Caput XIX.

I. Theophili Alexandrini epistola ad Anastasium Papam circa Paschatis celebrationem turbas excitat in Ecclesia. II. Rufinus ab Ana tasio minime damnatus. III. Hoc praeter alia ostendit ejusdem cum praecipuis Italiae Episcopis communicatio. IV. Ejus tantum librorum Periarchon versio non probata. V. Rufini responsa ad Hieronymum circa Anastasii Papae epistolam ad Jo. Hierosolymitanum. VI. Simultas 0277D inter Hieronymum et Rufinum ab Augustino improbata.

I. Ut Rufini libros una serie atque ordine comprehenderem, cetera ejusdem acta paullum seponere oportuit. Nunc tandem omnium Rufini operum recensionem absolvi; quare illuc redeo, unde diverti. Fervente dissidio inter Hieronymum et Rufinum ob Latine versos Origenis libros Periarchon, Theophilus Alexandrinus pro A. D. 401, scripserat primam paschalem Epistolam, quae in vulgatis Hieronymi Operum editionibus secunda est ( Nunc restituta), ut alibi dixi. Haec, quae plurium Origenis errorum Catalogum ex capta occasione diet paschalis praenunciandi, in epistolam intrusorum, complectebatur, a Hieronymo Latine reddita, Romamque de more transmissa, ut Paschatis ejusdem anni 401, certam diem denunciaret, Anastasium pontificem mire turbavit. Latini enim, observante Norisio, Graeci hominis 0278A errores nondum perspectos habuerant. Eodem Norisio auctore, Anastasius ubi primum accepit Theophili epistolam, nihil ultra morandum ratus, Origenem lata sententia condemnavit, quod ipsum eodem anno 401. in suis Ecclesiis fecisse ait Venerium et Chromatium, duos Mediolani et Aquilejae Italicos metropolitas. Hoc tamen gratis dicitur a viro doctissimo. Neque enim disciplina Ecclesiae Romanae ferebat, ut Summus Pontifex unis literis Theophili de Origine obiter et callide agentibus excitatus, illico Origenem condemnaret, inconsultis Occidentalibus, aut saltem concilio, vel presbyterio Romano: quod profecto statim fieri non poterat. Vir purpuratus promulgationem literarum Theophili, quae praeter diei paschalis denunciationem, errorum Origenis Catalogum complecterentur, condemnationem Origenis appellavit, quando unum Pascha earundem literarum promulgatione denunciatum est. Non enim Ecclesia Romana condemnationes ab aliis Episcopis factas denunciabat; sed ipsa suas, tanquam omnium Ecclesiarum 0278B mater et princeps, aliis denunciandas, semper edere consuevit. Episcopo Alexandrino cura incumbebat, diem investigandi, quo pascha quotannis celebrandum. De hoc tanto ante certam reddebat Apostolicam Sedem, ut hujus scripti ad longinquiores Ecclesias indicium generaliter percurreret, inquit Leo magnus in Epist. XCIV. alias LXIV. ad Marcianum Augustum. Etenim Pontifex, praemature accepto Episcopi Alexandrini consilio, diem Paschatis sequuturi, omnibus occidentalium partium Sacerdotibus denunciabat, ut ait idem Leo Magnus epist. CXII. ad Marcianum Augustum. Hi Sacerdotes, erant omnes Romani Patriarchatus metropolitae, per Galliam Cisalpinam, Venetiam et Istriam, Illyricum, Britannias, Gallias, Hispanias, et Africam constituti, nimirum per totam Europam usque ad Thraciam. Siquidem has omnes provincias Ecclesiasticas, Romano Patriarchatu comprehensas, palam est, et dudum ostendit Norisius in Responsis ad Gerras 0278C germanas Francisci Macedi pag. 41. Ea paschalis denunciatio promulgabatur ex praescripto Canonis I. Concilii I. Arelatensis in editione Labbei tom. I. pag. 1427. Vide Franciscum Bernardinum Ferrarium de Ritu sacrarum concionum lib. I. cap. XXV. Apud Alexandrinos in praecedenti festo Epiphaniae, diaconorum praeconio id fieri consuevit: quod praecipue constat ex Cassiani collatione X. cap. I. pag. 364. edit. Ciaconii. At vero paschales literas ab Antistite Alexandrino ad Romanum, a quo reliquae occidentales accepturae essent Ecclesiae, in Epiphania vulgaturae, anno superiori praemitti solitas, recte adnotavit Baronius A. D. 399. §. 52. a Norisio in Historia Pelagiana lib. I. cap. II. et Pagio A. D. 401. §. 8. immerito confutatus. Haec fuse alibi persequor, de anno emortuali S. Athanasii disceptans. Hieronymus initio libri III. Apologiae pag. 453. quem librum scripsit ineunte A. D. 402. ait, Se Duas Theophili paschales epistolas per hoc ferme biennium Latinas fecisse, praeterea nullas. Ergo Hieronymus 0278D earum primam pro A. D. 401. latinam fecit initio A. D. 400. Romam mittendam, et per totum Occidentem ab ejus Patriarcha Pontifice Romano subinde vulgandam. Vulgata est autem Romae primum ab Anastasio, qui, ut Primas et Exarchus totius Italiae, vulgandas mox pariter misit ad duos sui istius Exarchatus primarum sedium metropolitas, qui tunc soli in totius Italiae continenti habebantur, Galliae Cisalpinae nimirum, Venetiae et Istriae, Venerius, et Chromatius, ad quos in conventibus suarum Ecclesiarum easdem solemnes literas, uti eas vocat Cassianus, vulgare, et reliquis Episcopis comprovincialibus sibi subjectis denunciare pertinuit. Haec eo tendunt, ut omnibus pateat, Anastasium Romanum Pontificem, Venerium Mediolanensem, et Chromatium Aquilejensem antistites, ubi Theophili Alexandrini literas paschales pro A. D. 401. in suis Ecclesiis vulgarunt, in id unum intendisse, ut certum diem Paschae 0279A ejusdem anni suis populis praenunciarent, licet obiter in iisdem literis nonnulli Origenis errores, antea Latinis ignoti, recenserentur, quorum damnatio Paschalis diei praenunciationem nequaquam spectabat. Theophilus dedita opera paschalibus literis Origenianos errores, ab se studiose collectos, addiderat, ne Pascha praenunciari posset, quin pariter iidem errores praelegerentur. Rem his verbis expressit Hieronymus Apol. I. lib. II. pag. 417. Episcopi Anastasius, Theophilus, et Venerius, et Chromatius, et omnis tam Orientis, quam Occidentis Catholicorum Synodus, qui pari sententia, quia pari spiritu, illum (Originem) haereticum Denunciant populis, etc. Ecclesiae conventum in die festo Epiphaniae congregatum, ut futuri paschalis festi ac sententiae Alexandrinae in Origenem denunciationem audiret, Synodum appellat. Hoc idem dicit Theophilus apud Justinianum Aug. in Epistola ad Mennam, sive tractatu adversus Origenis errores tom. V. Conciliorum Labbei pag. 685. B. Ita enim ait, in Sermone quodam ad 0279B Monachos, Origenismi nota insimulatos: Anathematizantes Origenem, ceterosque haereticos exemplo nostro, et Anastasii S. R. E. Episcopi, qui ex veteribus certaminibus clarus, nobilissimi populi dux creatus est: quem et universa beatorum Occidentis Episcoporum Synodus, quae accepit ac probavit Alexandrinorum Ecclesiae sententiam in impium latam, etc. Haec scripsit Theophilus ex Anastasii pontificis literis, quibus respondit, se ejus paschalem Epistolam pro A. D. 401. qua errores Origenis etiam continebantur, per duos Italiae metropolitas Venerium et Chromatium ceterosque totius Occidentis primarum sedium Episcopos vulgandas curasse. Ex Theophilo deinde rei notitiam habuit Hieronymus. Vox Synodus fefellit doctissimum virum Norisium et Garnerium quoque in notis ad Liberatum p. 227. ratos vere in Synodis Italicis, Romae, Mediolani, Aquilejae, damnatum Origenem, quum tamen Synodi illae seu provincialium conventus non ad damnandum Origenem convenerint, 0279C sed ad audiendas a metropolitis Theophili Epistolas, futuri paschatis diem certam quotannis de more praenunciantes. Audi Hieronymum in literis ad Theophilum: Vincentius presbyter ante biduum, quam hanc epistolam darem, de Urbe venit, et suppliciter te salutat, crebroque sermone concelebrat, Romam et Italiam tuis Epistolis (non Synodis) liberatam; nimirum ab Origenismo, quia Theophili paschales epistolae in Epiphania a singulis metropolitis, et episcopis Italiae in comprovincialium et populorum frequentia perlectae, Catalogos etiam errorum Origenis ab eodem Theophilo cusos complectebantur.

II. Rufinus, Aquilejae degens, quum in Epiphania anni 401. hae Theophili paschales literae a diacono in Ecclesia de more praelegerentur, audita recensione errorum Origenis, exhorruit, seque illos ante ignorasse pronunciavit. Hoc ab amicis Aquilejensibus Hieronymo scriptum est. Rem ipse narrat his verbis Apol. lib. I. pag. 363. Lectis Nuper papae Theophili 0279D Epistolis, in quibus Origenis exponit errores, dicitur (Rufinus) obturasse aures, suas, et auctorem tanti mali clara cum omnibus voce damnasse, et dixisse usque ad illud tempus se ignorasse quod tam nefaria scripsisset. Haec Hieronymi verba nos docent, Origenis condemnationem, ut vocat, quam Chromatius, praesente Rufino, Aquilejae publicavit, non aliud fuisse, quam paschalem Theophili Epistolam. De Anastasio et Venerio idem omnino dicendum est. Hieronymus promulgationem paschalis epistolae, in qua praeter paschatis praenunciationem, etiam Origenis errores explicabantur, vocat condemnationem Origenis. Norisius in Historia Pelagiana lib. I. cap. II. verborum Hieronymi sensum minus recte assecutus, ait, in ea tamen Origenis damnatione, Rufinum minime nominatum. Hoc verissimum est. Cur enim Rufinus in Theophili paschalibus literis, ubique terrarum legendis, nominari debuit? Tanta inest magnis nominibus auctoritas, ut secum aliquando celeberrimos 0280A viros in errorem adducere possint! Quum Baronius ex loco Hieronymi, non bene percepto, Origenem ab Anastasio pontifice, et mox, eo indicente, a Venerio Mediolanensi, et a Chromatio Aquilejensi palam damnatum tradidisset A. D. 400. §. 63. postmodum alii viri, literarum laude clari, in Baronii vestigia incurrentes, idipsum tradiderunt. Hi sunt post Norisium Johannes Garnerius, et Pagius. Ille ad Marium Mercatorem, inque Dissertatione ad Liberatum Diaconum cap. V. §. 1. pag. 227. Pagius vero A. D. 401. §. 9. Immo hic postremus Rufinum eadem Origenis damnatione comprehensum, quod Norisius jure negaverat, asseverare non dubitavit; quippe quem invitus decepit Garnerius, qui epistolam Anastasii ad Jo. Hierosolymitanum, ex codice Bellovacensi denuo ab se editam interpolavit ferme integro capite VIII. quod Origenis et Rufini damnationem involverat. Et tamen Garnerius, ne quenquam falleret, ipsam interpolationem, ab se factam, et charactere diverso expressam, ingenue fatetur in notis 0280B pag. 112. col. I. Epistolam ab interpolationibus vacuam, Baronius, praeter alios ediderat A. D. 402. §. 26. in qua nullam Origenis, nullam Rufini damnationem offendimus: nulla Venerii, nulla Chromatii in Synodis suorum comprovincialium, Origenem Rufinumque damnantium, fit mentio. Unum de Rufino ait ibi Anastasius, solius Dei esse de eo judicare. Ergo ipse nullum de illo judicium tulit, eundemque minime condemnavit. Addit, se de Origene quidquam antea nesciisse. Mentem suam de Rufini translatione librorum Periarchon Johanni deinde aperit, illam scilicet puris mentibus (Pammachii, Oceani, et Marcellae) quandam nebulam excitasse, quasi Rufinus interpres fidem Catholicam ea laedere voluisset. Suum tamen de libro judicium, ex una Rufini interpretis intentione pendere declarat. Si enim errores damnat, se hoc approbare ait. Si erroribus adsentitur, hoc se non admittere, sed jure et merito condemnare. Hoc Dei providentiae gratum fore confidit. 0280C Eadem se ad Sanctum Venerium Mediolanensem scripsisse testatur, qui scilicet pro Rufino ad Anastasium scripserat, hortatus, ne superflua laboraret formidine, neque vano timore sollicitaretur ob Rufini translationem. Se curaturum, ut populi sibi crediti ab Rufini versione caveant, ne devotas mentes immissa sui caligine labefactare conetur. Arcadii et Honorii Augustorum literas ad se delatas, quibus catholici Origenis lectione interdicerentur. Ita deinde concludit: Hactenus sententiae meae forma processerit. Atqui nulla certe in Rufinum, sententiae damnationis forma processit in eadem epistola, neque in ullo alio veteri monumento. Querelae in Rufinum amicum et suae Ecclesiae presbyterum, sparsae, Johannem adegerant, ut suspiciones suas in illarum auctores apud Anastasium effunderet. Pontifex hac de re ad Johannem respondens, rogat suspiciones deponat, memineritque, Dei esse corda hominum introspicere, de Rufino hoc addens: Propria mente Origenis dicta in 0280D Latinum transtulit, et probavit: nec dissimilis ab eo est, qui alienis vitiis praestat assensum. Illud tamen scire (te) cupio, ita haberi a nostris partibus alienum, ut quid agat, ubi sit, nescire cupiamus. Ipse denique viderit, ubi possit absolvi. Haec summa literarum Anastasii ad Johannem, quas Baronius A. D. 402, §. 26. et 30. huic anno defixit, nondum scilicet evoluto die 28. Aprilis, quo Pontifex vivere desiit. At citius datas infra ostendemus. Anastasius tamen eas nec Romae, neque in Italia, vulgavit, quippe qui privatim scriptas ad unum Johannem dedit, si vere scripsit. Dubitatum enim a Rufino, et a variis doctis superioris aevi. Sed, per me, scriptae fuerint. Eas enim pro vere scriptis admitto. Inde tamen elici puto, Anastassi privatam et familiarem epistolam, ad antistitem Hierosolymitanum datam, pro decreto Synodico, in Origenem et Rufinum palam edito, nequaquam habendas. Etenim judiciaria Ecclesiae Romanae decreta, Romae prius, quam alibi, vulgari consueveruat. 0281A Rufinus in Venetia morabatur, adeoque intra terminos Primatus et Exarchatus Romani pontificis, ad quem Apologiam suam miserat, ideoque publicam damnationis poenam promeritus, summi pontificis peremtorio judicio, ex Romanae Ecclesiae et aevi disciplina palam Romae edito, damnari debuisset. Hoc factum est nunquam. Miror quam maxime, duos longe doctissimos et religiosissimos Cardinales, Baronium, et ex eo Jacobum Peronium in Responso iterato ad Regem Britanniae cap. XXXIII. Pagium etiam A. D. 401. §. 16. Tillemontium tom. XII. art. 100. pag. 242. et Natalem Alexandrum saeculo IV. cap. VI. art. 32. peremtoriam anathematis sententiam Romae ab Anastasio pontifice in Rufinum latam arbitratos; nec tamen eos animadvertisse, ex hac sua credulitate, Apostolicae Sedi permagnam injuriam irrogari. Si enim Rufinus anathematis sententia confixus unquam fuisset, uni Apostolicae Sedi, non aliis, eam tollere licuisset, quum in canone Apostolorum 25. alias 33. et in 5. Nicaeni Concilii caveatur, ne sejunctus 0281B ab Ecclesiae communione per sententiam damnationis, ab alio quocumque suscipi possit, nisi prius ab ipso, qui sejunxerit, susceptus fuerit. Hoc pariter statuit Concilii I. Antiocheni canon 6. Adi Labbeum tom. II. pag. 46. et 563.

III. Jam vero quid absurdius et Romanae Sedi, omnique disciplinae Ecclesiasticae injuriosius excogitari potest, quam Rufinum dicere a prima Sede anathematis vinculo innodatum, neque absolutum, a praecipuis tamen Italiae Episcopis in communionem suam benevole exceptum? Exceperunt enim Venerius Mediolanensis, Chromatius Aquilejensis, Laurentius Concordiensis, Petronius Bononiensis, et Gaudentius Brixianus, Galliae Cisalpinae et Venetiae Episcopi magna sanctitate venerandi. Immo Chromatius Bethleemiticum senem monuit, ut finem faceret simultatum, ipso teste libro III. Apol. pag. 437. Anne Chromatius pro homine damnato id monuisset? Anne ipse, aliique, Anastasii Summi pontificis et totius 0281C Italiae Primatis, judiciaria sententia despectui habita, Rnfinum in Catholicam communionem contra Petri cathedram suscipere ausi fuissent? Hi enim omnes Rufinum, sibi apprime carum, suaeque communionis participem, nemine reclamante, usque ad vitae finem habuerunt, ut interim de utraque Melania, aliisque Romanis, de Paulino Nolano, Augustino Hipponensi, et Johanne Hierosolymitano, spectatissimis pariter viris, et praesulibus in Ecclesia celeberrimis, taceam, quos Rufini amicitiam semper coluisse, ex literarum monumentis a me adductis, et adhuc fortasse adducendis, fit manifestum. Anne vero tanti antistites, hominis in Romanae Ecclesiae senatu a fidelium communione rescissi, amicitiam coluissent? De tantis viris hoc dicere non sustinet animus. Hoc ipsum dici, nefas putavit Honoratus Faber in Prodromo velitari parte II. cap. II. pag. 84. col. 1. Immo quum Rufinus cohorruerit, auditis Origenianis erroribus, suaeque Fidei confessionem ediderit, certum videri ait, ab Anastasio nequaquam damnatum, sed suae conscientiae, 0281D et divino judicio relictum. Unum etiam addere juverit. Si Anastasius Rufinum a communione fidelium segregare voluisset, non ad Jo. Hierosolymitanum, non ad Venerium Mediolanensem, sed, ut universalis Ecclesiae Episcopus, et etiam totius Italiae Exarchus et Primas, ad Chromatium Aquilejensem, in cujus Ecclesiae presbyterio tunc Rufinus aderat, judiciariam condemnationis sententiam, in eum Romae vulgatam, misisset. Chromatio enim Venetiae et Istriae Primati nihil erat cum Mediolanensi, nihil cum Hierosolymitano. Hoc Anastasius perspicue patefecerat, ubi Theophili Alexandrini paschalem epistolam pro A. D. 401. a Hieronymo Latine conversam, non ad unum Venerium Galliae Cisalpinae Primatem, sed ad Chromatium pariter, Venetiae et Istriae metropolitam, transmisit, ceteris Episcopis suae Ecclesiae contributis aut suffraganeis, vulgandam. Haec disciplina a Summo Pontifice servata fuisset in anathemate 0282A adversus Rufinum vulgando. Rufinus enim in Chromatii paroecia, si Aquilejae, vel in ejus provincia, si Concordiae aderat, morabatur. Moratum vero Aquilejae, fervente hac controversia, satis ostensum est.

IV. Ex his jure concludi potest, immo et debet, Rufinum Aquilejensem ab Anastasio Pontifice non fuisse damnatum, sed solam ejus latinam versionem librorum Origenis Periarchon non probatam, vel, si mavis, rejectam, idque non edicto aliquo vel decreto Synodico, sed privata epistola ad Jo. Hierosolymitanum, cujus epistolae nullam Rufinus in Italia a Romanis suis notitiam habuit unquam, neque ab illo ipso, ad quem scripta fuerat, quanquam sibi amicissimo; sed ab uno Hieronymo, qui primus illam ei exprobravit et misit. Sic enim habet in Apologiae lib. II. pag. 405. Certe si ideo interpretaris, ut eum (Origenem) haereticum arguas, nihil de Graeco mutes, et hoc ipsum praefatione testare: quod prudentissime Papa Anastasius in Epistola, quam contra te scribit 0282B ad episcopum Johannem, suo sermone complexus est. Hieronymus, ipsa Anastasii epistola Apologiae suae mox adjuncta, haec subdit: Ac ne forsitan hoc quoque neges, subjeci exemplum ejus, ut si non vis audire fratrem (Hieronymum) monentem, audias episcopum (Anastasium) condemnantem. Ex his docemur, ut Anastasii epistola, ad Johannem scripta, Rufino innotesceret, Roma, non Bethleemo ad illum mitti debuisse, et quidem ab adversario: qui, si Romae vulgatam scivisset, hoc idem in Apologia semel atque iterum inculcasset, hoc Rufino jure exprobrasset, ipsum Anastasianae epistolae exemplum e Palaestina ad Rufinum mittendi, nulla necessitate compulsus. Misit, quia in Italia ignorari sciebat. Hieronymus Apolog am hanc adornavit A. D. 401. Ait enim lib. I. pag 377. se ante biennium adversus laudes a Rufino in prologo versionis librorum Periarchon sibi datas, scripsisse. Scripsit autem A. D. 399. ut a me alibi animadversum. Ergo Hieronymus A. D. 401. priorem 0282C suam Apologiam in libros II. distinctam adorna vit. Pagius contra Baronium, Huetium, et Norisium aliis rationibus hoc idem urget A. D. 401. §. 10. Venerius, in literis Anastasii memoratus, olim Ambrosii diaconus, in Mediolanensi Cathedra Simpliciano successerat A. D. 400.

V. Jam videamus, quid Rufinus in literis contra duos Hieronymianae Apologiae libros de epistola Anastasiana, per Hieronymum ad se transmissam, responderit. Rufini literas, ad unum Hieronymum scriptas, olim periisse jam monui. Sed earundem summa colligitur ex Hieronymiano responso, quod est liber III. alias Apologia II. Ejus loca decerpam ex eodem lib. III. Hieronymi pag. 455. 457. 459. 462. 468. editionis novae.

1. Rufinus ait, de Papa Anastasio, nulli verum videri, ut tantae Urbis Sacerdos innocenti (Rufino) injuriam facere potuerit vel absenti.

2. Epistolam Sancti Papae Anastasii esse confictam.

3. Ab eo (Johanne Hierosolymitano) cui missa esset, 0282D debuisse ad Rufinum transmitti.

4. Siricii, praecessoris ejus (Anastasii) , se habere testimonium, seu literas formatas, quibus, tanquam certae suae fidei tessera, munitus Roma in patriam discesserat. De istiusmodi literis formatis consulendus Philippus Priorius. Eas quum Rufinus palam obtinuerit post Romae sparsam librorum Periarchon Latinam versionem, jam sibi privatas literas, sub nomine Anastasii confictas, officere non posse. Sufficere sibi totius Orbis testimonium.

5. Hieronymus Anastasii literas, ab se ad Rufinum ex Oriente transmissas, praeteriti anni epistolam vocat, atque alia recentia ad Orientem Scripta commemorat, in quibus Papa Anastasius tantis eum (Rufinum) ornet floribus. Quaenam haec scripta fuerint, ignoramus. Anne fuerunt ejusdem commatis ac epistola, de qua loquimur? Certe mirum est, a nullo ex antiquis laudari, neque Hieronymum haec quoque 0283A scripta ad Rufinum misisse, aut quid essent, clarius explicare noluisse; quandoquidem Rufinum tantis ornabant floribus. Nunquid responsum quodpiam ad Theophili Alexandrini paschales epistolas fuerunt, in quibus Origenis errores expositi? Ita censendum est.

6. Rufinus iterum Siricii formatam epistolam, sibi Roma Aquilejam proficiscenti traditam, ingerit, hanc non credens. ab Anastasio successore infringi potuisse, nullos se, post Siricii decessum, errores sparsisse deprehensos, immo universis totius Italiae episcopis puram et apertam suae fidei confessionem suscipientibus, et expositionem comprobantibus. Hieronymus quidem non abnuit, quin Italiae episcopi Rufini confessionem fidei comprobaverint. Tantum se id mirari ait: Miror, quomodo probaverit Italia quod Roma contemsit: episcopi susceperint quod Sedes Apostolica condemnavit. Anastasius Rufini Apologiae pro Fide sua, nihil reposuit. Hoc Hieronymus contemtionem appellat. Anastasii vero epistolam ad Johannem Hierosolymitanum, Rufino parum aequam, Rufinianae 0283B Apologiae condemnationem appellat.

7. Rufinus addit, Apostolicam Sedem pacificas literas semel datas, absque novo crimine haereseos, revocare non consueuisse. Demum Anastasianam epistolam vocat Falsam, et fraude subnixam.

Notandum est porro, eam certe ab Hieronymo pugnaciter non obtrudi pro vera. Hoc unum Hieronymus ait (et verum ait) ab se non esse confictam. Rufinum de ejusdem epistolae veritate in patria sua suspicantem, Hieronymus Romam mittit; ad Romanae Ecclesiae chartarium mittit. Hoc ipsum evincit, Romae palam non fuisse vulgatam; alias cur epistola recentissima, deque tanta quaestione edita, quae omnibus nota, atque obvia esse debuisset, in arcanis summorum pontificum tabulariis, tanquam res abdita, et vetus, quaerenda? Rufini aemuli, Hieronymique studiosi ejusmodi epistolam clam abdi, nec palam haberi, anne passi fuissent? Magnus doctor opponit, Anastasium in Rufinum, licet pridem Siricii 0283C literis communicatoriis munitum, scribere potuisse; eum tamen vere scripsisse non dicit. Sed neque magnus doctor unquam prodit, unde ipse Anastasianae, quae jactabatur, epistolae exemplum habuerit; an ab ipso Johanne Hierosolymitano, an ab alio. Hoc certe palam prodi ab eo debuisset, ut sinceram esse neganti, os facilius obstrueretur. Sane haud fit credibile, Johannem, qui pro amico Rufino ad Anastasium scripserat, Anastasii responsum, sibi uni de amico scriptum, et neutri opido gratum, in vulgus ita spargere voluisse, ut ejus exemplum, non ex Urbe, non ex parte Johannis, sed ab ipso Hieronymo ad Rufinum ludibrii caussa mitteretur. Hieronymus antri Bethleemitici incola, in oratorum castris innutritus, neque de Italicis rebus ob regionum longinquitatem, ab Rufini aemulis sincere ac sufficienter instructus, eloquentiae arte caussam agit. Rufinus epistolam suam his verbis clauserat: Opto, te pacem diligere. Hinc ipse Rufinus beati Chromatii monitis obsecutus, quibus Hieronymus invitum se obsequi 0283D non posse excusaverat, ejusdem Hieronymi lib. III. nihil reposuit: quodque hominem, pacis amantem docuit, literas suas, ad Hieronymum pro se scriptas, nequaquam in vulgus sparsit. Nec sane Hieronymus dehinc Rufinum perstrinxit, nominatim scilicet. Si enim interdum sub alienis nominibus, et in aenigmate id fecit, non fecisse dicendus est, quod sub larva faciebat, fortasse nolens intelligi de quo loqueretur, seque hoc pacto offendiculum vitare studens. Ad Anastasianam epistolam quod attinet, tanto animorum dissidio ultro citroque flagrante, hujusmodi epistolas confingi potuisse, haudquaquam difficile est, quum aliae quoque Hieronymo, quasi palinodiam canenti, suppositae, in Africam transvolaverint, ipso teste lib. II. Apologiae pag. 419. Hanc tamen Anastasianam epistolam ab Hieronymo pro germana primo habitam, non dubitamus. Sed ex quo Rufinus eam falsitatis insimulavit, Hieronymus pro illius sinceritate 0284A mordicus certasse haudquaquam videtur. Librum ejus tertium pensiculate consideranti hoc facile patefiet. Post Rufinum Petrus Halloixius in Origene defenso libro IV. Quaest. 8. pag. 333. et Honoratus Faber in Prodromo velitari Parte II. cap. II. pag. 84. col. 1. certe Anastasianam epistolam in dubium vocare non sunt veriti.

VI. Amarulenta haec inter tantos viros jurgia Sanctus Augustinus, utrique amicissimus, pro miti animo suo, probare non potuit. Hieronymus enim A. D. 402. Asterio subdiacono ex locis sanctis in Africam reversuro, tradidit epistolam suam inter Augustinianas LXVIII. olim XIII. ad Augustinum ferendam. Hieronymus in hac meminit responsi ab se nuper dati ad Rufini literas, aitque de ejus scriptis, sibi nunciatum, in Africam pervenisse, quorum ipse confutationem ad Augustinum pridem transmiserit. Latius opus Apologiae, in duos libros distinctae, se commodiori tempore missurum promittit. Do verba Hieronymi: Misit mihi temeritate solita, maledicta 0284B sua (literas in ejusdem Hieronymi libros duos Apologiae) Calpurnius cognomento Lanarius. Sic Rufinum appellat, ad ejusdem nominis proditorem alludens, qui, ex Plutarcho in Sertorio, Livium Salinatorem, sub cujus signis militabat, foede obtruncavit. Pergit Hieronymus, quae (maledicta, sive Rufini literae adversus libros duos Hieronymianae Apologiae) ad Africam quoque, studio ejus (Rufini) didici pervenisse. Ad quae breviter respondi (Apologia II. seu libro III. Apologiae) et libelli ejus vobis misi exemplaria. Latius opus (suam Apologiam primum in libros duos distinctam) quum opportunum fuerit, primo missurus tempore: in quo istud cavi, ne in quoquam existimationem laederem Christianam, sed tantum ut delirantis imperitique mendacium ac vecordiam confutarem.

Augustinus, perlectis Hieronymi literis, animo concidit. Etenim in non vulgaribus magni senis erga se benevolentiae argumentis, novit, illum nonnihil in se subiratum. Vir placidissimus, libri ejus in Rufinum 0284C lectione perculsus, pene contremuit, illacrymatus, tam insignes amicos, et omnium praeconiis antea celebratos, in tantum irarum aestum ruisse. Hinc peropportuna occasione arrepta, rescripsit ad Hieronymum epistolam XV. nunc LXXIII. opus vere aureum, et caritatis modestiaeque plenissimum. Verba, quae Hieronymi Rufinique animorum motus respiciunt, ad humanae levitatis documentum huc adferam ex capite III. ejusdem epistolae, quam nuperi Augustinianae editionis auctores conjiciunt in A. D. 404. scilicet post utriusque viri scriptionibus finem impositum, palam saltem, et potissimum ex parte Rufini. Verba haec sunt: Nescio quae scripta maledica super tuo nomine ad Africam pervenerint. Accepimus tamen quod dignatus es mittere, illis respondens maledic is. Quo perlecto, fateor, multum dolui, inter tam caras familiaresque personas, Cunctis pene ecclesiis Notissimo amicitiae vinculo copulatas, tantum malum exstitisse discordiae. Et tu quidem, quantum tibi modereris, 0284D quantumque teneas aculeos indignationis tuae, ne reddas maledictum pro maledicto, satis in tuis literis eminet. Verumtamen, si eas ipsas cum legissem, contabui dolore, et obrigui timore; quid de me il a facerent, quae in te ille scripsit, si in manus meas forte venissent? Vae mundo ab scandalis! Ecce fit, ecce prorsus impletur quod Veritas ait: quoniam abundabit iniquitas, refrigescet caritas multorum. Quae sibi enim jam fida pectora tato refundantur? In cujus sinum tota se projiciat secura dilectio? Quis denique amicus non formidetur, quasi futurus inimicus, si potuit inter Hieronymum et Rufinum hoc, quod plangimus, exoriri? O misera et miseranda conditio! O infida in voluntatibus amicoram scientia praesentium, ubi nulla est praescientia futurorum? Sed quid hoc alteri de altero gemendum putem, quando nec ipse quidem sibi homo est notus in posterum? Novit enim utcunque vix forte, nunc qualis sit. Qualis autem postea futurus sit, ignorat. Ita Augustinus.

Curatores novae Augustinianae editionis in praefatione 0285A tomo II. cap. LXVIII. ancipites haerent, utram Apologiam Hieronymus Augustino transmiserit, primam ne, an secundam. Certe primam in duos libros distinctam non misit, quam latius opus appellat, seque postea missurum promittit. Ergo secundam ab se missam innuit, in qua ad Rufinianam epistolam, jam deperditam, ex parte, ut loquitur, vel summatim tunc recens responderat. Hipponensis Praesul in epistola CLXVI. ad Hieronymum cap. V. §. 15. ex eadem hujus Apologia II. pag. 464. testimonium profert de origine animae. Ex verbis antea recitatis colligimus, Augustinum, quamvis Hieronymianam Apologiam II. legisset, et Rufiniana scripta ignoraret, in discordia, quae utrunque scindebat, neutri adhaesisse. Id unum praestitit, ut tantas inimicitias ingemisceret, easdemque e medio tolli summopere optaret. Quem Hieronymus Calpurnium Lanarium dixerat, Augustinus ipse proprio et vero nomine Rufinum dicit. Tunc ergo A. D. 404. biennium ab Anastasii decessu, nulla damnatio in Rufinum audita; alias Praesul Sanctissimus 0285B Hieronymo, viro undequaque catholico, adversus haereticum, et a prima Sede percussum, adhaesisset. Media enim consilia in religionis negocio pessima semper, et nunquam tuta. Quum Augustinus neutri adhaeserit, aeque utrunque pro amico et vere catholico agnovit. Hoc idem agnitum ab Honorato Fabro in Prodromo velitari Parte II. cap. II. §. 16. pag. 82. col. 2.