Psalmus LXXII.

1. Quam bonus Israel Deus. Mire quidem et ineffabiliter bonus est. Sed tamen summa ejus bonitas non omnibus nota est, nisi tantummodo, illis qui recto sunt corde, id est, qui nec extolluntur prosperis nec franguntur adversis: 367 et in utroque bonum et rectum intelligunt Deum. Deinde incipit dubitationem suam quam prius habuit ad aliorum confirmationem declarare, cum subdit:

2. Mei autem pene moti sunt pedes, id est, animi affectiones pene motae sunt a Deo. Pene effusi sunt gressus mei, id est, opera mea. Gressus nostri effunduntur, quando pro diversis et terrenis rebus appetendis operamur. Quando autem pro solis aeternis laboramus, jam non effunduntur bonae actionis gressus, sed ad unum potius tendunt, scilicet ad Deum. Moti sunt (Ex Augustino) pedes, ad errandum: fusi gressus, ad lapsum: non omnino tamen, sed pene. 0942C Ac si apertius dicat: Pene recessi a Deo, et secundum voluntatem, et secundum actum. Ideo dicit: Pene, quia resipuit. Nam si non resipuisset, a Deo penitus recessisset. Sed quare hoc?

3. Quia zelavi super iniquos, pacem peccatorum videns. Vidi illos pacem habere, divitiis florere, qui Deum contemnebant. Ego vero, qui cultor Dei eram, iis omnibus carebam. Propterea zelabam super illos. Ideo indignabar, ideo invidebam. Sed jam video, quare hanc habeant pacem. Quare?

4. Quia non est respectus morti eorum. Non est in eis respectus divinae misericordiae, ut liberentur ab aeterna morte. Ideo hac temporali pace hic fruuntur, quatenus in futuro damnatione perpetua puniantur. Et firmamentum in plaga eorum, subaudis non est. Plagam eorum dicit culpam, in qua non est firmamentum, id est, aliquod poenitentiae, vel salutis medicamentum.

5. In labore hominum non sunt, et cum hominibus 0942D non flagellabuntur. Id est, non laborant sicut caeteri homines, neque affliguntur. Non sunt enim ex filiis Dei, quos flagellat misericors pater, ut recipiat (Prov. 3.) . Nunquam autem hic omnipotens Deus magis irasci potest peccatori homini, quam cum in hac vita permitiat eum prosperari.

6. Ideo tenuit eos superbia. Quia enim flagella non sentiunt, propterea elate vivunt. Nam si flagellarentur, fortassis humiliarentur. Ergo superbia tenuit eos, alligavit, astrinxit, subdidit tanquam captivos, tanquam servos. Ex hac retentatione, Operti, id est, ex toto pleni sunt iniquitate, quantum ad proximum: et-impietate sua, quantum ad Deum: O infelices illi, quos tanquam vinctos superbia tenet, tanquam submersos iniquitas operit. Quae unde processerit, ostenditur cum subinfertur:

0943A 7. Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum. Id est, ex copia divitiarum, ex tumore superbiae, ex voluntate et delectatione. Ex quo notandum est, quia non ab una semper origine procedit iniquitas. Nam aliquando ex necessitate derivatur, aliquando ex abundantia. Sunt quidam (Ex Augustino) mali quasi ex macie, quia exiles, exigui, pauperes et egentes, tabe quadam necessitatis affecti. Pauper furtum facit: ex macie processit iniquitas. Dives abuudans aliena rapit: quasi ex adipe iniquitas prodiit. Cum dicis macro: Quare hoc fecisti? Humiliter afflictus, et abjectus respondet: Egestas compulit. Si dicas diviti: Quare hoc facis? Vix dignatur audire, etiam contemnit te. Aliud est ergo ex necessitate peccare, aliud ex abundantia. Ecce hi a superbia inceperunt: quo pervenerunt? Transierunt (inquit) 368 in affectum cordis, id est, usque ad pravas voluntates suas adimplendas.

8. Et hoc quod ipsi transierunt, non impraemeditate fecerunt, sed quasi ex mora et lima, quia cogitaverunt, 0943B prius diu inter se: et postea locuti sunt ad alios docendos nequitiam suam. Et hoc non in abscondito, sed in manifesto. Unde et subdit: Iniquitatem in excelso locuti sunt. Non cum timore, sed cum audacia, clare et aperte, audientibus omnibus. Nec solum contra homines tumide et perverse locuti sunt malum, sed etiam in Deum.

9. Posuerunt enim in coelum os suum, blasphemantes Deum, ipsis caelestibus detrahentes. Et lingua eorum transivit in terra. Prius in caelum, deinde in terram linguam transtulerunt: quia prius contra Christum, postea vero contra Ecclesiam locuti sunt. Vel linguam eorum in terra transire, est contemto caelesti Domino seipsos in hac vita laudare, magnificare, sicut alibi dixerunt: Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt. Quis noster Dominus est (Psal. 11.) ? Et vere in hoc lingua eorum transiit in terra, quia loquacitas eorum metas humanitatis et modum excessit in natura, cum se 0943C intantum extollerent, ut Deum esse supra se contemnerent. Et quia intantum erraverunt, atque ad tantam malitiam ex pace, et prosperitate sua pervenerunt, eorum damnatio, fuit aliis occasio conversionis. Propterea subdit:

10. Ideo convertetur populus meus hic. Hic (inquit) in tanta eorum caecitate, in tanta perditione, quam incurrerunt, qui divitias amaverunt. Populus meus hoc ex ratione considerato, ex zelo et invidia, quam prius inde habuit, convertetur, ne simili damnatione, cum amatoribus divitiarum puniatur. Convertetur (inquit) populus meus hic, id est, considerata perditione pravorum. Vel hic, id est, in hoc seculo, dum tempus est acceptabile convertendi, et dies salutis (2. Cor. 6.) . De quibus protinus addit: Et dies pleni invenientur in eis, scilicet pleni ad indulgentiam, ad misericordiam et ad gratiam. Venit enim plenitudo temporis, in quo misit Deus Filium suum in terris (Galat. 4.) . Vel in his, qui hic ad Deum 0943D convertentur, in futuro dies invenientur pleni beatitudine, pleni aeternitate. Vere ibi dies pleni sunt, ubi lucet sol justitiae, ubi divina splendet claritas et aeterna (Sap. 5; Mal. 4.) . Deinde narrat qualiter primum erraverunt, et quomodo postmodum conversi sunt. Ait enim:

11. Et dixerunt, videlicet cogitando intra se ante conversionem: Quomodo scit Deus? Id est, quomodo possumus scire, quod ipse sciat, quod boni ita tribulantur et mali prosperantur? et si est scientia in excelso? Si est, quod ipse sciat, quomodo patitur? Aposiopesis est, id est, defectio, ubi additur ut oratio plene intelligatur. Talis erat error eorum. Putabant enim Deum res humanas, aut nescire, aut non curare, cum tribularentur boni, et florerent mali. Unde et subsequenter dicunt:

12. Ecce ipsi peccatores et abundantes in seculo, obtinuerunt divitias. Ego qui Deo servio, egeo: ipsi peccatores 0944A sunt, et abundantes divitias in seculo obtinuerunt.

13. Et ideo ego quoque junctus illis ante conversionem, similiter dixi: Ergo sine caussa justificavi cor meum, ut mundus essem in cogitatione: et lavi inter innocentes manus meas, idest, 369 cum innocentibus actiones meas mundavi, et hoc sine caussa feci. Ubi est merces purae conscientiae? ubi praemium innocentis vitae? Bene vivo, et egeo: ille peccat, et abundat.

14. Et fui flagellatus tota die. A me non recedunt flagella Dei. Bene servio, et flagellor: ille non servit, et requiescit. Periculosa sunt haec verba, et pene blasphema. Non dixit, Nescivit Deus: sed quasi quaerens haesitat et nutat. Non (Ex Augustino) dixit, Non est scientia in excelso. Hoc est, quod ait paulo ante: Mei autem pene moti sunt pedes. Non confirmat, sed ipsa dubitatio periculosa est. Per periculum tamen transit ad sanitatem, unde et subditur: Et castigatio mea in matutinis, id est, sine dilatione. Castigatur 0944B autem cum ab errore sanatur. Impiorum differtur castigatio, mea non differtur. Illa sera, vel nulla est: mea in matutinis. Audi jam vocem castigati. Reprimit enim se ab eo, quod dixerat, atque errorem suum recognoscens ait:

15. Si dicebam, Narrabo sic, ecce nationem filiorum tuorum reprobavi. Hoc ut planius intelligatur, opus est, ut distinguatur sic: Dicebam cogitando intra me, Si narrabo sic, sicut videlicet superius narravi: vel sicut narraverunt illi, qui dixerunt, Quomodo scit Deus? etc. Ecce manifestum est et certum, quod nationem filiorum, id est, justorum tuorum reprobavi. Aliud (Ex eod.) dicturus sum, quam dixit Abraham, quam Isaac, quam Jacob, quam dixerunt prophetae. Illi enim omnes dixerunt, quia curat Deus res humanas. Ego dicturus sum, quia non curat. An major in me prudentia, sive intellectus, quam in illis? Saluberrima auctoritas revocavit cogitationes ab impietate. Ne ergo justos Dei reprobaret, 0944C imo, ut unum cum eis salubriter sentiret: jam errorem suum tenaciter non deffendit: sed quae nesciat, humiliter dicit. Non enim parvus profectus scientiae est, vel suam ignorantiam non ignorare. Unde quidam ait: Hoc unum scio, quod nescio. Et hoc est quod subdit:

16. Existimabam, ut cognoscerem hoc: labor est ante me. Putabam me scire veritatem, quare floreant mali: quare doleant boni; et jam conversus, jam castigatus recognovi, quia hoc labor est ante me. Quid est ante me? dum apud me maneo, dum in sensu carnali persisto, dum sola visibilia attendo, non possum facile de terrenis rebus vera sentire. Quandiu erit iste labor?

17. Donec intrem in sanctuarium Dei. Donec mente transeam ad spiritualem intelligentiam: et intelligam, id est, intellectum meum figam, in novissimis eorum. Ergo ad habendam rerum temporalium veram scientiam duo sunt nobis necessaria. Primum, ut aeterna bono animo perpendamus. Deinde, ut eorum 0944D quae transeunt, finem solicite cogitemus. Quo utroque perfecto, facile colligitur quia vanitas est (Eccles. 1.) , quicquid temporaliter amatur. Nihil sanctuarium Dei, nisi divinum judicium valet intelligi, quo qui ratione intrat, indubitanter intelligendo considerat, quia omnipotens et justus Deus ad hoc permittit florere malos in hoc seculo, ut puniantur gravius in futuro. Ad hoc bonos vult tribulari temporaliter, quatenus purgati, postmodum gaudeant aeternaliter. Jam vero tanquam Dei sanctuarium ingressus, atque ibi spiritualiter eruditus, non solum de novissimis, quae sentienda sunt, agnoscit: sed etiam propter 370 quod data sunt malis bona, intelligens insinuat, cum subjungit:

18. Verumtamen propter dolos posuisti eis, subaudis, divitias, in quibus confidunt, quas fallaciis dolisque adepti sunt. Non hoc ita accipiendum est, ut omnipotens Deus (qui justus est, et bonus) haec 0945A temporalia bona malis propter dolos ponat, ut ponendo haec sic eos decipere intendat: sed in his bonis, quae bene ipse qui bonus est, malis ponendo tribuit, ipsa eorum voluntas prona, et perversus usus seipsos corrumpunt. Nam acceptis a bono Deo terrenis bonis, unde meliores bene dispensando et misericorditer largiendo esse debuerunt, inde proprio vitio suae cupiditatis et superbiae corrupti, fallacias, dolos, invidias, et caetera mala exercuerunt. Verumtamen (inquit) propter dolos posuisti eis. Quanquam dicam in novissimis eorum, tamen hic jam quodammodo punis eos occulto judicio. Unde et subdit: Dejecisti eos dum allevarentur. Non dicit, Dejecisti eos, quia elati sunt: sed in eo ipso, quo sunt elati, sunt dejecti. Sic enim efferri, jam cadere est: et quanto magis exaltantur, et superbiunt exterius, tanto magis excaecantur interius. Quo plus ascendunt, eo amplius quemadmodum fumus evanescunt. Unde et admirando adjungit:

19. Quomodo facti sunt in desolationem? Ubi enim 0945B superbia, ibi desolatio. Nam dum mens extollitur ab omni virtute, ab omni fructu boni operis vacuatur. Magna quoque desolatio est, ubi Deus non est. Propter quod et Subito defecerunt. Subito amittuntur honores: cito amittitur potentia: subito venit damnum, quicquid temporaliter possidetur, subito evacuatur. Inde de quodam invenitur in Evangelio: Stulte, hac nocte anima tua tolletur a te (Luc. 21.) . Et postquam defecerunt, Perierunt propter iniquitatem suam. Hoc jam saepe contigit, et quotidie contingit. Talis est fructus divitiarum. Haec sunt novissima, quae intelligit, qui in Dei sanctuarium intravit. Propter iniquitatem suam pereunt, qui terrena cupierunt, qui in superbia evanuerunt, qui in voluptatibus suis tanquam semper victuri, radicati sunt. Ubi gloria illorum? ubi potentia? ubi pax, ubi divitiarum abundantia?

20. Velut somnium surgentium. Sic omnia defecerunt. Fac hominem (Ex August.) in somnis se invenire 0945C thesauros. Pauper dormierat: in somnis dives est, sed donec evigilet. Evigilavit, invenit aerumnam suam, quam dimiserat dormiens. Et isti miseriam suam, quam sibi comparaverant, invenient cum evigilaverint. Quasi enim modo dormiunt in peccato, dum tranquille vivunt, dum venturam miseriam non attendunt. Compellentur post mortem evigilare, cum de seipsis incipient rationem reddere. Et tunc veraciter deficient et peribunt, quando implebitur, quod subinfertur: Domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges. Nonne digni sunt haec pati, ut Deus in civitate sua imagines ipsorum ad nihilum redigat, quia et ipsi in civitate sua terrena imaginem Dei ad nihilum redegerunt? Vel transitoria bona et terrenam gloriam dici eorum imaginem, quia etsi non dant, tamen promittunt beatitudinem. Quae in civitate Dei ad nihilum rediguntur, quia in sanctorum cordibus, qui sunt Dei civitas, tota haec terrena gloria et divitiae pro nihilo reputantur. 371 Et quasi quis diceret: O tu Asaph, unde tibi, quod ita 0945D loqueris? unde tibi tantus rerum temporalium contemptus? ait:

21. Quia inflammatum est cor meum. Nam quoniam igne sancti Spiritus sanctorum corda accensa sunt, nihil nisi spiritualia desiderare possunt. Hinc Paulus admonet, dicens; Spiritu ferventes, Domino servientes (Rom. 12.) . Et quoniam Dei amor carnalem consumit voluptatem, recte subjungit: Et renes mei commutati sunt, id est, carnales delectationes commutatae et ablatae.

22. Et ego ad nihilum redactus sum, abnegans memetipsum: Et nescivi, id est, pro nesciente et stulto me habui. Hinc Paulus: Si quis videtur esse aliquid, cum nihil sit: ipse se seducit (Galat. 6.) . Divinus quippe amor, cum perfecte mentem occupat, voluptuosa desideria protinus devastat: et quicquid carnale invenit, totum adnihilat et occidit. Fortis est dilectio, ut mors (Cant. 8.) . Tria nobis in hoc versu 0946A demonstrantur valde utilia. Primo fervor caritatis: deinde mortificatio carnis: postmodum perfectio humilitatis. In versu vero qui sequitur, duo, id est, obedientia, et perseverantia, commendantur. Ait enim:

23. Ut jumentum factus sum apud te, et ego semper tecum. Foelix anima, quae potest esse jumentum Dei, ut pro ejus amore mansueta, et mitis omnia libenter ferat, omnia patienter sustineat (1. Cor. 13.) : et sicut bene coepit, ita semper proficiat, in proposito sancto semper cum Deo permaneat ita, ut ab eo nullis tentationibus separetur, nullis adversitatibus moveatur: quatenus veraciter possit dicere, et ego semper tecum. Talis erat Paulus, cum se affirmaret nullis tribulationibus, nullis angustiis, nulla demum creatura separari posse a caritate Dei, quae est in Christo Jesu (Rom. 8.) . Et ne hoc suis viribus ascribere videretur, gratiam Dei commendat dicens:

24. Tenuisti manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria suscepisti me. Manum 0946B suam dicit opera sua. Dexteram, propter aeternam vitam. Non enim pro terrenis operabatur, sed pro aeternis. Juxta quod scriptum est: Nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua (Matth. 6.) . Nec hoc faciebat viribus suis, sed tenebat et gubernabat ille qui ait, Sine me nihil potestis facere (Joan. 15.) . Quadam hic similitudine loquitur. Sicut enim aliquis puer, vel infirmus per se ire non valet, nisi manu teneatur: sic tanta est imbecillitas nostra, ut in bono per se proficere minime valeat, nisi eam divina virtus semper teneat et trahat. Me quoque (inquit) positum in voluntate tua implenda, ut nunquam faciam nisi quod tu volueris, deduxisti de virtute in virtutem: et tandem, cum gloria suscepisti me, id est, suscipies me. Foelix est illa anima, quae voluntati Dei semper est subdita, ut illud velit, quod vult Deus: et illud reprobet, quod reprobat Deus: et se totam ita sine ulla contradictione divinae committat voluntati, ut quicquid voluerit, tanquam de jumento 0946C suo faciat: quo voluerit, ducat. Ducturus est enim Deus talem animam in gloriam suam. Haec gloria sanctis praeparatur in caelo, quae vere mira et ineffabilis est. Unde admirans ait:

25. Quid enim mihi est in coelo? Et coepit cogitare foelicitatem ipsam caelestem, et arguere se, quia terrena desideraverit, dicens: Et a te quid volui super terram? Comparavit (Ex August.) voluntati suae terrenae praemium, quod accepturus est caeleste. 372 Vidit, quid ibi servaretur sibi, et cogitans et aestuans in cogitatione cujusdam rei ineffabilis, quam nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (1. Cor. 2.) : non dixit, illud et illud mihi est in caelo: sed quid mihi est in coelo? Quid illud est? Quantum est? Quale est? Et cum tantum sit, quod habeo in caelo, a te quid volui super terram? Cur unquam terrena volui? Cur unquam transitoria concupivi? Servas (inquit) mihi tu in caelo divitias immortales, teipsum: et ego volui a te in terra, quod habent et impii, scilicet aurum et argentum. Sic 0946D dum caelestia admiratur iste Asaph, et terrena despicit, inter utrunque versans animum, semetipsum poenitendo graviter affligit, totumque se, contemptis inferioribus, ad superiora rapit. Unde et dicit:

26. Defecit caro mea, et cor meum. Totum se spiritualem sanctique spiritus igne flagrantem insinuat, dum carnis concupiscentias et pristinas cogitationes in se defecisse pronuntiat. Caro nostra deficit, quando sic per rigorem disciplinae constringitur, ut jam spiritui reluctari non possit. Cor etiam nostrum defectum patitur, cum voluntas propria omnisque praesumptio interius resecatur, et sic factus est (inquit) Deus cordis mei possessor, dum temporaliter vivo. Erit postmodum et pars mea Deus in aeternum. Homines in hoc seculo eligunt sibi partes: alii divitias, alii honores, alii militiam, alii negotiationem: diversi diversa sibi eligunt. Inter hos clamat populus Dei: Pars mea Deus, non ad tempus, sed in aeternum. 0947A Talis haereditas bona est et vera, quae in aeternum permanere potest. Et quare elegisti hanc haereditatem tibi?

27. Quia ecce, id est, manifestum est: qui elongant se a te, peribunt, id est, damnabuntur, et verum esse perdent, et vere peribunt: quia tu perdidisti, idest, perdes: vel in praefinitione tua perdidisti omnes qui fornicantur abs te. Omnis illicita conjunctio dici potest fornicatio. Unde scriptum est: Israel cum diis gentium fornicatus est (Judic. 8.) . Et bene dixit, Abs te: quia qui peccat, longe est a Deo (I. Par. 5.) . Quando homo incipit deficere ab amore Dei, incipit a Deo elongari. Quod si rebus temporalibus illicito amore conjungitur, jam utique fornicatur. Proprium enim virum, id est, auctorem suum anima deseruit, et ei qui non erat suus, se lascivo amore copulavit. Propter hoc jure incurrit perditionis poenam, quia sponte deseruit salutem suam. Illi ergo quia deseruerunt Deum, perierunt. Tu vero quid?

28. Mihi autem adhaerere Deo bonum est. Hoc est 0947B totum bonum meum, Deo meo adhaerere voluntate, fide, caritate. Et quandiu in peregrinatione sum, ponere volo in Domino Deo spem meam. Quia nondum adhaerere possum Deo meo per speciem, interim vel adhaerebo ei per spem. Et merito: quia (Ex August.) ipse Dominus meus, qui me regit: et Deus meus, qui me creavit. Hoc bonum est mihi, hoc dulce, hoc suave est mihi. Et quid hic agis, ponens in Deo spem tuam? Quod erit negotium tuum, nisi ut laudes, quem diligis, et facias tecum coamatores ejus? Et hoc est quod sequitur: Ut annuntiem omnes laudationes tuas, id est, ut praedicemi quicquid praedicandum est de te, In portis filiae Sion, id est, in auditu filiorum Ecclesiae. 373 Aures enim portae sunt, per quas cordis interiora sanctorum penetrant praedicationes. Vel portae sunt virtutes animae, per quas itur ad caelestem Jerusalem. Laudes ergo Dei praedicantur in portis quando voces doctorum sunt in apertione virtutum. In porta praedicat, cujus sermonem 0947C vita commendat.