Caput IV.

Vers. 1. 2.— Audite verbum Domini, filii Israel, quia judicium Domino cum habitatoribus terrae, non est enim veritas, et non est misericordia, et non est scientia Dei in terra. Maledictum, et mendacium, 415 et homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem tetigit. Quae esset ratio, ut in ipso comminationis impetu, de illis quoque prosperis, quae post multam aetatem erant ventura, loqueretur, semel iterumque commonui, idest, ut vel gens haberet exulatura solacium, vel clementia 0982B pateret auctoris, qui ad vindicandum quasi invitus accederet. Hoc ergo consilio etiam de futuris locutus, ad praesentium, ut supra fecerat, revertitur aetatem, et merita puniendae plebis examinat, ut solvat eam quam divinae pietatis allegatio fecerat quaestionem. Opportune enim ejusmodi cogitatio nasceretur, si maneret fixa sententia, ut captivitas illata solvatur, et regressio gloriosa contingat. Cur non est continuata libertas, aut quantum potuit esse culparum, quod in tam magnam severitatem animum nostri gubernatoris accenderet? necessario igitur subtexitur criminum enumeratio, ut gravitas vindicantis appareat. Audite ergo, ait, verbum Domini, filii Israel, quia non recusat vobiscum inire conflictum, et rationem ponere judiciorum suorum, meritorumque vestrorum, cui dicit beatus David, ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris (Psal. 50.) . Audite; inquam, verbum Domini, filii Israel, vos omnino ipsi, de quibus agitur, judicate: et de quibus populi studiis conqueramur, videntes, si superest 0982C vobis aliquid sensus, ad confessionem et poenitentiam convolate. Non est enim veritas, et non est misericordia, et non est scientia Dei in terra. Haud quasi ex intervallo aliquo, inquit, delinquunt, ut quaedam videretur ultionum et virtutum facta commixtio, sed ita pessimis laudanda cesserunt, ut nec vestigium probitatis uspiam appareat, non fides, inquam, in testimoniis, non justitia in judiciis, non pietas remansit in ritibus. Quid dico ((Al. dicam)) vacare pectora timore divino, cum omnes etiam nominis ejus occuparit oblivio, atque invicem secum crudelitas et libido contendat, quando irruentibus quoque flagitiis, inundantibus facinoribus, nec a pudoris nec a sanguinis discrimine temperatur, sed jungunt maledicta mendaciis, homicidia furtis, adulteria sacrilegiis? Omnia, sanctae quondam regionis loca caedibus impleverunt, ut per multitudinem interfectorum sanguis sanguini misceretur. Quod non per exaggerationem, sed per fidem dictum esse, prodit historia. 0982D Ipsa sunt siquidem tempora in quibus et beatus Helias interrogatus a Deo quid in solitudine ageret, cum dolore respondit: Domine: Prophetas tuos occiderunt, altaria tua destruxerunt, et ego relictus sum solus, et quaerunt animam meam (3. Reg. 19.) . Tanta ergo prolanitate populus erat corruptus, ut internecione ultima pios quosque, idest, cultores Dei delere contenderent. Quae nefanda religionis corruptio quoniam nullum quidem habebat, propter quod expeteretur precium voluptatis, impunitatem tamen factis et turpibus pollicebatur et trucibus. Ideo Baalim vaccarumque cultores, 416 Jezabelis furori, fundendo piorum sanguinem, serviebant.

Vers. 3.— Propter hoc lugebit terra, et infirmabuntur omnes qui habitant in ea: in bestia agri et volucre 0983A coeli, sed et pisces maris congregabuntur. Propositis indignationis suae caussis, consequenter exclamat, ipsam terram operiendam luctibus, sicuti est operta criminibus. Quibus tam multis tamque ingentibus, si contigisset impunitas, etiam providentia negaretur. Infirmabitur ergo omnis cultor regionis in bestia agri, et in volucre coeli. Bestias agri appellare, armenta, et greges etiam solet divinus sermo. Ergo cum frugum (ait) et fructuum incubuerit egestas, pecorum quoque defectus et inopia consequetur. Nec sic sane finis angoris: sed etiam pisces congregabuntur, idest, deficient ut desint, ut nec in aquis possit alimonia reperiri.

Vers. 4. 5.— Verumtamen unusquisque non judicet, et non arguatur vir. Populus enim tuus, sicut hi qui contradicunt sacerdoti. Et corrues tu, corruet etiam propheta tecum. Si stante, inquit, republica, per sententiam judicum nocentes aliqui disperirent, argueretur certe alter, et alter argueret: proprium siquidem munus censura exerceret. Per quod simul 0983B ostenditur, quia non omnem simul populum scelerum tabes, morbi instar, aut pestilentiae, possedisset; sed sicut alii turpia, ita plerique honesta sequerentur. At ubi universos pene coetus iniquitas quasi conjurata possederit, quod suis accidisse temporibus Osee propheta deplorat, merito etiam tam doctrina quam censura cessabit, ut effusa in impios poena desaeviat. Ergo sub specie praecepti, vis est expressa judicii. Verumtamen unusquisque non judicet, et non arguatur vir, idest, nemo judicabit, neque aliquis arguetur: hostili enim furore vastanda es, non judicum expungenda sententiis. Populus enim tuus sicut hi qui contradicunt sacerdoti, corrues tu, corruet etiam propheta tecum. Pro judicio, non pro comparatione istud, sicut, propheta constituit. Ergo nihil novum in ultione conspicies, sed quod exercuisti in culpis, recognosces in poenis. Populus quippe tuus restitit sacerdoti, idest, a vero pontificatu, consectando idola, recessisti. Contradixisti 0983C ergo sacerdoti, ait, cum sacras ceremonias repulisti, cum salutares monitus, et praecepta mores informantia respuisti: et ut impiis ducibus, ita etiam profanis vatibus te tradidisti. Merito igitur utrosque sententia nunc immissa involvet, ut et tu cum prophetis tuis, idest, ariolis conlabaris.

Vers. 6.— Nocte tacere feci matrem tuam. Conticuit populus meus, eo quod non habuerit scientiam. Quia tu scientiam repulisti, repellam te et ego, ne sacerdotio fungaris mihi, et oblita es legis Dei tui, obliviscar filiorum tuorum et ego. Idioma Scripturarum est, secundum quod frequenter admonui, ut quoniam ad gentem sermo dirigitur, tum proprio, tum parentis, cujus filia sit, nomine, videatur conveniri. Et ideo cum dixisset, corrues hodie, et corruet propheta tecum: idest, vastationis tuae tempus advenit, et quae olim a 417 discenda et loquenda justitia destitisti, nunc etiam a profana voce cessabis. Subdidit, nocte tacere feci matrem tuam. Id autem non sic accipiendum, quasi per diem loqui permiserit, et tantum 0983D nocte reticere. Sed cumulum voluit indictae taciturnitatis exprimere, et ideo, ut ostenderet eam obmutuisse, irruente pernicie, noctis intulit mentionem, ac si diceret, Sic eam effuso moerore convestiam, sicut nox terras operire consuevit, ut sicut generale et commune silentium conditio tenebrosi temporis introducit: ita ista turba seniorum, quam matrem tuam vocavi, quae paulo ante profanitate garrula perstrepebat, sub nocte adversi temporis conticescat. Post vero secundum institutum ordinem, ubi terrore personuit, caussam commotionis adnectit: 0984A Conticuit populus meus eo quod non habuerit scientiam. Justum erat (inquit) ut labia plebis meae lugubri silentio clauderentur, quae noluerunt loquendo condiscere. Proinde, quod dixit scientiam populo defuisse, ne tu ad aliquam necessitatem referres, continuo, quid accusasset, ostendit. Quia tu scientiam repulisti, repellam te et ego, ne sacerdotio fungaris mihi: et oblita es legis Dei tui, obliviscar filiorum tuorum et ego. Noluisti (inquit) intelligere, ut bene ageres (Psal. 35.) , sed iniquitatem in cubili meditata, pro arbitratu tuo ausa es apud te legis meae membra dirimere, ut justitiae parte neglecta, hostiarum instituta retineres: ideo ibit obviam perversitati tuae digna frustratio, ut non sit licentia offerendarum hostiarum, cui sequendarum non fuit cura virtutum: dura tibi imminebit taciturnitas, quae ab auribus tuis salutares monitus propulisti. Oblita es mei, obliviscar et ego filiorum tuorum, ut quae spontaneam passa es in officiis caecitatem, experiaris acerbissimam de liberis orbitatem. Quod ita sane 0984B intelligendum est, ut non putemus illum populum idolis mancipatum, Deo vero, vel hostiarum oblatione servisse, cum haec potissimum fuerit caussa consecrandorum in regione vitulorum, ne per oblationem hostiarum adeundi templum detur illis occasio. Geminus ergo intellectus debet assumi, ut vel sub conditione illius positum sit, ac si diceremus: Etiamsi sacerdotii partes graviter impleretis, nihil profecto ad defensionem vestram valeret, quos morum foeditas arguebat: sed consequenter etiam amitteretis superstitionis vestrae angusta isthaec et ridenda solatia, qui meritorum auxilia perdidistis. Vel certe, quia erant in ipsis Tribubus sparsim habitantes et prophetae et legitimi sacerdotes, aliqui etiam de plebe eadem munuscula offerre consueverant, et per hoc impunitatem scelerum credebant se posse obtinere: his quoque talibus, sub persona populi, comminatur ((Ant. comminatus)) , quod cum irruerit aperta captivitas, etiam illius opinionis amminiculis 0984C exuantur qua se erga Dominum, vel ex intervallo, munificos aestimabant.

Vers. 7.— Secundum multitudinem eorum, sic peccaverunt mihi: gloriam eorum in ignominiam commutabo. Quasi dedita opera impensoque studio contra beneficia mea populus certare proposuit, ut quanto ego fuissem in largiendo affluentior, tanto hic in abutendo appareret insanior. Denique, cum ita pignorum successibus eum extulissem, ut latissimarum spatia terrarum progrediens cultor impleret: hic actus suos tendentibus 418 in contumeliam meam sceleribus, exaequabat. Prorsus ut videretur vereri, ne plura essent populi membra, quam scelera. Ergo quia gloriam suam in multitudinem tam facinorum posuere, quam militum, ignominia succedente illam mutabo: ut ad extremam videlicet paucitatem, aerumnis consumentibus, perducatur.

Vers. 8.— Peccata populi mei comedent, et ad iniquitatem eorum sublevabunt animas. Cum exprobratione totum legendum: id est, sacerdotes, vel illi, 0984D qui idolorum erant ministri, et per hoc se Deo immolare dicebant, vel principes cum populis, qui studium funesti erroris induerant, inter caetera, quae plectenda faciebant, usurpabant quoque vocabula ex legis traditione venientia. Nam quomodo circumcisionem ac sabbata servabant Samariticae Tribus, quamvis idolis servientes: ita etiam aliqua instituta legis usurpasse credendum est ipsos ariolos. Per institutionem igitur beati Mosis diversae oblationum species erant, inter quas et ista, quae pro peccato offerebatur. Ex qua tamen adipis certis partibus igne consumtis, reliqua in cibum sacerdotum membra cedebant. Et quia his ritibus propiciabatur Deus, pontifices peccata populi, pro quibus orabant, edere, id est, absumere dicebantur: secundum quem modum, arioli, ut variorum delictorum impunitatem, 0985A per lucri sui emolumenta promitterent, dicebant, se populi peccata consumere. Hoc ergo per prophetam nunc Deus, sub voce et. vultu indignationis, exagitat: ac si diceret, En quae prodigia, famam non de ullis unquam pulchris facinoribus, sed de solis flagitiis expetentia, reverendae legis instituta sub verborum usurpatione temerarunt, ut promitterent, videlicet circumvento populo, quoniam si per manus eorum hostias obtulissent, statim fierent innocentes, et consequerentur indulgentiam peccatorum. Sicque sublevabant, id est, consolabantur, et superbire factebant reorum animas, in quibus nihil sinebant de compunctione residere.

Ergo quia nec magister loqui, nec discipulus audire id quod ad salutem attinet, assueverunt, sed utrosque culpa, quae polluit, exaequavit, merito eos etiam sententia sequuta componet, ut fructum operum suorum sine fraude suscipiant, et unam internecionem sacerdos ac populus patiatur. Possumus 0985B autem in hoc loco faciliorem intellectum creare, si personam Judae quoque, quem post paululum nominat, inferamus. Ut quoniam et ipsam Tribum, licet minus adhuc ream, non tamen omni ex parte purgatam, seria admonitione castigat, illud quoque jam, quod sacerdotes oblatas pro peccatis hostias comedunt, intulisse videatur, fiatque sensus ejusmodi: Sed quid mirum, tribus a Dei cultu et timore recedentes atque colendis idolis mancipatas, variis sordere criminibus, cum etiam illa pars populi, quae videtur cerimonias adhuc mysticas continere, simili errore lymphetur, et corrupti sacerdotes peccantibus blandiantur, quod eis, videlicet, per oblationem hostiarum, quas ipsi devorant, contingat impunitas? Sublevabant igitur his consolationibus, animos, quos facinorum conscientia deprimebat: et quod sacerdotes impudentissime pollicebantur, hoc libentissime populus audiebat: ideo et in tempore calamitatis, nulla inter 419 plebem erit sacerdotesque discretio, sed qui vixerunt promiscue, viliter etiam interibunt.

0985C Vers. 9. 10.— Visitabo super eum vias ejus, et cogitationes ejus reddam ei. Comedent, et non saturabuntur: fornicati sunt, et non cessaverunt. Cum, inquit, coeperit se exercere ultionis censura, hae mensurae dolorum, quas ipsi in peccatis fecerant, implebuntur, ut experiantur in suppliciis, quod in desideriis perpetrarunt, fornicati sunt quippe, vel obscoenitates, vel profanitates sequendo, nec eos usurpatae puduit foeditatis, ut qui de prima statione deciderant, saltem de secundis remediis cogitarent, et quod non decuerat contigisse, vel frequentare desinerent, sicque imitaretur abstinentiam erroris admota cessatio. Sed cum fornicati essent, non cessaverunt. Ergo quod exercuerunt in viciis, experiantur in poenis, ut comedant et non saturentur, impleantur videlicet afflictionibus, sed ita eas haurire non cessent, ut esuriem quamdam ferre videantur. Neque enim cum fornicationem audis, usurpationem modicam corporalis illius voluptatis existimes, sed sacri, 0985D inquit, foederis pacta violantes, omnipotentem Dominum in cujus consortium adsciti fuerant, reliquerunt. Et ideo intelligentiae luce privati sunt, non considerantes post quae religionis insignia, ad quales essent sortes rituum devoluti, quae profecto opinionum stultitia, nequaquam in animos irreperet, nisi 0986A eam temulentia conciliaret, et crapula: atque ideo dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt, adeo, ut prophetarum munus a lignis aridis postularent, et quae essent futura unicuique, baculus indicaret: quam profanitatis speciem Graeci rabdomantias appellant. Spiritus ergo profanitatis, quem, fornicationem vocant, decepit eos, ut discederent a Deo vero, et multis, variisque daemonibus, in ore sane et fronte adulterantium, miscerentur.

Vers. 13.— Super capita montium sacrificabant, et super colles accendebant thymiama: subtus quercum et populum et therebintum, quia bona erat umbra ejus. Non uno, inquit, modo errasse contenti, qui divina instituta contemserunt, commenta anilia sectabantur, ut non solum baculis in fraudem aliquam laevigatis, sed jam colliculis paulo eminentioribus, aut umbris arborum paulo densioribus moverentur, et crederent illic divinitatis esse plurimum, ubi aliquid amoenitatis vidissent. Sacrificabant itaque in verticibus montium, 420 quod historia frequenter accusat, cum 0986B dicit de regibus, Fecit hoc aut illud, verumtamen excelsa non abstulit, sed adhuc immolabat populus in excelsis: hic autem adjicit, quod et subtus quercum et populum adoleret incensum, caussamque admirationis exponens, subdidit. Quia bona erat umbra ejus. Repudiantes lucis et luminis conditorem, vere quasi filii tenebrarum, nemoris capiebantur umbraculis. Audiamus ergo, quid poenarum amentia ista mereatur.

Vers. 14.— Ideo fornicabuntur filiae vestrae, et sponsae vestrae adulterae erunt. Non visitabo super filias vestras, cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras, cum adulteraverint. Commisistis, inquit, turpia, nec ab opere destitistis, ut si non eos quos innocentes, vel eos saltem, quos rei solent sentiretis affectus, id est, ut honesti violatores puderet admissi, sed in operibus noxiis confirmastis audaciam, eo usque sectantes, quae erant probrosa, ut stipitum saxorumque umbras praeferretis elementorum omnium creatori. Hanc igitur impietatem calamitatis ultimae dispungat illatio, ita ut miro 0986C genere vindictae ad culparum similitudinem, poena formetur: eoque sit acerbior, quod non fuerit experta censura: libidini siquidem vincentium, sponsae vestrae ac filiae subjacebunt: nec apud aliquos judices istam ignominiam, vel mariti arguent, vel parentes. Caeterum totum flagitium consumetur in dedecus, ut de eo supersit nihil ad reatum. Quasi acute ergo, negata flagitii objurgatione, conclusit, nihil esse acerbius, quam sub conditione servitutis ejusmodi constitisse, in qua extrema necessitudinum flagitia videre pergas, accusare non audeas. Ergo, cum hoc esse miseriarum ultimum praevidisset, quippe quod, nisi captivitas non posset inferre, statim caussam tantae commotionis, praemissorum repetitione subjecit. Quoniam ipsi, cum meretricibus versabantur, et cum effoeminatis sacrificabant, et populus non intelligens vapulabit. Nesciunt, inquit, quantum dolorem de perversitate ejus, quae in consortio meo quondam egit, experiar; ideo in necessitudinum suarum dedecore, magnitudinem criminum priorum recognoscent: 0986D ut qui effoeminatos et prostibula, a quibus cultum daemonum acceperant, subsequuti sunt, abutentibus se, obscoenis hostibus distrahantur, voluntariae stultitiae fructus in contumeliis, quas tyranni victores intulerint, sentientes.