Psalmus VI.

0664B 2. Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. Deus qui est incommutabilis natura (Malach. 3.) , apud quem (ut Apostolus ait) non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio (Jacob. 1.) : de quo dictum est, Tu autem Domine virtutum, cum tranquillitate judicas (Sap. 12.) : nullam in se furoris vel irae perturbationem suscipit: sed furoris nomine intelligitur illa immensa et immoderata animadversio vindictae, qua peccatores punientur in extremo examine. Ira vero potest intelligi examinatio illa, qua imperfectae animae emundantur in purgatorio igne. Bene autem dicitur, Ne in furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias me: Nam corripias, quod mitius videtur, ad emendationem valet: qui vero arguitur, idest accusatur, metuendum est ne in finem habeat damnationem. Arguuntur in die judicii (Ex Augustino) omnes qui non habent fundamentum Christum. Emendantur autem, idest purgantur, qui huic fundamento superaedificant ligna, foenum, 0664C stipulam, idest infructuosa, vana, inutilia (2. Cor. 3.) . Detrimentum quidem patientur, sed tamen salvi erunt: sic tamen quasi per ignem (Ibid.) . Quid ergo iste orat, qui non vult furore Domini argui, vel ira emendari? quid, nisi ut sanetur? Ubi enim sanitas est, nec mors metuenda est, nec curantis aut secantis medici manus. Sequitur itaque et dicit:

3. Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum. Multae sunt infirmitates nostrae corporis et animae. Nam corpus mortalitate corrumpitur, anima tentationibus premitur. Infelix homo multis tentationibus et miseriis fatigatur. Qui ergo sentit miseriam, quid tam postulare debet, quam misericordiam? Qui sentit infirmitatem, quid tam desiderare debet, quam sanitatem? Restat itaque ut dicat: Sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea. Quid per ossa nisi animae fortia designantur? Nam ne ossa carnis intelligeres, exposuit, cum subjungit:

4. Et anima mea turbata est valde. Turbantur quidem 0664D interiores sensus a consideratione proprii reatus, ipsa quoque infirma et peccatrix anima, cum subtilitatem extremi examinis 28 cogitando conspicit, ab omni interiore fortitudine destituta, in semetipsa contremiscit. Videt enim ibi damnari quicquid inventum fuerit pravi operis, vel otiosi sermonis, et silentii, usque ad minimam cogitationem, si non fuerit ad Dei voluntatem directum. Hinc est urens conscientia, illinc accusantia peccata, inde terrens justitia: subtus patens horridum chaos inferni, et tortores horribiles: desuper iratus judex, foris ardens mundus. Justus vix salvabitur, peccator ubi parebit (1. Petr. 4.) ? Plangat iterum et gemat, ne tanta tormenta incurrat. Timet justitiam? quaerat misericordiam. Non habet fortitudinem? vel agnoscat propriam infirmitatem, et dicat: Miserere mei, Domine, quoniam 0665A infirmus sum, et caetera. Magnus enim accessus ad Deum, est cognitio infelicitatis suae. De tarditate autem sanitatis conqueritur, cum subjungit, Et tu Domine usquequo? Ecce juxta est dies Domini magnus, juxta et velox nimis dies irae dies illa, dies calamitatis et miseriae, dies tenebrarum et caliginis, dies tubae et clangoris (Sophon. 1.) . O vox diei Domini amara! Ecce peccatrix anima, arbor infructuosa, digna securi et igne: lignum aridum et inutile. Timor reum turbat, conscientia confundit, cogitationes increpant, fugere non licet. Stat suspensus ad gravissimam sententiam. Ecce miser in angusto periculo egens festino auxilio, Et tu Domine usquequo tardaris? usquequo non exaudis? Nec in hoc (Ex Augustino) tanquam crudelis Deus aestimandus est: sed tanquam bonus persuasor animae, quid mali sibi ipsa pepererit. Differt enim pius Dominus exaudire multotiens ex sua magna misericordia, ut ex difficultate sanationis sit diligentior custodia receptae sanitatis. Nam quod facile sanatur, non multum cavetur. 0665B Differt aliquando, ut agnoscatur quanta impiis poena praeparetur, qui se nolunt convertere ad Deum, si tantam difficultatem convertentes patiuntur: sicut alibi scriptum est, si justus vix salvabitur, peccator et impius ubi parebunt (1. Petr. 4.) ? Et quia differt, ideo adjungit:

5. Convertere, Domine, et eripe animam meam: salvum me fac propter misericordiam tuam. Convertens se (Ex Augustino) , orat ut ad eum convertatur et Deus: sicut ipse promittit, Convertimini ad me, et ego revertar ad vos (Zachar. 1.) . Sed forte melius intelligendum est, Convertere, Domine, idest, fac me converti. Sentit enim in ipsa sua conversione difficultatem. Nam perfecta nostra conversio paratum semper invenit Deum, sicut propheta Osee dicit: Quasi diluculum praeparatus est egressus ejus (Osee 6.) : quoniam ut eum amitteremus, non ejus absentia, qui ubique est, sed nostra fecit aversio. Dum autem nos convertimur, idest, dum mutatione veteris 0665C vitae resculpimur, spiritum nostrum durum sentimus et laboriosum, a terrenarum cupiditatum caligine ad serenitatem divinae lucis retorqueri. Et in tali difficultate dicimus, Convertere, Domine, idest, adjuva nos, ut perficiatur in nobis conversio, quae te paratum invenit, et fruendum te praebet dilectoribus tuis. Et ideo 29 postquam dixit, Convertere, Domine: addidit, Et eripe animam meam: tanquam inhaerentem perplexionibus hujus saeculi, et spinas quasdam dilacerantium desideriorum in ipsa conversione patientem. Salvum me fac (inquit) propter misericordiam tuam. Intelligit non suorum meritorum esse, quod sanatur: quando quidem peccanti et datum praeceptum praetereunti, justa damnatio debebatur. Sana me, inquit, ergo: non propter meum meritum, sed propter misericordiam tuam.

6. Quoniam non est in morte qui memor sit tui. Intelligit quoque (Ex Augustino) nunc esse tempus conversionis: quoniam cum vita ista transierit, non restat nisi retributio meritorum. In inferno autem 0665D quis confitebitur tibi? Confessus est tamen in inferno dives ille, de quo Dominus dicit (Luc. 16.) qui Lazarum vidit in requie, se autem in tormentis dolebat, usque adeo confessus, ut etiam moneri suos vellet, ut se a peccatis cohiberent, propter poenas quas apud inferos esse non credunt ((August. creditur.)) . Quid est ergo, In inferno autem quis confitebitur 0666A tibi? An infernum vult intelligi, quo post judicium praecipitantur impii, ubi jam propter profundiores tenebras nullam lucem Dei videbunt, cui aliquid confiteantur? Potest etiam illud intelligi, ut mortem vocet peccatum, quod contemta divina lege, committitur: infernum vero caecitatum animi, quae peccantem, id est, morientem excipit et involvit. Sicut non probaverunt Deum (inquit) habere in notitia, dedit illos in reprobum sensum (Rom. 1.) . Ab ista morte et ab isto inferno tutam se fieri anima deprecatur, dum molitur conversionem ad Deum, et patitur difficultatem.

7. Quapropter (Ex Augustino) contexit dicens: Laboravi in gemitu meo. Et tanquam parum profuerit, addit et dicit. Lavabo per singulas noctes lectum meum. Lectus est hoc loco appellatus, ubi requiescit animus aeger et infirmus, id est, in voluptate corporis et delectatione saeculari. Quam delectationem lacrymis lavat, qui sese conatur ab illa extrahere. Videt enim jam damnare se carnales 0666B concupiscentias, et tamen delectatione tenetur infirmitas, et in ea libenter jacet: unde surgere nisi sanatus animus, non potest. Quod autem ait, Per singulas noctes: hoc fortasse accipi voluit, quod ille qui spiritu promptus sentit aliquam lucem veritatis, et tamen in delectatione hujus saeculi per carnis infirmitatem aliquando requiescit, tanquam dies et noctes alterno affectu cogitur pati, ut cum dicit, Mente servio legi Dei (Rom. 7.) , tanquam diem sentiat: rursus cum dicit: Carne autem legi peccati, inclinetur in noctem, donec omnis nox transeat, et veniat unus dies de quo dicitur: Mane adstabo tibi et videbo (Psal. 5.) . Tunc enim adstabit, nunc autem jacet, quando in lecto est: quem lavabit per singulas noctes, ut tantis lacrymis impetret efficacissimam Dei misericordiae disciplinam. Lacrymis meis stratum meum rigabo. Hoc accipimus stratum, quod superius lectum. 30 Sed rigare amplius est quam lavare: quoniam potest aliquid in superficie 0666C lavari; rigatio vero ad interiora permanat: quod significat fletum usque ad cordis intima. Temporum vero varietas quod praeteritum posuit, cum diceret, Laboravi in gemitu meo: et futurum, cum diceret, lacrymis meis stratum meum rigabo: illud ostendit quid sibi dicere debeat, cum quisque in gemitu frustra laboraverit: tanquam diceret, Non profuit, cum hoc feci, vel ergo illud faciam.

8. Unde et sequitur: Turbatus est a furore oculus meus. Utrum suo furore (Ex Augustino) an Dei, in quo petit ne argueretur? Sed si furor ille diem judicii significat, quomodo nunc potest intelligi? An inchoatio ejus est, quod hic homines dolores et tormenta patiuntur, et maxime damnum intelligendae veritatis: sicut jam commemoravi, quod dictum est, Dedit illos Deus in reprobum sensum (Rom. 1.) ? Nam ea est caecitas mentis. In eam quisquis datus fuerit, ab interiori Dei luce secluditur: sed nondum penitus cum in hac vita est. Sunt enim tenebrae exteriores (Matth. 8. et 22.) , quae magis ad diem judicii 0666D pertinere intelliguntur: ut penitus extra Deum sit, quisquis, dum tempus est, corrigi noluit: penitus autem esse extra Deum, quid est, nisi in summa esse caecitate? Siquidem Deus habitat lucem inaccessibilem (1. Tim. 6.) , quo ingrediuntur, quibus dicitur, Intra in gaudium Domini tui (Matth. 25.) . Hujus ergo irae inchoatio, est caecitas mentis, quam in 0667A hac vita patitur quisque peccator. Timens itaque judicii diem, laborat et plangit, ne ad illud perducatur, cujus initium tam perniciosum nunc experitur. Et ideo non dicit extinctus est, sed turbatus est a furore oculus meus. Potest quoque furoris nomine immensus animi fervor intelligi, quo poenitens sibimetipsi solet irasci. Unde scriptum est, Irascimini, et nolite peccare (Psal. 4.) . Bene autem non extinctus, sed turbatus oculus dicitur: nam furor qui per odium fit, oculum mentis excaecat: furor vero qui fit per zelum non excaecat, sed turbat. Sed unde dolore poenitentiae ad tempus turbatur, inde postmodum consolatione gratiae melius illustratur. Consideratis autem reliquis vitiis, invenit se omnibus esse vallatum. Quae vitia quoniam veteris vitae sunt, et veteris hominis, quo exuendi sumus, ut induamur novo (Ephes. 4.) : recte dicitur: Inveteravi inter omnes inimicos meos. Vel inter ipsa vitia, vel inter homines, qui nolunt ad Deum converti. Nam et hi etiam si non saeviunt, etiam si parcunt, etiam 0667B si eisdem conviviis et domibus et civitatibus, nulla lite interposita, sed crebris colloquiis quasi concorditer vivunt ((August. utuntur)) : nihilominus tamen intentione contraria inimici sunt eis, qui se ad Deum convertunt. Nam cum alii amant et appetunt istum mundum, alii se optant ab isto mundo liberari: quis non videat inimicos esse illos istis? Nam si possint, eos secum ad poenas trahunt. Et magnum donum est inter eorum verba versari quotidie, et non excedere de itinere praeceptorum Dei. Saepe enim mens nitens 31 pergere ad Deum, concussa in ipso itinere trepidat, et plerumque propterea non implet bonum propositum, ne offendat eos (cum quibus vivit) alia bona peritura et transeuntia diligentes atque sectantes. Ab his separatus est omnis sanus, non locis, sed animo. Nam locis corpora continentur, animo autem locus est affectio sua.

9. Quapropter (Ex Augustino) post laborem et gemitum et imbres creberrimos lacrymarum, quia 0667C inane non potest esse, quod tam vehementer rogatur ab illo, qui est fons omnium misericordiarum: verissimeque dictum est, prope est Dominus obtritis, vel contritis corde (Isai. 13. et 51.) : post tantas difficultates exauditam se esse anima ipsa significans, quam licet etiam Ecclesiam intelligere, vide quid adjungit: Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem, quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. Vel in prophetia dictum est, quoniam discessuri sunt, id est, separabuntur a justis impii cum judicii dies venerit (Matth. 13.) : vel nunc, quia etiamsi pariter atque iisdem conventiculis continentur, tamen in area nuda jam grana separata sunt a paleis (Matth. 3.) , quamvis inter paleas lateant. Simul itaque versari possunt, sed simul a vento auferri non possunt.

10. Quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. Exaudivit Dominus deprecationem meam: Dominus orationem meam suscepit. Crebra ejusdem sententiae repetitio (Ex Augustino) , non quasi narrantis necessitatem, 0667D sed affectum exultantis ostendit. Sic enim gaudentes loqui solent, ut non eis sufficiat semel enunciare, quod gaudent. Iste fructus est illius gemitus, in quo laboratur (I. Cor. 9.) , et illa laetitia lacrymarum, quibus lavatur lectus et stratum rigatur. Quoniam qui seminat in lacrymis, in gaudio metet (Psal. 125.) . Et beati lugentes, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. 5.) .

11. Erubescant et conturbentur vehementer omnes inimici mei. Discedite a me, dixit superius (Ex Augustino) , quod etiam in hac vita, sicut expositum est, fieri potest. Quod autem dicit, Erubescant et conturbentur: non video quemadmodum evenire possit, 0668A nisi illo die, cum manifesta fuerint justorum praemia et supplicia peccatorum. Nam nunc usque adeo non erubescunt impii, ut nobis insultare non desinant: et plerunque tantum valent irrisionibus suis, ut infirmos homines de Christi nomine erubescere faciant. Unde dictum est, Qui me erubuerit et meos sermones coram hominibus, hunc filius hominis erubescet coram angelis et Patre (Luc. 9.) . Sed veniet tempus, ut illi erubescant, dicentes: Hi sunt, quos aliquando habuimus in derisum, et in similitudinem improperii. Nos insensati vitam illorum aestimabamus insaniam, et finem sine honore. Ecce quomodo computati sunt inter filios Dei, et inter sanctos sors illorum est! Ergo erravimus a via veritatis, et justitiae lumen non luxit nobis, etc. (Sap. 5.) . Quod autem ait, Convertantur et erubescant, quis non judicet esse justissimam poenam, ut conversionem ad confusionem habeant, qui ad salutem habere noluerunt? deinde addidit, Valde velociter. Cum enim jam desperari caeperit judicii 0668B dies, cum dixerint, Pax et securitas (I. Thessal. 5.) : tunc repentinus eis superveniet interitus. Quandocunque autem venerit, 32 celerrime veniet, quod desperatur esse venturum. Quanquam et illud hic accipi potest, ut quam gementem, et tam saepe diuque flentem Deus exaudivit, intelligatur liberata a peccatis, et omnes perversos motus carnalis affectionis domuisse, sicut dicit: Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem, quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. Quod cum ei provenerit, non mirum si jam ita perfecta est, ut pro inimicis suis oret. Potest ergo ad hoc pertinere, quod dixit, Erubescant et conturbentur vehementer omnes inimici mei: ut de peccatis suis agant poenitentiam: quod sine confusione et conturbatione fieri non potest. Nihil itaque impedit sic accipi et illud, quod sequitur, Convertantur et erubescant, id est, convertantur ad Deum: et erubescant in prioribus tenebris peccatorum aliquando gloriatos, sicut Apostolus dicit, Quam enim gloriam habuistis aliquando in his quibus nunc erubescitis 0668C (Rom. 6.) . Quod autem addidit, valde velociter, aut ad optantis affectum, aut ad Christi potentiam referendum est: quam gentes, quae pro idolis suis persequebantur Ecclesiam, ad Evangelii fidem tanta temporum celeritate convertit.