Caput IV.

Vers. 1.-3.— Audite verbum hoc, vaccae pingues, quae estis in monte Samariae: quae columniam facitis egenis, et confringitis pauperes: quae dicitis dominis vestris, Afferte et bibemus. Juravit Dominus Deus in sancto suo, quia ecce dies venient super vos, et levabunt vos in contis, et reliquias vestras in ollis ferventibus. Et per aperturas exibitis altera contra alteram, et projiciemini in Armon dicit Dominus. Quamquam esset totius gentis profanitas arguenda, tamen quia in divites atque opulentos objurgationem praecipue dirigebat, qui non unis aedibus, sed pro tempore variandis coenaculis uterentur, eaque eboris nitore percolerent: merito eis vaccarum quoque pinguium nomen ascribit, quia vox earum erat mugitibus destinanda, et venter eorum Deus, et gloria in turpitudine ipsorum. 1070D Potest etiam illud decenter adjungi, ut non solum de vitiis morum, sed de genere impietatis ipsius appellati esse dicantur: ut qui colendos receperant vitulos, vaccarum nomine signarentur. Pingues autem notantur, secundum illud quod beatus David accusat: Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis: cogitaverunt et loquuti sunt nequitiam, iniquitatem in excelso loquuti sunt (Psal. 72.) . Ergo in monte Samariae, id est, in regia civitate sistentes, et aulica familiaritate turgentes, atterebatis pauperes, ut de eorum spoliis instrumenta luxuriae vestrae quaereretis. Quod autem ait: quae dicitis dominis vestris: afferte et bibemus, sic accipiendum est, ut vel dominos suos ipsa idola nominarent, a quibus videlicet 1071A serio precarentur copiam rerum, quippe qui omnem beatitudinem suam in intempestivis lautisque conviviis collocassent: vel certe minores quique (( Ant. quippe)), et proceribus criminum suorum opera se locantes, hanc mercedem ab his peterent, in quorum questum saepe peccabant, ut eis potatio non deesset. Quid autem pro hac petulantia consequuntur? Juravit, inquit, Dominus in sancto suo, id est, decrevit, statum sui judicii violari nescia sanctitate, quia veniet, immo jam appropiat tempus quo carnes vestrae leventur in contis, et reliquiae in ollis ferventibus. Transtulit autem similitudinem a vaccis, quae convivantibus aut barbaris, aut militibus apponuntur. Et quoniam earum vocabulo notarat 521 profanos ipsarum, denuo exitio subjiciendos eos esse denunciat. Contos ergo hic posuit pro verubus, id est, subulis, quibus insertae plerumque vaccarum carnes prunarum vapore torrentur: reliquias vero, vel intestina, vel eas accipe portiones, quae comminutiores in ollis magis, quam in subulis decoquuntur. Et quoniam dixerat quod totius honestatis, 1071B et timoris obliti, etiam pretia criminum ventris metirentur ingluvie, merito subdidit, quod ipsi incendio captivitatis invasi, luxuriantibus et quasi voraturis hostibus exponantur. Et per aperturas exibitis ((Ant. exhibitis)) altera contra alteram, et projiciemini in Armon, dicit Dominus. Superioribus versibus metaphoram impleverat a vaccis, convivioque susceptam: in ultimo autem ad simplex revertitur judicium: dicitque eos diruptis parietibus extrahendos, quod eversionem indicat civitatis. Alteram vero contra alteram, secundum idioma Hebraicum, invicem sibi occurrentes captivos, aut se mutuo consequentes, qui ad Armeniae montes, Assyrio vincente, transferantur, ostendit. Sed videamus et reliqua.

Vers. 4.-6.— Venite ad Bethel, et impie agite, ad Galgala, et multiplicate praevaricationem; et afferte mane victimas vestras, tribus diebus decimas vestras. Et sacrificate de fermentato laudem, et vocate voluntarias oblationes, et annuntiate; sic enim voluistis, filii Israel, 1071C dicit Dominus Deus. Unde et ego dedi vobis stuporem dentium in cunctis urbibus vestris, et indigentiam panum in omnibus locis vestris; et non estis reversi ad me, dicit Dominus. Hanc fuisse praecipuam, imo unicam caussam denunciandi per prophetas, quae calamitates peccantibus imminerent, ut in eis correctionem formido generaret, totus ipse objurgationis textus ostendit; cui quoniam consilio judicis ad indulgentiam promptioris per delinquendi impudentiam resistebant, quoddam inter Deum et homines videbatur certamen existere. Sed quoniam non erat aequa luctatio, hoc videlicet decernente, illis vero quae erant acerba subeuntibus, illico interdum eos sub derisione compellat, ipsum eis quod elegerint certamen exprobrans. Venite, inquit, ad Bethel, et impie agite. In imperativo modo, sed per ironiam et insultationem ea quibus offendatur, enunciat, quae figura celebratur in liberalibus quoque literis. Ergo profanato Israeli insultanter objectat, ut studiis quae elegit, immineat, et Bethel atque Galgal, quas civitates idolis scatere, 1071D etiam praecedentes indicaverunt prophetae, frequentare non desinant, sed praevaricationibus augmenta comportent: et offerant victimas matutinas, et victimarum oblationi deserviant, fermentatosque panes altari, qui (ut ita dicamus) laudatorii, vel voluntariae oblationis appellabantur, imponant. Quod totum ita intelligendum est, quoniam ceremoniarum ordines ritusque, quos ex sacra lege susceperant, idolis mancipassent, quippe quae pro Deo veneranda decreverant, sed easdem observationes sicut impie ad idola transtulissent, ita etiam licenter plerumque variarent. Hoc proinde utrumque pariter exprobrat, id est, quod vel institutiones legales idolis ad quae defecerant, 522 mancipassent, vel eas pro suo arbitrio corrupissent: quorum utrumque ad eamdem impietatem 1072A valeret, vel eas nimirum observationes, quas sibi Deus jusserat exhiberi, ad impia delubra transferre, vel certe quasi fastu et animo corrigentis aliquid ex his, quae fuerant instituta mutare. Denique hoc crimen superbae mentis exaggerans, ait: Sic enim voluistis, filii Israel, dicit Dominus Deus. Insistite ergo, inquit, studiis quae elegistis, ut stipendia vos digna comitentur, quorum gustum ex maxima jam parte cepistis. Nam dedi vobis stuporem dentium in cunctis urbibus vestris, et indigentiam panum in omnibus locis vestris; et non estis reversi ad me, dicit Dominus. Ideo autem indigentiam panum post stuporem dentium locavit, ut esset sensus ejusmodi: quia in oblivionem operis sui viderentur dentes adducti, et desuevissent incidere, aut emolere cibos, longoque intervallo temporis quemdam paterentur stuporem. Verum cum tam acerba vos castigatio percutisset, non estis reversi ad me, dicit Dominus. Quo versu, duo pariter indicavit, et illorum videlicet in delinquendo pertinaciam, et suam in consulendo benignitatem: 1072B qui illa nimirum verbera, non ut puniret, sed ut corrigeret, intulisset. Huic autem consilio infeliciter resistentes, quoddam sicut supra diximus, certamen ingressi sunt, et ideo quid adjiciat, audiamus.

Vers. 7.-8.— Ego quoque prohibui a vobis imbrem, cum adhuc tres menses superessent, usque ad messem; et plui super civitatem unam, et super civitatem alteram non plui: pars una compluta est, et pars super quam non plui, aruit. Et venerunt duae et tres civitates ad civitatem aliam, ut biberent aquam, et non sunt satiatae et non redistis ad me, dicit Dominus. Ostendens supra, subita lue frugum copiam disperisse, et quia emendatio nulla successerit, clariora se etiam indignationis testimonia praebuisse, atque prima pullulatione herbarum, negatu pluviarum germina suffocasse, consequenter adjunxit, quia imbrium solatia nequaquam omnibus in commune subduxerit, ne eventui potius, quam indignationi, quod acciderat, applicarent. Sed ut sentiretis, inquit, judicio fieri siccitatem, super civitatem 1072C unam plui, et super civitatem alteram non plui, ut simul, o popule, negato tibi solatio, ex vicino mordereris exemplo. Tanta etiam fuit imbris exilitas, ut nec ipsorum sitim locorum, quae aspersisse videbatur, expleret. Attamen vos, qui ad opinionem pluviae, ut pecudes currebatis, ad me noluistis per voluntatis emendationem redire: eoque factum, ut et vobis fixae calamitates, et mihi dispensationes meae infructuosissimae redderentur.

Vers. 9.— Percussi vos in vento urente, et in aurugine, multitudinem hortorum vestrorum et vinearum vestrarum, oliveta vestra et ficeta vestra comedit eruca; et non redistis ad me, dicit Dominus. Iniquitatum vestrarum iste cumulus rite censebitur, quia cum totiens operam severitatis assumserim, nihil tamen ad vestram correctionem promovi. Pro beneficiis ergo quicquid aerumnarum hausistis, enumero, et confiteor me quasi oblitum fuisse benignitatis meae, dum perniciosam vobis delinquendi obstinationem superare contendo. 523 Ideo geminare plagas, 1072D immo etiam multiplicare non distuli, et hominibus frugum adminiculo destitutis, pomorum quoque solatia hortorumque subduxi: ut sicut longa siccitas spem messis, ita etiam autumni, et hyemis bona, vel aura pestilens, vel frequens eruca consumeret: et non redistis ad me, dicit Dominus.

Vers. 10.— Misi ad vos mortem in via Aegypti, percussi in gladio juvenes vestros, usque ad captivitatem equorum vestrorum: et ascendere feci putredinem castrorum vestrorum in nares vestras; et non redistis ad me, dicit Dominus. Quod Aegypti commemorationem intulit, dupliciter intelligi potest. Nam cum ille populus, qui sexcentorum millium fuisse narratur, ab annis viginti et supra, extra Josue, et Caleb in solitudine docetur extinctus, merito hic Deus Aegyptiae 1073A profectionis instar occubuisse dicit, quos pronunciat internecione delendos. Vel certe quoniam imminentibus Assyriis, Israelitae, sicut beatus Osee docet, ab Aegyptiis auxilium postularunt, nec tamen ullum sunt remedium consecuti: consequenter missam in eos mortem Aegyptiae viae, propheticus sermo denunciat, per quam ad eos nimirum non arma socia, sed iratior hostis irrupit. Cui sensui magis conveniunt quae sequuntur, id est, quod et juvenes et equos in castris obsidione corruptos, vel captivitate judicat comminutos. Sed cum vos, inquit, conclusos castrorum putredo cruciaret, et videretis vobis mala captivitatis protinus inferenda, nec sic reversi estis ad me, dicit Dominus. Tot ergo castigationum fructum mihi per vos perisse, quomodo me ferre arbitramini.

Vers. 11.— Subverti vos, inquam, sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorrham, et facti estis quasi torris raptus de incendio; et non redistis ad me, dicit Dominus (Ose. 14.) . Quis sapiens, et cognoscit haec? Tunc intelliget misericodias Domini, quas sane in 1073B omnibus suis dispensationibus commendare non desinit: unde eas et in praesentibus locis, cum certe magno severitatis ambitu procedat oratio, ita tamen abundare ac supereffluere demonstrat ut (( Ant. vel)) doceat quas intulit plagis, multo sibi graviores, quam his qui patiantur, videri. Subverti vos, inquit, sicut subvertit Deus Sodomam et Gomorram. Quod certe non accidisse Israeliticis populis, spes etiam promissae liberationis affirmat: fit proinde sensus ejusmodi. Quoniam tantum calamitates, quas intuli, in vestrum sanguinem saevierunt, ut videantur mihi Sodomitae ipsi non esse majora perpessi: juxta modum quippe necessitudinis, quia vos mihi adsciveram, aerumnarum ista congestio illis est incendiis exaequanda, quibus abscoena turba cum tectis conflagravit et terris. Quamvis enim vobis spem recuperandae libertatis indulserim, tamen videmini mihi sicut torris magis aliquis semiustus extractus de ignibus, quam in virenti consistens firmitate.

524 Vers. 12.-13.— Quapropter haec faciam tibi, 1073C Israel; postquam autem hoc fecero tibi, praeparare in occursum Dei tui, Israel. Quia ecce formans montes et creans ventum, et annuntians homini eloquium suum, faciens matutinam nebulam, et gradiens super excelsa terrae: Dominus Deus exercituum nomen ejus. Et quia, inquit, statuisti cum benevolentia mea impudenti obstinatione certare, necessitatemque mihi exerendae severitatis imponis, faciam tibi quod ipse castigationum ordo deposcit. Neque enim decet, ut plus virium impudentia tua, quam nostra censura videatur habuisse, priusque ista quasi lassata desinere (( Ant. desivere)), quam tua aut iniquitas finiatur, aut vita. Quantum ergo ad me respicit, medendi continuabo propositum: per te vero stabit, utrum ista multiplex castigatio emendationi proficiat, an potius ultioni. Quia ergo illa numeravi nuper incommoda, id est, penuriam frugum et imbrium, copiam vero locustarum et erucarum, si quid viroris reliqui fuerat absumentem luem, anni germina, corporaque populantem, 1073D mala postremo hostilis obsidionis, tota in corruptionem castra vertentis, et gladium domi forisque saevientem: (quae certe ego, inquit, per compatientem misericordiam illi exitio, quo Sodoma perierat, comparavi: ita ut ad similitudinem combustorum torrium videatur reliquias vestras redditura captivitas) quia ista, inquam, omnia correctionis inefficacia fuerunt: 1074A hoc faciam tibi sub ejusdem sane tenore propositi, ut perniciosa sane impietate depulsa, affectum emendationis assumas. Et idcirco postquam id tibi, quod denuncio, inferri videris, in occursum Domini tui, spei melioris factus, accingere, neque perculsus parte sententiae vel desperes salutem, vel judicantis oculis apparere formides. Nam cum eo est tibi ratio, qui nequaquam mortem morientis exoptet, sed qui etiam addictis, si eos commissorum videat poenitere, succurrat. Quidam hunc locum ubi ait, Quapropter haec faciam tibi, ita accipiendum putarunt, ut ex industria dicerent, comminationis speciem fuisse celatam, quatenus quicquid posset auditor atrocissimum suspicari, id etiam crederet fuisse promissum. Sed animadverti licet, non suspicionibus territorum rem fuisse promissam: caeterum quid se facturum diceret, post paululum publicasse. Nam interpositis quae ad potentiam creatoris valerent, quasi cum repetitione subjunctum est: