II. Novi Testamenti.

0254B

1. Libellus, qui dicitur Pastoris sive Hermae.

2. Alter, qui appellatur Duae viae vel Judicium Petri.

Ita hos duos libros postremos cum doctissimo Cotelerio in Judicio de Hermae Pastore pag. 73. distinguendos putamus. In editione Barrei Hermes pro Hermae perperam legitur. Rufinus scribit, majores nostros haec legi quidem in Ecclesiis voluisse, non tamen proferri ad auctoritatem ex his, Fidei, confirmandam. Ceterum ipse in hoc catalogo concinnando sequutus est canonem Hebraeorum, quod et alios ex patribus antea fecisse compertum est. Nihilominus aevo ipso Rufini divina hujus secundae Classis librorum Veteris Testamenti auctoritas ab universa Ecclesia agnita et recepta est. Nam Concilium III. Carthaginense canone 47. codex Ecclesiae Africanae cap. XXIV. Innocentius I. epist. II. ad Exsuperium Tolosatem, et Augustinus lib. II. de Doctrina Christiana 0254C cap. VIII. §. 13. demto Pastore et Judicio Petri, hos omnes inter libros canonicos recensuerunt. Hinc refutatur Andreas Rivetus, qui in Pseudocritico lib. II. cap. XV. postquam Rufini opus, omnium consensu eruditum et lectu dignissimum, appellasset, statim addidit: nisi quod Papistis displicet in eo, quod cum Hieronymo diligenter libros canonicos a non canonicis discriminat. Sed eodem aevo Ecclesiae auctoritas rectius eos discriminavit: quod haereticis et Riveto nequaquam placet. Notandum tamen a Rufino Epistolam ad Hebraeos inter XIV. canonicas Paulo tribui, alias tredecim solae essent. Ceteras Scripturas, duabus istis classibus praetermissas, inter apocryphas Rufinus ait momerari, quas in Ecclesiis legi noluerunt. Dici Sanctam Ecclesiam. quae Fidem Christi integram servat, et non habet maculam aut rugam, ut distinguatur ab Ecclesiis haereticorum, quae non sunt sine macula et ruga perfidiae. Subinde haereticorum licet non omnium, qui hujusmodi ecclesias 0254D non Sanctas congregaverunt, seriem ita subnectit.

1. Marcion.

2. Valentinus.

3. Ebion.

4. Manichaeus.

5. Paulus Samosatenus.

6. Photinus.

7. Arius.

8. Eunomius.

9. Donatus.

10. Novatus.

In exponendo articulo, qui ad carnis resurrectionem attinet Rufinus multus est contra Valentinianos, Manichaeos, et Infideles, fortasse etiam contra objectiones sibi ab Hieronymo (quem tamen nequaquam nominat) de hoc eodem articulo impactas. Quod enim libro II. Apologiae de singulari disciplina Ecclesiae Aquilejensis pro se jam dixerat, hoc iterum 0255A dicit, nempe in articulo de carnis resurrectione, ab Ecclesia illa sua addi pronomen hujus, ut veram, naturalem, humanam, et propriam carnem induendam ostendat: ideo, inquit, satis caute Ecclesia nostra (Aquilejensis) Fidem Symboli docet, quae in eo, quod a ceteris traditur, carnis resurrectionem, uno addito pronomine, tradidit Hujus carnis resurrectionem. Hujus sine dubio, quam habet is, qui profitetur, signaculo crucis fronti imposito, quo sciat unusquisque Fidelium carnem suam, si mundam servaverit a peccato, futuram esse vas honoris, utile Domino, ad omne opus bonum paratum. Deinde post pauca, quae commonitionis tantummodo gratia ab se dici ait, fatetur, hunc articulum ad Fidem suam manifestandam se explicuisse: Haec quidem ad probationem dicta sunt professionis nostrae, atque confitemur in Symbolo Hujus carnis resurrectionem. Mox brevi et verae pietatis plena, totius explicationis anacephalaeosi subjuncta, operi finem imponit, sine ulla ambage ad rectam fidei normam de articulo vitae aeternae locutus. Hac iis 0255B addita, quibus superius haereticorum dogmata Rufinus improbat, ejus Fidem per omnia Catholicam produnt. Nihil sane modestius, nihil sincerius a tanto viro scribi, expectari poterat.

II. Jam audiamus illustre de hoc Rufini opere testimonium ex Cassiano lib. VII. de Incarnatione cap. XXVII. Rufinus quoque, Christianae philosophiae vir, haud contemnenda ecclesiasticorum doctorum portio, ita in expositione Symboli de Domini nativitate testatur: «Filius enim, inquit, Dei nascitur ex Virgine, non principaliter soli carni sociatus, sed anima, inter carnem Deumque mediante, generatus.» Nunquid obscure Deum ex homine natum testificatus est? Quae Cassianus ex Rufino adducit, exstant pag. 177. editionis Barrei. Idem Cassianus cap. XXIV. paucorum sanctorum virorum atque illustrium Sacerdotum dicta se subjuncturum affirmaverat, ut id, inquiens, quod auctoritate testimoniorum sacrorum jam approbavimus, etiam fide praesentis temporis roboremus. Patres 0255C vero hi sunt ex Latinis.

1. Hilarius.

2. Ambrosius.

3. Hieronymus.

4. Rufinus.

5. Augustinus.

Postmodum Graecos adducit. Ex recentioribus Jacobus Pamelius huic scripto, ab se inter opera Cypriani edito, primas tribuit, in confirmandis pulcherrime fidei articulis ex utriusque Testamenti prophetis scripturisque. Andreas Saussayus in gloria Sancti Andreae Apostoli lib. II. cap V. pag. 130. Rufinus, ait, Aquilejensis presbyter doctrina sane et eloquentia perillustris, hoc Symbolum ita feliciter interpretatus est, ut ipse Cyprianus putaretur; unde etiamnum luculenta ejus expositio inter Cypriani opera recensetur. Subsequitur Jo. Baptista Cotelerius in Monumentis Ecclesiae Graecae tom. III. pag. 677. notans Justinum Martyrem in Dialogo cum Tryphone, et Cyrillum Hierosolymitanum in Catechesi XIII. perinde ac 0255D Rufinum in expositione Symboli pag. 181. editionis Barrei locum Oseae cap. X. v. 6. enarravisse arbitratur ut Herodi adplicandum. Sane Augustinus Touttee, qui novam editionem operum Sancti Cyrilli accuravit, in notis ad eandem Catechesim pag. 186. 193. et 200. inde Rufinum sua sumsisse declarat. Quidni vero sumsisse homo in Graecorum scriptis tandiu versatus, et Cyrilli in primis, quem noverat, cujus etiam Ecclesiae erat presbyter? Generatim quoque eum nominat ubi ait, ecclesiasticos tractatores aliqua de Symbolo pie et breviter edidisse. Breviter enim de Symbolo Cyrillus in Catechesi, quam diximus, aliqua scripserat. Jacobus Usserius in Diatriba de Romanae Ecclesiae Symbolo pag. 7. observat, Venantium Fortunatum in sua explicatione Symboli, Rufinum secutum. Hoc factum, quia Fortunatus lavacri gratiam in Aquilejensi Ecclesia, perinde ac Rufinus, acceperat, ut suo loco ostendam. Gerardus 0256A Jo. Vossius lib. VII. de Vitiis Sermonis tom. V. Operum pag. 380. col. 2. in hoc Rufini opere verbum nubor legi notavit, utique ex ore vulgi sumtum. Plautum illo usum, notat in Minerva Franciscus Sanctius lib. III. cap. III. §. 258. pag. 393. edit. III. Perizonii. Idem Vossius lib. VIII. pag. 389. observat quoque a Rufino Actus Apostolicos et Actibus Apostolicis dici, qui alias Acta et Actis dicuntur. Gebhardus Elmenhorstius in notis ad Arnobium quaedam Rufini loca ex hoc eodem opere adducit, Arnobianis conformia ad librum II. pag. 64. editionis Lugduni Batavorum anni 1651.

III. Hujus Expositionis principem editionem puto illam, quam laudavit Johannes Fellus in notis ad appendicem Operum Sancti Cypriani, primum Oxonii e theatro Sheldoniano A. D. 1682. in folio et postmodum Amstelodami et Bremae excusorum. Isti appendici Fellus Rufini expositionem adjunxit, proptereaquod alii quoque adjunxissent. Editio, quam dixi, sub ipsis rei typographicae initiis seorsum prodiit, 0256B hoc titulo insignis: Expositio Sancti Hieronymi in Symbolum Apostolorum ad Papam Laurentium. Oxoniae 1468. in 4º. absque ullo typographi nomine. Hanc vidit, recensuitque in Annalibus typographicis Michael Mattaire tom. I. pag. 63. ubi ait Th. Barlowium exemplari sua manu hanc notulam addidisse: Rufini est haec Expositio, non Hieronymi. In Ms. codice Vaticano 343. folio 1. idem quoque opus Hieronymi nomen praefert. Haec falsa inscriptio imposuit M. Antonio Sabellico, ut Hieronymum Aquilejae tinctum putaret, ubi se tinctum dicit auctor Expositionis Rufinus. Do verba Sabellici ex libro III. de Antiquitate Aquilejae. Hieronymus autem se baptismatis lavacro Aquilejae insignitum in Symboli Expositione testatur: quo fit, ut vel in ea urbe eum natum confiteamur oporteat, vel certe non procul inde: quippe quem Aquilejensis parochiae, vel ex hoc ipso fuisse, manifeste apparet. Hunc Sabellici errorem, patriae Ecclesiae perhonorificum, nostrates libenter hauserunt, 0256C et prae his Candidus in Commentariis libro II. ante finem. Henricus Palladius libro IX. frigide addit: id multos, non inani forsitan argumento sibi persuasisse. At heus viri boni! Hieronymus semel atque iterum manifeste prodit, se Romae, non Aquilejae, Christi vestem albam, in baptismo dari solitam, induisse. Consulatur ejus Epist. XIV. alias LVII. et XVI. alias LVIII. ad Damasum. Mendum tamen istud, cujus fundus exstitit prava inscriptio, quam dixi, Expositionis in Symbolum, mox delevit prima editio prioris voluminis Epistolarum Sancti Hieronymi, biennium post illam Oxoniensem expressa Romae in domo Petri de Maximis juxta campum Florae, praesidentibus magistris Conrado Sweynheim et Arnoldo Pannartz A. D. 1470. in folio. In hoc enim volumine Expositio in Symbolum prostat, non quidem Hieronymo, sed Rufino, legitimo auctori, attributa. Labbeus in Bibliotheca minori, supplemento IX. p. 340. universa Rufini Opera hoc volumine comprehendi perperam credidit, et Caveum pariter 0256D secum in errorem traxit, quum tamen nihil ex Rufini scriptis praeter Symboli enarrationem, initio positam, eo volumine comprehendatur. Codex Germanensis in fine operum Sancti Cypriani pag. 198. editionis regiae Baluzii 1726. in folio a Rufino aeque tribuit his verbis. Expositio Symboli Sancti Rufini. Erasmus, qui primus istum Rufini foetum inseruit operibus Sancti Cypriani, Basileae apud Frobenium A. D. 1519. 1525. et 1530. et in officina Hervagiana A. D. 1540. in folio excusis, ita de eo scribit in epistola ad Laurentium Puccium Cardinalem: Symbolum Fidei, quod in evulgatis pariter ac descriptis voluminibus, Cypriani titulum habet, inter opera Divi Hieronymi fertur Rufini nomine. Infra vero in notis post epistolam: Stilus satis arguit, hoc opus non esse Cypriani, et inter opera Hieronymi fertur inscriptum Rufino. Nec abhorret phrasis a phrasi Rufini et inter hujus opera magnifice de Symbolo meminit Gennadius, 0257A quod adeo praeclare dicit esse dissertum, ut ceteri ad hunc dixisse videantur. In indice pariter haec leguntur: Symboli expositio non est Cypriani, quod haereticos posteriores enumerat. In Censura operum Origenis editionum Basileensium, ubi Erasmus de Librariis queritur, hoc crimen illis adscribit: Symbolum a Rufino explicatum, in Cypriani nomen transtulerunt; sed ita multis commutatis, ut ipsa res clamitet non casu, sed de industria factum esse. Hoc pacto Erasmus expungit, quae pridem in Declarationibus suis ad censuras Facultatis Parisiensis Cypriani foetum ratus, scripserat tom. IX. Operum editionis primae pag. 701. Optandum, ut in nova editione hujus praestantissimae Explicationis, praeteritae omnes Cypriani, Hieronymi, et Rufini nominibus excusae, cum codicibus Mss. diligenter collatae, emendentur, contextu in capita scisso, ne Symboli articuli, vel sermones, ut vocat Rufinus, indiscriminatim et confuse cum explicatione ipsa coalescant, quemadmodum in primis editionibus coaluerunt. Paulus Manutius omnium 0257B optime distinxit in sua editione Romana operum Sancti Cypriani anni 1563. in folio pag. 381. Singuli enim articuli separatim dispositi, et ante singulas enarrationis partes diverso charactere in medio paginae expressi, legentium oculis offerri debent. Editionibus jam adductis subsequentes accedant. Lugdunensis apud Sebastianum Gryphium cum operibus Sancti Cypriani A. D. 1537. in 8º. tom. II. pag. 154. Jacobi Pamelii cum iisdem operibus, Antuerpiae per Jo. Stelsium 1568. in fol. Mariani Victorii cum operibus Sancti Hieronymi. Romae in aedibus Populi Romani A. D. 1576. tomo IX. pag. 108. Denique Renatus Laurentius Barreus eandem Symboli Explicationem cum aliis Rufini operibus vulgavit Parisiis apud Michaelem Sonnium A. D. 1580. pag. 169.