II. 0165C Fragmentum epistolae Origenis ex versione Hieronymi.

Quid necesse est de prophetarum sermonibus dicere, quibus saepissime pastoribus et majoribus natu et sacerdotibus ac principibus populi comminantur, et arguunt eos? Quae absque nobis de sanctis scripturis elicere 0165D potestis et liquido pervidere quod forsitan hoc tempus sit, de quo dicitur: nolite credere amicis, nec speretis in principibus: et nunc impleatur vaticinium: duces populi mei me nescierunt; filii stulti sunt et non sunt sapientes. Sapientes sunt, ut faciant mala; bene autem facere nesciunt: quorum magis misereri, quam eos odisse debemus, et orare pro illis, quam eis maledicere. Ad benedicendum enim, et non maledicendum erecti sumus; unde et Michael quum adversum Diabolum 0166A disputaret de Moysi corpore, ne tanto quidem malo ausus est judicium inferre blasphemiae; sed dixit: increpet tibi Dominus. Cui quidem simile etiam in Zacharia legimus: increpet tibi Dominus, diabole: et increpet Dominus in te, qui elegit Hierusalem. Itaque et nos cupimus, increpari a Domino eos, qui nolunt cum humilitate a proximis increpari. Dicente autem Michaele: increpet tibi Dominus, Diabole, et Zacharia similiter, utrum increpet, an non increpet Deus diabolum, ipse viderit: 0166B et si increpat, quomodo increpet, ipse agnoscat . . . Et post multa (verba sunt Hieronymi) quae prolixum est scribere, addit. Nos hoc sentimus, quod ejicientur de regno coelorum non solum qui grandia peccaverunt, verbi gratia fornicatores et adulteri, et masculorum concubitores, et fures, sed et qui minora deliquerunt, ex eo quod scriptum est: neque ebriosi, neque maledici regnum Dei possidebunt; et tam in bonitate quam in severitate Dei esse mensuram: unde cuncta 0166C nitimur agere consilio, in vini quoque potu, et in moderatione sermonis, ut nulli audeamus maledicere. Ergo quum propter Dei timorem caveamus in quempiam maledicta conferre, recordantes illius dicti: non fuit ausus judicium inferre blasphemiae quod dicitur de Michaele contra diabolum: et in alio loco: dominationes quidem reprobant, glorias autem blasphemant.

Quidam eorum qui libenter contentiones reperiunt, adscribunt nobis et nostrae 0166D doctrinae blasphemiam, super qua ipsi viderint, quomodo illud audiant: neque ebriosi, neque maledici regnum Dei possidebunt, licet patrem malitiae et perditionis eorum, qui de regno Dei ejicientur, dicant posse salvari: quod ne mente quidem quis captus dicere potest.

* * * * * * 0167A * * * * * *

Ex utraque hac versione docemur, Origenem cum suis popularibus olim conquestum, libros suos ab haereticis fuisse corruptos, sibique ab inimicis afficta quae nunquam dixisset. Hinc Rufinus in libro de Adulteratione librorum Origenis postquam ostendisset, haereticos aliorum etiam Patrum libris furtivas ungues injecisse, nimirum utriusque Clementis, Romani et Alexandrini, et Dionysii etiam Alexandrini, subinde verbis ipsis Origenis ostensurus hujus quoque libros ab illis fuisse corruptos, inde laciniam adducere orsus est, ubi Origenes id proprie ostendit, nimirum ex verbis illis: Quidam eorum. Quae autem Rufinus utpote supervacanea omisit, ad librorum adulterationem non pertinent, quum solas Origenis 0167B querimonias generatim contineant in quosdam Episcopos, illi adversantes, qui haereticis librorum ejus corruptoribus faciles aures adcommodarant. Hieronymus quidem ait, in tota illa Epistola Demetrium Alexandrinae urbis pontificem lacerari, sed ante inimicitias suas cum Rufino, scripserat in Catalogo cap. LIV. Demetrium tanta in Origenem debacchatum esse insania, ut per totum Mundum super nomine ejus scriberet. Quare mirum non est, si Origenes Sancti Alexandri Hierosolymitani, et aliorum antistitum communione munitus, de suis hostibus per Demetrium, hominem neque a doctrina neque a sanctitate commendatum, subornatis, generatim conquestus est. Haec tamen reticuit Rufinus, ut inde inchoaret, ubi Origenes de librorum suorum corruptoribus querebatur.

Quod spectat fidem versionis epistolae Origenianae, a Rufino adornatae, quanquam nos Graeca Origenis verba deficiunt, ex duplici tamen versione simul composita, facile colligimus, uter interpres Origenis 0167C sensum fidelius expresserit. Hieronymus in epistola ad Pammachium et Oceanum testatur, ex doctrina Origenis sequi Diabolum posse salvari, Gabrielem damnari. Origenes in epistola ab Hieronymo latine reddita, hoc suis adversariis objectat: Licet patrem malitiae et perditionis eorum, qui de regno Dei dejicientur, dicant posse salvari. Origenes hoc de adversariis suis Valentinianis dicere non potuit; sed hi potius hoc ab Origene dici affirmarunt; Diabolum scilicet quum esset naturae perditae, nullo modo posse unquam nec potuisse salvari, nec Gabrielem damnari, quod naturae esset salvandae. Atqui Origenes utrumque, eorum naturae consentaneum pronunciabat, ita ut Diabolus libero arbitrio recte usus, salvari, Gabriel vero prave usus, damnari potuisset. Hinc Valentiniani Origenem increpabant, quasi dixisset, Diabolum esse salvandum. Hoc protecto exprimit interpretatio Rufini: Dicentes, patrem malitiae et perditionis, et eorum, qui de regno Dei rejiciuntur, idest 0167D Diabolum Me Dicere, esse salvandum: quod ne aliquis quidem mente motus, et manifeste insaniens dicere potest. Ad haec Rufini versionem comprobant haec verba Hieronymi libro II. Apol. juxta superius recitata, ubi Origenes, catholicae Fidei defensor, et Candidus Valentinianae haereseos propugnator, disceptant: Asserit Candidus, Diabolum pessimae esse naturae, et quae salvari nunquam possit. Contra hoc recte Origenes respondit, non eum periturae esse substantiae, sed voluntate propria corruisse, et posse salvari. Hoc Candidus vertit in Calumniam, quasi Origenes dixerit, Diaboli naturam esse salvandam. Quod ille falso objecerat, hic refutat. Ex his patet, Origenem ubi ait, Diabolum potuisse salvari, hoc intelligere ex parte naturae, non malitiae, ut Valentiniani Adamantio inique exprobrabant.

Reliqua libri II. Apologiae Hieronymianae percurramus. Quae Rufinus de Hilarii, Cypriani, et Tertulliani 0168A libris falsatis dixerat, Sanctus Pater vertit in dubium. Verba recitat, ubi Rufinus Epiphanium, quamquam innominatum, pupugerat, eundemque a Rufini reprehensionibus tuetur. Sex millia librorum Origenis Epiphanius, quamplurima fratrum multitudine audiente confessus est, teste Rufino; quibus Hieronymus haec reponit: In qua multitudine et caterva fratrum tu quoque medius eras, quando ille in sua epistola queritur pro Origenis haeresi, nefaria a te dogmata esse prolata. Increpito deinde Rufino quod dixisset, se non esse defensorem Origenis, neque assertorem illius, se scripturum minatur contra libros Pamphili et Eusebii, si Dominus vitae hujus dederit spacium. Dedit autem, ut dixi, ferme ad vicesimum annum, nec tamen quidquam scripsit praeter illa, quae his literis consignavit, se primo vidisse, scribens, librum Pamphili in codice Rufini, et non sibi fuisse curae, quid pro haeretico diceretur, sic semper habuisse, quasi diversum esset opus Pamphili et Eusebii. Postea vero quaestione mota scriptis eorum respondere 0168B voluisse, et ob hanc caussam legisse quid pro Origene unusquisque sentiret, perspicueque deprehendisse quod primus liber sex voluminum Eusebii ipse esset, qui unus sub nomine Pamphili (a Rufino) editus fuerat, tam Graece, quam Latine, immutatis duntaxat sensibus de Filio et Spiritu Sancto, qui apertam blasphemiam praeferebant. Hinc ait factum, ut ante annos ferme decem, nempe A. D. 392. Pamphilum, tanquam hujus libri auctorem, in Catalogo suo recensuerit cap. LXXV. Ad haec queritur, commenticiam epistolam sub suo nomine sparsam, in qua se poenitere testaretur quod adolescens ab Ebraeis deceptus, Ebraea volumina, in quibus nulla esset veritas, in latinum vertisset. Eusebius Cremonensis apud Episcopos Africanos, qui propter Ecclesiasticas caussas ad Comitatum (nempe ad Aulam pontificiam) venerant, eam se reperisse significaverat. Concilium Carthagine habitum A. D. 401. legatos miserat ad Anastasium pontificem, Venerium Mediolanensem, 0168C et Honorium Augustum, ex Tillemontio in Vita S. Augustini §. 131 quos quidem legatos ex Africa secum tulisse oportet epistolam, tanquam a Hieronymo ad Africanos conscriptam. Hoc animum ejus vehementer perculit postquam id non unius Eusebii, sed multorum ex urbe fratrum scripta docuerunt, sciscitantium, an ita se haberet, et a quo ipsa epistola disseminata esset in vulgus, lacrymabiliter indicantium. Hieronymus epistolam, ex stilo et forma eloquii sibi non esse adjudicandam, ostendit, ejusque fictionem ex conjectura Rufino tribuit. Sed Rufino obtestante, se non esse epistolae auctorem, Hieronymus reposuit in lib. III. Apologiae, Rufinum sibi perperam dictum putare quod nominatim ipse nemini tribuisset: Quo, inquit, non erumpat semel effrenata audacia? Aliorum crimen sibi objecit, ut nos finxisse videamur. Quod absque nomine dictum est, in se dictum refert: et purgans externa peccata, tantum de sua securus est innocentia. Jurat enim, se epistolam non scripsisse ad Afros, sub nomine meo, in qua confitear, 0168D inductum me a Judaeis mendacia transtulisse: et mittit libros eadem omnia continentes, quae nescisse se jurat. Et miror quomodo prudentia ejus cum alterius nequitia convenerit, ut quod alius in Africa mentitus est, hic concorditer verum diceret, stilique ejus elegantiam nescio quis imperitus posset imitari. Visus est tamen non alterius, quam Rufini, eam ex stili similitudine, judicare. Postquam Hieronymus pro nova sua scripturarum translatione, et contra LXX. interpretum versionem, corruptione fusius perorasset, Apologiae finem imposuit, significans se tres Rufini libros contra se scriptos avide opperiri: Expectans tria amici volumina. Haec tria volumina, ut dixi, erant libri II. Apologiae, sive, ut vulgo inscribuntur, Invectivarum in Hieronymum, Rufinique Apologia ad Anastasium Pontificem pro fide sua.