Psalmus LXXIII.

1. Ut quid, Deus, repulisti in finem, iratus est furor tuus super oves pascuae tuae? Non reprehendit, sed quaerit. Ac si dicat: O Deus, qui eo ipso quod Deus 0947D es, aeterna dispositione gubernas omnia, qui non modum in aliquo excedis, sed cuncta cum summa discretione disponis (Sap. 8. 9. et 12.) , ut quid populum tuum repulisti in finem: ut numquam amplius reducas in Jerusalem? Quasi dicat: Non sine caussa hoc fecisti, nec qualicumque modo iratus es, sed in tantum, quod ira tua devenit in furorem, quantum ad visum hominum. Iratus es, dico, non super quoslibet, sed super oves pascuae tuae, idest, super Judaeos, quos velut bonus pastor per desertum duxisti, et quos manna pavisti: ac deinde in terra lacte et melle manante collocasti (Exod. 13.) . Ut quid (Ex August.) hoc fecisti, nisi quia terrenis inhaerebamus, et te non cognoscebamus? Ne irascaris, quaeso, Domine, sed fac quod sequitur.

2. Memor esto congregationis tuae, quam possedisti ab initio. Reduc ad memoriam, quod nos ex multis gentibus et locis in unum congregasti, atque ut propriam 0948A haereditatem ab initio possedisti, idest, a tempore Patriarcharum quos primitus elegisti. A tempore Patriacharum possessi sunt, videlicet quia erant in lumbis eorum. Ab ipsis possedit Dominus populum Israeliticum, a quibus et nomen sumsit et originem. Semper enim custodivit eum, donec ab eis exacerbatus, eos propter peccatum suum affligi permisit. Memorare quod nos congregaveris atque possederis: et hoc sit caussa tuae miserationis. Et ideo etiam memor esto, quia tu redemisti virgam haereditatis tuae. Quid per virgam, nisi sceptrum, imperium et dominationem? Quid vero per haereditatem, nisi eundem populum intelligimus? Redemit igitur Dominus virgam haereditatis suae, quia Judaeorum 374 regnum de Pharaonis servitute liberavit (Exod. 12.) . Vel ipsa haereditas per intransitivam grammaticam dicitur virga, quae per virgam Moysi est figurata. Primo enim quando voluit Deus possidere illam haereditatem, liberaus eam de Aegypto, signum dedit Moysi. Dixerat enim Moyses: Quod 0948B signum dabo eis, ut credant mihi, quia tu me misisti? Et Dominus ad illum: Quid in manu tua portas? Virgam, ait. Projice (inquit) illam in terram. Et dimisit virgam, et serpens factus est, et expavit Moyses, et fugit ab eo. Et ait illi Dominus: Apprehende caudam ejus. Et apprehendit, et reversa est in statum suum (Exod. 4.) . Quid significat? Primum a serpente mors. Ergo (Ex Aug.) virga in serpente, Christus in morte. Ideo cum a serpentibus in deserto morderentur et necarentur, praecepit Deus serpentem aereum exaltari, quem intuentes morsi a serpentibus sanabantur (Num. 21.) . Quid est intuendo serpentem, sanari a serpente? Credendo in mortuum, sanari a morte. Et tamen expavit Moyses, et fugit. Mortuus est Christus, et expaverunt Discipuli, atque ab illa spe in qua fuerant, recesserunt. Tamen apprehenderunt caudam, quia postmodum crediderunt. Hoc significat et illud: Posteriora mea videbis (Exod. 33.) . Et serpens rediit in virgam, quia Christus resurrexit 0948C de morte ad vitam (Rom. 6.) . In fine quoque saeculi tamquam cauda redimus ad manum Dei, atque ejus regnum stabilitum efficimur, quatenus jam in nobis impleatur, Redemisti virgam haereditatis tuae. Sed quia synagoga haec loquitur, ex verbis sequentibus determinatur, cum dicitur Mons Sion in quo habitasti in eo. Hanc dico haereditatem quae est mons Sion. Ibi enim erat civitas eorum Jerusalem, ibi caput regni, ibi templum et sacrificium, in quo et Deum dicit habitasse. Et ut ejus habitationem expressius commendaret, protinus adjecit, in eo. Nam cum in omnibus habitet ut Deus, in eo tamen specialius. In omnibus per potentiam, in eo per gratiam. Post postulatam de se a Deo misericordiam, deinde de hostibus a quibus devastatur, postulat vindictam, cum subjungit:

3. Leva manus tuas in superbias eorum in finem, idest, exerce virtutem et potentiam tuam ad superbias eorum penitus destruendas. Quomodo nos repellebas in finem, sic eorum superbias opprime in finem. 0948D Et bene elevata est manus ejus in superbias eorum in finem, quia divina virtute operante, jam gentes humiliatae Christum cognoverunt, quae prius superbe populum ejus vastaverunt. Et bene ait, In finem: quia finis Legis Christus, ad justitiam omni credenti, quam bene illis optat. Admiratur autem Romani principis in ejus devastatione malignitatem, dicens: Quanta malignatus est inimicus in sancto? idest (Ex August.) , in templo, in sacerdotio, in illis omnibus sacramentis. Et revera inimicus. Rex enim ille et exercitus suus qui hoc faciebat, deos falsos colebat, simulacra adorabat, daemonibus serviebat. Ipsi multa mala operati sunt in sanctis Dei. Et hoc est quod subdit:

4. Et gloriati sunt qui oderunt te in medio solennitatis tuae, idest, in communi Judaeorum, qui ex omnibus partibus convenerant ad diem festum (Exod. 23.) . Diligenter hoc notandum est (Ex eod.) . Dicit enim, tunc eversam esse Jerusalem, cum ipsa 375 solennitas 0949A ageretur, in qua solennitate Dominum crucifixerunt (Matth. 26.) . Congregati saevierunt. Congregati perierunt. Et ostendit quomodo gloriati sunt.

5. Posuerunt signa, non Domini (Ex August.) , sed sua signa, vexilla sua, aquilas suas, dracones suos, statuas suas: aut forte signa quae audierunt a vatibus daemonum suorum. Et non cognoverunt sicut in exitu super summum. Non cognoverunt esse super summum, idest, apud summum Deum, sicut in exitu fiebat, idest, sicut a divina dispositione exibat. Nisi enim potestas a summo Deo exiret, haec malitia eorum exercere non potuisset. Sicut ergo exibat a summo Deo, sic fiebat ab exercitu illo. Nam omnis potestas non ab homine, sed a Deo (Rom. 13.) . Deus quippe est dator omnium potestatum, sed non est dator omnium voluntatum. Ideo omnis potestas justa. Voluntas autem alia justa, alia injusta. Si igitur potestas bona, quare actio mala? Affectus tuus imponit nomen operi tuo. Quapropter quod justus Deus juste fieri volebat, quia ipsi injuste volebant, malum erat quod 0949B faciebant. Exibat ergo a summo quod fecerunt, sed ipsi non cognoverunt. Exsequitur adhuc malignitatem eorum, dicens:

6. Quasi in silva lignorum securibus exciderunt januas ejus in idipsum. Hoc totum secundum literam factum est. Sicut enim in silva lignaria exciduntur ligna: ita viliter sine omni reverentia temporali, januas exciderunt securibus, omnes tendentes in idipsum: quia uno corde et una voluntate simul omnes conveniebant in malum. In securi et ascia dejecerunt eam. Securis ad excidendum, Ascia ad comminuendum. Non enim tantum exciderunt, sed etiam dejecerunt.

7. Incenderunt igni sanctuarium tuum, in terra polluerunt tabernaculum nominis tui. Etiam ipsum tabernaculum, quod fuerat sancto nomini tuo dedicatum, ipsum polluerunt. Aras, mensas, libros, vestes et similia projecerunt, pedibusque conculcaverunt.

8. Dixerunt in corde suo, quod utique plus est, 0949C quam si dixissent in ore suo. Nam in hoc quod in corde dixisse perhibentur, voluntas, affectus et intentio denotatur. Dixerunt autem non quatuor aut quinque, sed tota cognatio eorum, nec divisa per partes, sed simul. Quid dixerunt? Quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra. Ita dispergamus omnia, quod numquam amplius possint convenire, aut festum facere in terra. Huc usque ostensum est, quanta malignatus est inimicus in sancto. Ostensum est quanta ab hostibus illata sint mala. Deinde insinuat quae ab ipso Deo subtracta sint eis beneficia, dicens:

9. Signa nostra non vidimus. Nostrae (inquit) civitatis destructionem vidimus. Signum tamen a Deo nullum accepimus, sicut olim Gedeon (Judic. 7.) caeterique patres nostri. Jam non est propheta. Qui bona malave pronuntiet. Et nos non cognoscet amplius, idest, omnino nostri oblitus est Deus. Tantis ergo afflictus malis, Domino ingemiscens, ait:

10. Usquequo, Deus, improperabit inimicus, irritat 0949D adversarius nomen tuum in finem? Usquequo, usque ad quem finem improperat et irritat inimicus adversarius? An ad hoc irritat, ut iratus corriptas, corripiens cognoscas? Et eo usque, 376 donec veniat in te finem? Attendat haec verba quisquis pro peccato suo affligitur, quisquis a Deo tamquam irato deseritur. Non desperet, gemat, miseriam suam medico ostendat. Ad hoc enim ferit, ut parcat: ad hoc irascitur, ne irascatur. Unde iste Asaph adhuc subjungit:

11. Ut quid avertis manum tuam, idest, Judaeam, per manum Moysi designatam; et dexteram tuam, scilicet praedictam Judaeam, cui magis favete solebas quam Genti, eam educendo prius per mare Rubrum (Exod. 12.) , quam etiam manna pavisti (Exod. 16.) : ut quid avertis de medio sinu tuo, idest, de communi sanctorum consortio, qui ideo dicuntur sinus tui, quia spiritualibus sacramentis sunt repleti. 0950A Facis hoc in finem, vel ad quem finem tendis per hoc? Tangit hic historiam de manu Moysi, quae quamdiu fuit in sinu suo, munda fuit: cum abstraxit eam, invenit leprosam. Deinde in sinu remisit, et sic priorem munditiam recepit (Exod. 4.) : in hoc praefigurans Judaicum populum, qui quamdiu in sinu et custodia Domini fuit, mundus extitit: quando vero egressus est, immundus et plenus peccatis effectus est. Iterum in fine mundi ad Dominicum sinum redibit, atque in pristina sanitate permanebit. Ut quid (ait) avertis dexteram manum tuam a sinu tuo, ut foris (Ex August.) immunda remaneat? revoca eam, quaeso, ad sinum tuum. Redeat ad colorem suum, agnoscat Salvatorem suum. Quaerebat utquid, et jam intellexit: sicut intitulatum est, intellectus Asaph. Et ideo subdit:

12. Deus autem rex noster ante saecula, qui est in principio Verbum, per quod facta sunt omnia (Joan. 1.) : ipse rex homo factus, operatus est salutem in medio terrae. Ad hoc enim ad tempus avertit manum 0950B suam a sinu suo, idest, gentem Judaicam a protectione sua: ad hoc caecitas ex parte contigit in Israel, ut plenitudo Gentium intraret (Rom. 11.) , ut sic rex Deus operaretur salutem in medio terrae, id est, in medio Gentium. Vel in medio terrae, idest, in assumta carne: vel in civitate Jerusalem, quae in medio terrae sita est, ubi Dominus pro totius mundi salute est crucifixus. Deinde ostendit qualiter salutem operatus sit, convertendo se ad ipsum operatorem Deum, et dicendo:

13. Tu confirmasti in virtute tua mare. Per mare significat Gentes, propter vitiorum affluentiam, et morum amaritudinem. Christus autem est Dei virtus, et Dei sapientia. In virtute hac confirmatae sunt Gentes per fidem, spem, et caritatem. In tantum autem confirmavit Deus hoc mare, ut faceret terram, sicut alibi dicitur: Qui convertit mare in aridam (Psal. 65.) . Et quo ordine factum sit, sequutus adjunxit: Contribulasti capita draconum in aquis. Comminuisti 0950C vitia et peccata, quae a draconibus suggeruntur, idest, a malignis spiritibus, qui sanctis insidiantur animabus. Ipsum quoque principem diabolum, atque universas ejus altitudines et pompas pariter omnipotentem Deum destruxisse ostendit, cum subjungit:

14. Tu confregisti capita draconis. Capita draconis dici possunt pravae suggestiones, quae a diabolo procedunt. Multa capita habet iste inimicus draco. Capita ejus sunt octo principalia vitia. Sed primum horum caput est superbiae vitium, de quo oriuntur caetera. Nam initium omnis peccati superbia (Eccl. 10.) . Hinc praeceptum est 377 ut semen Evae caput serpentis debeat observare (Gen. 3.) . Admonita est enim Ecclesia peccati initium devitare. Confracta sunt ergo capita draconis, destructa sunt diabolica vitia. Nam ubi regnat Deus, non potest regnare superbia, non vana gloria, non invidia, non ira, non tristitia, non acedia, non ventris ingluvies, non luxuria. Talia sunt capita hujus versuti draconis, 0950D quae in virtute sua confregit rex noster. Et sic ea confringendo operatus est salutem in medio terrae, quae prius corrupta erat, et elanguerat talium hostium invasione. Et quid de illo fecit, cujus capita confregit? Dedisti eum escam populis Aethiopum. Ipsi vocantur ad fidem, qui nigri fuerunt. Diciturque eis: Fuistis aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino (Ephes. 5.) . De his enim fit Ecclesia, cui dicitur: Quae est ista quae ascendit dealbata (Cant. 6.) ? Nigra sum (inquit) sed formosa, filiae Jerusalem (Cant. 1.) . Isti sunt Aethiopum populi, quibus draco iste in escam datus est. Hoc significat vitulus ille, quem adoravit populus infidelis, quem comminuit Moyses, missumque in aqua populo bibere dedit (Exod. 23.) . Quid est hoc, nisi quia adoratores diaboli corpus facti sunt Christi? Hinc (Ex August.) Petro dictum est de Gentibus: Macta et manduca (Act. 10.) , idest, occide quod sunt, et fac quod es. Ac si 0951A dicatur: Comminue et bibe. Oportebat utique, ut corpus quod erat diaboli, credendo transiret in corpus Christi: et sic draco comminueretur, amissis membris suis. Hoc etiam figuratum est in serpente Moysi. Nam fecerunt magi similiter, projectisque virgis, exhibuerunt dracones. Sed draco Moysi omnium magorum virgas absorbuit (Exod. 7.) . Intelligatur ergo corpus diaboli a credentibus absorberi. Et dicatur recte, Dedisti eum escam populis Aethiopum. Vel hoc modo: Dedisti escam, quia modo omnes mordent eum, redarguendo, accusando, maledicendo. Et quo ordine hoc factum sit, sequutus ostendit:

15. Tu dirupisti fontes et torrentes, ut manarent (Ex August.) liquores sapientiae et fidei, ut irrigarent salsitatem Gentium, ut sua dulcedine atque irrigatione caeteros converterent. Et notandum quod in aliis fit verbum Dei fons, in aliis torrens. Torrentes proprie dicuntur fluvii, qui aestate defluunt, aquis autem hiemalibus inundantur et currunt. Vides hominem 0951B fidelem perseveraturum usque in finem, non relicturum Deum in omni tentatione, cunctasque molestias sustinentem. Hic unde viget, nisi quia verbum Dei factum est in eo fons aquae salientis in vitam aeternam (Joan. 4.) ? Alius accepit verbum, praedicat, non tacet et currit. Aliqua fortassis tentatione tangitur: non potest ferre aestum, deficit, exsiccatur. Aestus ergo probat fontes et torrentes. Tamen ex utroque rigetur terra, ab eo qui operatus est salutem in medio terrae. Tu siccasti fluvios Ethan. Alibi rumpit Deus fontes, ut currant: alibi siccat fluvios, ut non fluant: sed fluvios (inquit) Ethan, quod interpretatur robustus. Quasi robusti sunt, qui de virtute sua praesumunt. Siccentur flumina eorum: non proficiant doctrinae gentium: non artes philosophorum: arescat omnis inanis et tumens doctrina. Inundentur dulci et suavi fonte, Evangelio veritatis.

16. Tuus est dies, et tua est nox. Quis 378 hoc ignorat, quia ipse fecit haec omnia? Sed aliquid (Ex 0951C eod.) intelligere debemus, quod pertineat ad salutem, quam operatus est in medio terrae. Qui sunt dies, nisi spirituales? Qui sunt nox, nisi carnales? Non potui (inquit) vobis loqui tamquam spiritualibus, sed tamquam carnalibus. Quando spirituales spiritualia loquuntur, dies diei eructat verbum (Psal. 18.) . Cum vero et ipsi carnales non tacent fidem, nox nocti indicat scientiam. Ergo tuus est dies, et tua est nox. Tui sunt spirituales, tui sunt carnales. Illos illustras, incommutabilis sapientiae veritate: istos consolaris, carnis manifestatione. Tu fabricatus es auroram et solem, idest, tu fecisti gratiam et sapientiam. Quomodo enim post noctem aurora, sic post culpam gratia. Et sicut post auroram sol inardescit, ita et per effectum gratiae Dei sapientia in cordibus electorum per caritatem fervescit. Et sicut non est dies nisi per illuminationem solis: sic non est justus, nisi sit illuminatus luce divinitatis.

17. Tu fecisti omnes terminos terrae. Terminat 0951D enim Deus gratiam suam, quam dat Ecclesiae suae ad mensuram (Rom. 12.) . Non enim proficit in virtute et gratia unusquisque quantum cupit, sed quantum placet ei dividere terrae suae, qui terminos ponit. Volo (inquit Apostolus) omnes tamquam me esse, sed unusquisque proprium habet donum a Deo: alius sic, et alius sic (I. Cor. 7.) . Aestatem et ver tu plasmasti ea, idest, maturos moribus: quia in aestate sunt maturi fructus, et florentes, scilicet primordia virtutum emittentes, quia in vere nascuntur flores. Tu plasmasti ea, neutraliter dictum est: ac si diceretur: Et perfectos et novellos omnes tu fecisti. Tu es qui das terram, et tu eam terminas, et quantum vis et quomodo vis, tu eam fructificare facis. Non ergo glorientur, quasi non acceperint; tu plasmasti ea. Magna commendatio gratiae Dei est in Ecclesia Christi. Deinde et pro suis orat, dicens:

0952A 18. Memor esto hujus, videlicet congregationis tuae, pro qua oravi superius. Ponit etiam caecitatem ejus, tamquam intelligens et gemens, cum subdit: Inimicus improperabit Domino, Populus enim Judaicus iniquitate et inimicitia plenus dixit Christo, Samaritanus es, et daemonium habes (Joan. 8.) : et alia multa opprobria illi intulit. Unde adhuc subditur: Et populus insipiens incitavit nomen tuum, idest, a te. Vere insipiens, vere stultus, vere durae cervicis (Exod 23.) , qui tot miracula vidit, et non credidit: insuper quem adorare debuerat, occidit. Sed quia quidam ex illis qui Christum erant occisuri, et postmodum ad confessionem et poenitentiam de tanto peccato fuerant redituri, postulat pro eis, et dicit:

19. Ne tradas bestiis animam confitentem tibi. Quibus bestiis (Ex eod.) , nisi quorum capita contrita sunt in aquis? Nam dictus est bestia, leo, serpens, draco, ipse diabolus. Noli malignis spiritibus dare animam confitentem tibi. Locutus est enim Petrus Israelitis, quoniam ipsi occidissent Christum. Qui 0952B compuncti corde dixerunt: Quid faciemus? Agite (inquit) poenitentiam, et baptizetur unusquisque in nomine Christi: et dimittentur vobis peccata vestra (Act. 2.) . Dicatur ergo: Ne tradas bestiis animam confitentem tibi. Nam serpenti illi in paradiso (Gen. 3.) concessa est 379 peccatrix terra, non confitens anima. Et animas pauperum tuorum, id est, contemtorum mundi, ne obliviscaris in finem. Modo enim quasi oblitae a te videntur, dum esuriunt, dum sitiunt, dum consolationem terrenam a te non accipiunt, dum tribulantur, dum despiciuntur: sed in finem non oblivisceris, quando aeternaliter remunerabuntur.

20. Respice in testamentum tuum. Redde, quod promisisti. Tabulas tenemus, haereditatem expectamus. Et necesse est ut respicias: Quia repleti sunt, qui obscurati sunt terrae domibus iniquitatum. Domus nostrae (Ex Aug.) , corda nostra. Ibi libenter habitant beati mundo corde. Respice ergo in testamentum 0952C tuum, ut reliquiae salvae fiant, quia multi qui attendunt ad terram, obscurati sunt et repleti terra. Intravit in oculos eorum pulvis, et excaecavit eos. Et factum est, quod alibi dicitur, Obscurentur oculi eorum, ne videant (Psal. 68.) . Quare hoc? Quia repleti sunt domibus iniquitatum, id est, cordibus malis, illi qui obscurati sunt, adhaerendo terrae. Et ideo dico Respice,

21. Ne avertatur humilis factus confusus. De illo hoc dicit, de quo paulo ante ait, Ne tradas bestiis animam confitentem tibi. Postulat ut ille, qui peccata sua confitens, humilis factus est, non avertatur a misericordia Dei, a respectu suae clementiae: quia si averteretur, confunderetur, et bestiis traderetur. Deinde de paupere illo, de quo ibidem subdidit, hic etiam mentionem facit, subdens: Pauper et inops laudabunt nomen tuum. Pauper Dei est, qui nihil in hoc mundo appetit, qui de seipso non praesumit, qui bona caelestia ardenter concupiscit. Inops est, 0952D qui omni ope humana destitutus, non quaerit aliunde opem, nisi a Deo solo, in quo totam spem suam constituit. Tales (inquit) pauperes et inopes laudabunt nomen tuum. Tales enim idonei sunt ad laudandum Deum, quos cupiditas non angustat, quos caritas dilatat, quos vita commendat. Et sicut pro confitentibus postulavit veniam, ita nunc pro perseverantibus in peccato Deum excitat ad vindictam. Unde non tam orando, quam prophetando subjungit:

22. Exsurge, Deus, judica caussam tuam. Caussam quam nos suscepimus defendendam, fac eis apparere justam, scilicet quia sic oportuit pati Christum et resurgere a mortuis, et sic intrare in gloriam suam (Luc. 24.) . Exsurge, ut judices. Nisi enim prius resurgas a mortuis, minime judicabis. Nam (Ex Aug.) non venturus esset ad judicium, nisi quia surrexit a mortuis. Christus venturus praenuntiabatur, venit 0953A sicut Scriptura praedixit. Implevit justitiam, praedicavit vitam aeternam. Et tamen contemtus est in terris, et adhuc contemnitur in caelis. Hoc est propter quod venturus est ad judicium omnipotens Deus, ibique caussam suam demonstraturus et judicaturus, ostendet quam justam caussam habuit, quam injustam poenam sustinuit: et in quibus culpam inveniet, districte judicabit. Unde et subjunctum est: Memor esto improperiorum tuorum, eorum quae ab insipiente sunt tota die. Insipiens est quidam, non cognovit, aut cognoscens, perverse vivit. Tales improperant Domino Deo et membris ejus, modo blasphemando, modo deridendo, modo minando, modo adulando. Et talium memor erit Deus judicio, 380 ut judicet et damnet: non omnium tamen, nisi eorum tantum, qui in hoc peccato sunt tota die, id est, assidue. Eorum enim Deus non reminiscitur, quae ante finem per poenitentiam emendantur. Valde autem notandum est quod subditur:

23. Ne obliviscaris voces inimicorum tuorum. Voces 0953B quidem eorum erant illa improperia, quae Deo inferebant. Quare ergo repetit? quia judex in caussa utrunque diligenter debet attendere: eum scilicet, cui improperium infertur, et eum similiter a quo infertur. Nam quia insipientes illi non homini, sed ipsi Deo, ipsi creatori suo illa improperia intulerunt, magis proculdubio damnandi fuerunt. Rursus etiam in hoc culpa gravior extitit, quia non solum ab insipientibus, sed etiam ab inimicis illata sunt. Longe enim culpabilius est per inimicitiam peccare, quam per ignorantiam: tamen utrumque peccatum eos obligavit. Valde etiam dignum reprobatione est, quod subditur: Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper. Nolunt respicere, sed magis ac magis proficiunt in malum.