrahelis, quo est inducta calamitas, pretiosus fuisse atque optabilis censeatur. Miserebor, quippe (( Forte inquit)) nunc ejus cujus paulo ante nomen horrueram, et populum meum vocabo, qui mei desertor exstiterat, et adversantium mihi jure defecerat. Ipsique vicissim fiducia, ut me appellet verum et unicum Dominum, conferetur. Verum huc usque prosperorum denunciatione prolata, rursus ad praesentis temporis statum sermonem reducit: Sequitur enim: