Caput VI.

1083C

Vers. 1.— Vae qui opulenti estis in Sion, et confiditis in monte Samariae: optimates capita populorum, ingredientes pompatice domum Israel. Exosam quidem Deo semper fuisse superbiam, frequens Scriptura commendat, quippe quae initium peccati talis fuerit, ut Angelos in daemones commutaverit. Unde et beatus David sollicite deprecatur, ne subjacent proculcatui superborum: ibi enim, inquit, ceciderunt omnes operantes iniquitatem (Psal. 35.) . Hic tamen propheticorum ordinem in increpatione custodit, ut superbiam quasi fructum esse impietatis ostendat, per quem tenorem Apostoli quoque sermo videtur ingressus: qui cum diceret, quod creaturis, creatore relicto, servissent, enumerationem deinceps facinorum flagitiorumque subjecit: propterea illos nefandis actibus scatere pronuncians, quod pietatis erga Deum jura temerassent. Vae, inquit, ergo vobis, qui opulenti estis in Sion, et confiditis in monte Samariae, 1083D non quo pauperum crimina laevius aestimemus, sed vos scelerum major pulsat invidia, quos major extendit opulentia. Quo enim magis estis de honore ac facultate conspicui, hoc vos decuit majus studium religionis 537 habuisse: nunc vero non minus impietate quam pecunia locupletes esse contenditis. Comprehendent ergo vos lamenta gravia, quia secundum 1084C divinam sententiam exiguis potest miseratio nonnulla conferri, Potentes autem potenter tormenta patientur. Inter tantas ergo miserias regionum, quas de vel amissis viribus, vel de irruentibus jam calamitatibus experitur, in locorum praesidiis et munitione confiditis: in Sion videlicet et Samaria fore vos tutos adversus iram judicis aestimantes. Vae qui opulenti estis in Sion, et confiditis in monte Samariae: optimates capita populorum, ingredientes pompatice domum Israel. Nunquam enim vos magis quam adversorum tempore publicastis, quanta vos luxuriae implevisset ambitio, qui gentis imperio, majore jam ex parte consumto, intra obsessas tamen urbes opulentia tumetis luxuriaque diffluitis.

Vers. 2.— Transite in Chalanne, et videte, et ite inde in Emath magnam, et descendite in Geth Palaestinorum, et ad optima quaeque regna horum, si latior terminus eorum termino vestro est. Intulit opportune externarum gentium mentionem, et per occasionem alterius sermonis, ostendit quia et aliis regiones 1084D quas incolerent, et regna quibus florerent, rerum conditor deputasset: illos siquidem populos plura non cupere, istos vero et ingratos et profanos doceri, qui ita fuissent urbibus pestilentes, ut quos ante per exempla corruperant, eosdem postea fastu praedae protererent. Notanda vero divini forma judicii, apud quam non pro afflictorum qualitatibus affligentium 1085A quoque merita ponderantur (ut si nocentes non fuerint qui teruntur, excusabilis quoque deprimentium videatur injuria), sed ita rei ac si sanctos violaverint, arguantur. Neque enim odio malignitatis alienae, caeterum impetu propriae iniquitatis insiliunt: praedonum, non censorum animum deferentes, quorum ut iniquitas exprimatur, profanarum eis conterminarumque gentium modestia et quaedam probitas antefertur. Transite, inquit, in Chalanne, in Emath magnam, in Geth Palaestinorum, et diligenter inspicite si latiores vestris terras quas incolerent, acceperint: quarum ita sunt sorte (( Ant. forte)) contenti, ut nihil aliud videantur expetere. Quae sane exprobratio, ut illos cupiditatis accusat, ita desiderat explicari. Inconsequens enim videtur, ut postquam opulentiae ac luxuriae crimen objecit, ad comprobationem adduceret eos, qui breviores terras viderentur incolere. Posset enim referri, ideo istos plus habere jactantiae, quia majores opes delatae sibi regionis vectigalibus collegissent, nullamque ad exprobrandum 1085B vim comparatio illata retineret, quia hoc fiebat quod ipsa consequentia postularat. Quis ergo sensus hic est, quem verba destituunt? Ille nimirum qui parricidales animos in sacrilegis plebibus fuisse convincit, quem alius propheta, id est, beatus Osee evidenter ostendit, cum diceret: In diebus desolationis ostendit fidem, facti sunt principes Judae quasi assumentes terminum, id est, decem tribubus, Assyrio vincente, translatis. Judae populus, misericordiae et compunctionis alienus gaudebat, dilationem sibi finium contigisse. Hoc ergo intuitu et nunc propheta non solum in Juda, sed etiam in ipso Israele, qui captivitati prior subjacuit, impios 538 principes exultasse demonstrat: quod popularibus incolisque regionis varia clade consumtis, istis velut inter urbium moenia liberandis, latior possessio provenisset: quod tamen tribui Judae magis crimen objectat, ejus quippe in sequentibus nomen appellat. Merito ergo et hostias et munera eorum, vicina quoque gentium 1085C laudata parcitate damnavit. Sed videamus et reliqua.

Vers. 3.-6.— Qui separati estis in diem malum, et appropinquatis solio iniquitatis. Qui dormitis in lectis eburneis, et lascivitis in stratis vestris: qui comeditis agnum de grege, et vitulos de medio armenti. Qui canitis ad vocem psalterii: sicut David, putaverunt se habere vasa cantici. Bibentes in phialis vinum et optimo unguento delibuti, et nihil patiebantur super contritione Joseph. Eorum, quos supra optimates vocaverat, pompatice ingredientes domum, in divitiis et epulis suis gloriantes, atque humilium capita deterentes, fraterna etiam captivitate gaudentes, consequenter epulas et delicias percucurrit. Vae, inquit, vobis, qui separati estis in diem malum, quibus tempus videlicet ultionis impendet, cui vos estis ita dicati, ut videamini ad hoc prorsus electi. Quod autem ait, et appropinquatis solio iniquitatis, vel sic intelligere debemus, ut conjunctiva ista, quae est praelata conjunctio, id est, appropinquatis, vim rationalis conjunctionis obtineat, id est, quia: ut sit sensus, separatos 1085D in diem malum qui appropinquaverint solio iniquitatis, videlicet ideo puniendos, quia in alios exercuerunt iniqua judicia; vel certe solium iniquitatis appellat, quo injustitia examinata damnabitur: sicut judicium pecuniarum et caedis vocamus, non quo peculatus aut homicidia perpetrentur, sed cujus examine puniantur. Sub tali autem scelerum atrocitate degentes, adeo nihil de poenitendi studio cogitatis, ut omnia luxuriarum instrumenta generaque sectemini, nec totos dies lusui dedisse contenti, thoris eburneis et stra is mollibus incubetis, ut obscoenitatis operi corpora sericis fota sufficiant: epulas autem vestras etiam aurium voluptate conditis. Nam 1086A cum electos de gregibus et armentis agnos vitulosque consumitis, et usque ad temulentiam vina defunditis, psalterium et lyras facitis concrepare: hisque flagitiis etiam contumelias antiquitatis adjungitis, dicentes videlicet, ea vos habere organa, quae David beatissimo suppetiverint. Neque miseri consideratis tantum inter studia, quantum inter merita vestra atque illius interesse. David enim laudes creatoris legesque virtutis et remedia perturbationis sacro carmine personabat: vos vero econtrario incentiva luxuriae cum injuria creatoris (cujus lex spernitur) concrepatis. Ille epulis sobriis, et prophetalibus delectabatur ac muniebatur unguentis, vos vero ebrietate crapulaque, oleo etiam vulgari, et quod sit arte corruptum, madetis. Denique ille misericordiae plenus affectu, multis post saeculis venturas suae genti calamitates, et fletibus prosequebatur, et precibus. Vos vero easdem jam illatas jamque grassantes, ita siccis oculis intuemini, ut eas venisse, parricidaliter gaudeatis. Quod ergo ait: nihil patiebantur 1086B super contritione Joseph, ad compassionem retulit, quam in pectoribus vel diligentium, vel miserantium 539 noverat solere cooriri; quam duritiam etiam illud sub persona justi carmen accusat: Quaesivi, qui simul mecum contristaretur, et non fuit: et consolantes me, et non inveni (Psal. 68.) . Cum ergo Joseph, id est, decem Tribus captivitas occuparet, nullum Juda misericordiae, nullum compassionis sensit affectum. Quidni, cum magis putaret augendae opulentiae tempus oblatum, si suis finibus fraterna rura conjungeret? Tale autem votum ac tale propositum, quid recipiat, audiamus.

Vers. 7.— Quapropter, inquit, nunc migrabunt in capite transmigrantium, et auferetur factio lascivientium, id est, inanitatem sperum suarum protinus fatebuntur, quando et ipsos comprehenderit, quae fuerat paululum dilata captivitas. Exigentur enim de suis finibus in capite transmigrantium, id est, inter primos isti, qui se tutos fore crediderant exulabunt: 1086C sicque catervae luxuriantium disperibunt.

Vers. 8. 9.— Juravit Dominus Deus in anima sua, dicit Dominus Deus exercituum: Detestor ego superbiam Jacob, et domos ejus odi, et tradam civitatem cum habitatoribus suis. Quod si reliqui fuerint decem viri in domo una, et ipsi morientur. Ut graviter se horruisse despectum fraternae captivitatis ostenderet, in proferendae ultionis verba juravit. Quod autem ait propheta, per animam suam Deum jurasse, more nostro dictum, quibus loquebatur, intellige: ut quoniam nihil pretiosius anima nostra, aut dulcius aestimamus, ille quoque non quasi animal aliquod ex anima membrisque compositum, sed qui majestatem et vitam suam animae appellatione signaverit, detestari se domos Jacob, superbiamque juravit tantisque eas esse calamitatibus subditurum, ut populosae familiae tam assiduis mortibus absumantur, nec supersit in eis qui possit sepehre defunctos. Nomine autem Jacob, et Judam et Israelem pariter indicavit, quippe quos paulo ante jam in calamitate miscuerat. 1086D Cum ergo ad eam solitudinem multae domus venerint, ut non inveniant funerantem, vicini venient et propinquorum busta curabunt; neque honoratis ex more condent sepulchris, sed vulgari ea incendio concremabunt, ingredientesque ipsi quos diximus vicini, ne lateat in penetralibus, vel remaneat aliquis, scrutabuntur, sibique invicem colloquentur:

Vers. 10.-12.— Et dicet ((Ant. dicent)) ei, Tace, et non recorderis nominis Domini. Quia ecce Dominus mandabit ((Ant. mandavit)), et perculiet domum majorem in ruinis, et domum minorem in seissionibus. Quid est, quod ait, Tace, et non recorderis nominis Domini, 1087A cum utique magnitudo miseriae etiam obstinata corda potuerit ad recordationem judicis et creatoris sui inflectere, perque hoc competentius diceretur, Recordemur nominis Domini, cujus indignatio tam multiplici nos calamitate vastavit (( Ant. vastabit)). Sensum ergo in hoc loco latentem de superioribus colligamus: Vae, inquit, desiderantibus diem Domini; ut quid eam vobis? dies Domini est vobis tenebrae, et non lux; non quo illi possent damnationis suae tempus expetere, sed quia, 540 ut exposuimus, abutentes dilatione vindictae, prophetas ipsos de mendaciis infamabant, quasi comminantes ea mala, quae nulla essent aetate ventura. Ideo nunc ait, cum noxiorum agmina promissa olim captivitas occupaverit, et ille dies, id est, tempus advenerit, quod se per irrisionem desiderasse jactaverant, tantus eos divini nominis terror implebit, ut invicem colloquantur, ne quis audeat recordari nominis Domini, cujus offensi tanta severitas apparuerit, ut putetur excitanda commotio etiam nominati. Quia ecce Dominus 1087B mandabit, et percutiet domum majorem in ruinis, et domum minorem in scissionibus. Paulo ante nomine Jacob, et Judam et Israelem, id est, omnes simul tribus quae inter se divisae fuerant, diximus indicatas. Hoc itaque praesens versus absolvit, qui et majorem et minorem domum percelli scissionibus, ruinisque denunciat: diversis autem verbis unum videtur ostendere, id est, eversionem domorum. Quia enim ruinam scissiones parietum praecedere solent, utramque ruituram collapsione et scissione signavit; majorem autem domum pro numero tribuum, Israelem, minorem vero Judam vocavit, easque ambas sicut simili iniquitate pollutas, ita simili denunciat calamitate perituras.

Vers. 13.— Nunquid currere queunt in petris equi, aut arari potest in bubalis: quoniam convertistis in amaritudinem judicium, et fructum justitiae in absynthium? Gratissimus sensus, et qui elocutionis sit genere contectus. Allegoricis enim verbis populo vitia, 1087C quibus squalebat, exprobrat: neque enim hic quadrupedes simpliciter, aut equos signavit, aut bubalos, sed superbiam profanae gentis exaggerat; jam enim judiciorum dulcedinem in conterendis innocentibus, in amaritudinem verterat, tantumque sibi de viribus arrogabat, ut nullis incommoditatibus se percellendam putaret: quippe quae tantum sibi opulentiae comparasset, ut instar bubalorum nunquam videlicet aratris colla subdentium, continua libertate frueretur: nec per itinera equis difficilia, ut habenarum liber equus, caeterum per campos et prata discurreret. Ergo, inquit, certum est, quod nec juga bubalus portet, nec per saxa equus sponte incedat: vos autem, qui vos et juga discussisse, et frenos rupisse gaudentes, equi vobis in luxuria, in virtute et libertate bubali videbamini, rebus probate, quod spebus 1088A hausistis, id est, quia nullis subjaceatis imperiis. Quod cum utique in contrarium cadit, atque ad arbitrium hostium, et per itinera asperrima ingredimini, et graves labores confracta cervice toleratis, confiteamini necesse est, nec equos vos esse, nec bubalos, nec quicquam praesidii atque virium, vel opes vestras comparasse, vel mentes.

Vers. 14. 15.— Qui laetamini in nihilo: qui dicitis, Nunquid non in fortitudine nostra assumsimus nobis cornua? Ecce enim suscitabo super vos, domus Israel, dicit Dominus Deus exercituum gentem: et conterent vos ab introitu Emath usque ad torrentem deserti. Adjuvit omnino expositionem praemissam, 541 illam videlicet, quod se instar bubalorum et equorum liberos fortesque crediderant, haud de conscientia virium, sed de propria opinione et spei vanitate venisse. Laetati enim, inquit, estis in nihilo, dicentes apud vos: Nunquid non in fortitudine nostra assumsimus nobis cornua, quae nimirum bubalorum formam videbantur ostendere. Ergo de vestris vobis 1088B tantum viribus arrogastis, ut putaretis praecepta posse tuto contemnere. Veniet super vos fortis exercitus, teque priorem, o Israel, vincentium potestate vastabit: ab introitu Emath, id est, ab Antiochia, usque ad torrentem deserti, partem scilicet quae tangit heremum: omnes videlicet fines tuos hostili crudelitate populabitur: et te, o Juda, sub brevi dilatione manentem, tamen vicino afflabit et consternet incendio.