Caput VII.

0995D Vers. 1.— Cum sanare veltem Israel, revelata est iniquitas Effraim, et Samariae malitiae, quia operati sunt mendacium: et fur ingressus est spolians, latrunculus foris. Sedulo curat ostendere, quam sit promtus ad veniam; et quia velut invitus personam vindicantis assumat, si justitia sineret, multo magis multoque jocundius partibus lenitatis usurus. Cum igitur quasi impetum indulgentiae concepissem, inquit, et ad 0996A succurrendum miseris meditarer assurgere, converti paululum oculos, ut quos liberaturus eram, viderem. Et ecce in faciem meam iniquitatum, quas Effraim commiserat, agmen insiluit, quodammodo vociferantium, quia nemo talibus parsum iret, quam ((Al. nisi)) cum labe justitiae, quandoquidem tanto essent odio veritatis imbuti, ut impenso semper studio mendacia funesta construerent. Cum sanare vellem Israel, inquit, revelata est iniquitas Effraim, et malitia Samariae, quia operati sunt mendacium, Praeter vicia autem diversa morum, sacrilegium in nomine mendacii, sicut supra obscoenitatis, exagitat. Commentati sunt enim, quos venerarentur deos, qui verum Deum colere destiterunt: sicque mendacium deteguntur operati, qui simulachris divinum nomen adscripserunt. Unde et magister gentium, tradidit illos Deus, inquit, in desideria cordis eorum in immunditiam, ut afficiant corpora sua in semetipsis, qui commutaverint veritatem Dei in mendacium, et coluerunt et servierunt creaturae potius, quam creatori, qui est benedictus in 0996B saecula, Amen (Rom. 1. 24.) Absolvit ergo deliberationem meam, qua parcere cogitabam, commissi ab eis facinoris magnitudo, et in contumeliam sacrae veritatis mendacia fabricatos, non permisit effugere. Inde in omnia penetralia eorum, scitus populator intravit, cum securitate victoris, et cum diligentia furentis ingrediens, ut de his videlicet, quae diripienda erant, nec per negligentiam quicquam relinqueret, nec per abundantiam fastidiret. Furis ergo et latrunculi intus forisque vastantis, et similitudinem usurpavit et nomen, ut ei comparatum hostem non trepidum intelligeres, sed velocem.

Vers. 2.— Et ne forte dicant in cordibus suis, omnem 432 malitiam eorum me recordatum. Interpositus est hic versus pro commendatione modestiae. Caeterum ad sequentem sunt praemissa ((Al. praemissae)) contextum (id est, Fur ingressus est spolians, latrunculus foris). Nunc circumdederunt eos adinventiones suae, coram facie mea factae sunt: et ne forte 0996C dicant in cordibus suis omnem malitiam eorum me recordatum, vel partem aliquam commissae profanitatis exponam, ut minora longe intelligant supplicia esse, quam merita. Circumdederunt eos hostes, et potiti eorum, jure victoriae, ita diligenter omnia perscrutati sunt, quasi aut in penetralia domorum fures, aut in agrorum aperta irruissent latrones. Circumdederunt eos adinventiones suae, quae coram facie mea factae sunt, sicut supra dixerat, cum sanare vellem Effraim, revelata est malitia Samariae. Secundum quod beatus David, ex ejusdem populi persona confitetur, Posuisti iniquitates nostras in conspectu tuo, seculum nostrum in illuminationem vultus tui; et omnes dies nostri defecerunt, atque in ira tua defecimus (Psal. 89.) . Vestris igitur criminibus estis illigati, vestrarum adinventionum pondera sustinetis. Fabricati estis mendacia deorum, sed in veritate dolorum. Quae sint autem, quae revelata dixerit, audiamus.

Vers. 3.-7.— In malitia sua laetificaverunt regem, et in medaciis suis principes. Omnes adulterantes, 0996D quasi clibanus succensus a coquente, quievit paululum civitas a commixtione fermenti, donec fermentaretur totum. Dies regis nostri: coeperunt principes furere a vino: extendit manum suum cum illusoribus. Quia applicaverunt quasi clibanum cor suum, cum insidiaretur eis: tota nocte dormivit coquens eos, mane ipse succensus, quasi ignis flammae ((Al. flammam)) . Omnes calefacti sunt, quasi clibanus, et devoraverunt judices 0997A suos. Meminit illius festivitatis et temporis, cujus ordo in Regum historia continetur. Nam cum per stultitiam Roboam, populi fuisset impleta discessio, et decem tribubus praesidere coepisset Jeroboam, dixit, inquit (3. Reg. 12. 26. et seqq.) , in corde suo: Nunc revertetur regnum ad domum David, si ascenderit populus iste, ut faciat sacrificia in domo Domini in Jerusalem. Et excogitato consilio, fecit duos vitulos aureos, et dixit eis: Ecce dii tui, Israel, qui eduxerunt te de terra Aegypti. Posuitque unum in Bethel, et alterum in Dan, et factum est verbum hoc in peccatum: ibat enim populus ad adorandum vitulum usque in Dan. Et fecit fana in excelsis, et sacerdotes de extremis populi, qui non erant de filiis Levi. Constituitque diem solemnem in mense octavo, quintadecima die mensis: in similitudinem solemnitatis, quae celebrabatur ((Ant. celebratur)) in Juda. Et ascendens, altare similiter fecit in Bethel, ut immolaret vitulis, quos fabricatus erat. Constituit in Bethel sacerdotes excelsorum, quae fecerat. Et ascendit super altare, quod instruxerat in Bethel, quintadecima 0997B die mensis octavi, quem finxerat de corde suo, et fecit solemnitatem filiis Israel. Quia ergo refert regem Jeroboam, suae tantum potentiae consulentem, tot miraculis totque seculis commendatum populo veri Dei cultum levi pepulisse commento, 433 totamque gentem ita aulicis profanitatibus obsecutam, ut se nihil de observantia veritatis habuisse, contentius indicaret, certamen quoddam inter adulantium et dominantium impietatem fuisse describit, quisque videlicet in criminibus praeveniret. Regem igitur quasi rebus suis, si ad cultum templi populus ascenderet, diffidentem, spretu religionis laetificaverunt Tribus, de cujus animo scrupulum formidinis abstulerunt. In mendaciis quoque suis principes: idest, vel satellites regios, vel propinquos, mendaciis suis gaudere fecerunt, tantumque fervorem funereis adhibuere commentis, ut instar clibani, cui flamma subjicitur, viderentur ardere. Vel certe ut fermentum solet, in massa quae fermentatur, abscondi, brevique 0997C temporis spatio tota coacescit: ita universas Tribus unius viri ad pravitatem vocantis, penetravit et infecit iniquitas. Sicque a virtutis professione degeneres, ut occasione impietatis horribiles, illud tempus dies regis sui appellare caeperint ((Al. caeperunt)) , lusibus videlicet et conviviis celebrandos; tempus, inquam, quo eis vel vita regis sui, vel securitas contigisset. Talem festivitatem consequenter temulentia comprehendit, ut non solum vulgares quique, sed etiam nobiles, quos gentis principes nuncupat, inciperent furere a vino. Ipse autem rex commaculator illius dignitatis, et sacrilegi fabricator erroris, extendit manum suam cum illusoribus, professa adulatione illum palpantibus: ut quia illi corda sua praeparaverant, ut clibanum qui subjectum impietatis ignesceret, ille nocte tota dormivit coquens eos, idest, succensum non removit incendium, sed quasi calcata lignis fornace, securus se permisit sopori, sciens quod per totam noctem eorum temulentia et profanitas 0997D decoqueret. Nec opinio fefellit artificem; omni cuim lumine rationis extincto, inventi sunt diluculo ita criminibus aestuantes, ut judices suos, quos videlicet habuerant impietatis magistros, sine ambiguitate superarent. Omnes reges eorum ceciderunt, et non est qui clamet in eis ad me. Quid ergo miraris, si universi cogantur subire tormenta, cum ita universi scelera perpetraverint, ut non dicam popularium, sed nec nobilium aliquis inventus sit, qui lapsum publicae impietatis effugeret?

Vers. 8.— Effraim in populis ipse commiscebatur: 0998A quia supra, gentem praevaricatricem, decursis partibus, judicaverat [Forte indicaverat) , populum videlicet obsequutum regibus, ac deinceps principes pariter cum plebibus cecidisse signando, ita ut non esset qui intervenientis munus assumeret: hoc ipsum sequente versu cumulate et breviter indicavit, dicens: Effraim in populis ipse commiscebatur. Idest, non unus aut alter, paucive vel plures de Israelis stirpe venientes, nationum erroribus se inserebant: sed Effraim, totus quantus esse poterat, profanis gentibus se miscebat; ambiebatque ipsum, quo clarus fuerat, nomen abolere, gentiumque potius appellatione censeri. Quod sane desiderium, cum ei semper in adversa erumperet, nequaquam fiebat vel 434 afflictione correctior: et ideo, ut imprudentem eum inter extremas miserias adnotaret, imaginem, protulit congruentem: Effraim factus est subcinericius , qui non reversatur. Comederunt alieni robur ejus, et ipse nescivit. Sicut panis exiguus et non pistoris arte confectus, 0998B sed quasi tumultuarie ab esuriente compositus, quem subjectum favillis non versari, sed ab una tantum parte torreri contigerit, altera videlicet cruda remanente: ita cum vires illius frequens percussisset afflictio, inquit, nihilominus in impietatis studiis permanebat, ut simul et crudus, quia indomitus, et exustus appelletur, quia tabe se gemebat afflictum. Tenuit autem metaphoram, ut quia stultum attritumque populum subcinericio pani, qui non reversatur, aptaverat, vastatores etiam ejus voratores vocaret. Ait enim:

Vers. 9.— Comederunt alieni robur ejus, et ipse nescivit. Idest, discretionem boni et mali quam de virtutis meditatione non habuit, neque de verberibus illatis recepit. Sed nescit omnino, qui robur ejus absumerent, et perniciem suam mirabili stoliditate dilexit. Nec sane, quod est ultimum eruditionis genus, vel post experimenta consipuit, sed in insipientia, quam in prima aetate est complexus, usque ad canos ejus, idest, usque ad senectutis tempore, perduravit. 0998C Cumulanter, non apparuisse caniciem, sed defloruisse et effusam esse, commendat, idest, ut non propiasse, sed quasi senectutis annos eam implevisse ostenderet: et tamen ignorantiam pravi aut recti, in parvulis vix excusandam, ad extremum usque attinuisse. Jam autem et supra adnotavimus, quia infantiam atque adolescentiam populi, illud quo de Aegypto egressus est tempus, et terram repromissionis occupavit, adpellet. Juventutem autem ejus mediam, quo in illa regione regnavit: senectutem vero, captivitatis annos, cujus finem, renovationem propheta nominat. In qua nimirum instar aquilarum reparata videatur juventute volitare.

Vers. 10. 11.— Et humiliabitur superbia Israelis in facie ejus, nec reversi sunt ad Dominum Deum suum, et non quaesierunt eum in omnibus his. Et factus est Effraim, quasi columba seducta, non habens cor. Declinationes quidem temporum prophetae licenter immutant, quibus tamen consideratio dictorum, 0998D consequentiam possit aptare. Unde et hic humiliabitur posuit, pro humiliata est superbia Israelis in facie ejus. Idest, etiam sibi, quam deformis esset, apparuit. Qui amittens decora securitatis antiquae, squalere se ulceribus miserae servitutis aspexit, et nec sic quidem Deum, quem se offendisse noverat, requisivit. Factus est Effraim quasi columba seducta non habens cor. Quod supra stultitiam usque ad senectam progressam vocavit, hoc nunc implicitatem nominat, fraudibus nimirum patentem seductorum. Nos autem meminisse debemus, omnes similitudines, quas de 0999A creaturis sermo divinus consuevit assumere, tam pro vituperatione, 435 quam pro laude posse constitui, sicut nunc, columbis vituperabilem stultitiam propheta composuit, quas in Evangelio Dominus pro laudabili innocentia nominavit. Estote, inquit (Matth. 10.) , astuti sicut serpentes, et simplices sicut columbae. Factus est Effraim quasi columba seducta non habens cor.

Vers. 12.— Aegyptum invocabant, ad Assyrios abierunt. Et cum profecti fuerint, expandam super eos rete meum, et quasi volucrem coeli detraham eos, caedam eos secundum auditionem coetus eorum. Cum Dei essent auxilio, quem reliquerant, destituti, et frequentibus jam eruptionibus pulsarentur, sicut regum narrat historia. ab Aegyptiis auxilia postularunt, ut eos, adversum Assyrios tuerentur. Sed nihil amplius quam nummorum dispendia sentientes, ab illis capti sunt, quibus eos subjecerat divina sententia. Hoc est ergo quod dicit: Quoniam cum Aegyptios invocarent, ad Assyrios 0999B abierunt, quia, Aegyptiis nihil ad juvandum valentibus, Assyrii eos ad regiones Mediae transtulerunt. Et quia columbam appellaverat Effraim, quam etiam coeli volucrem vocat, servans metaphoram, detracturum se eam, et operturum rete denunciat: idest, Vos quidem imperium meum praevaricando, reliquistis, non tamen extra arbitrium meum captivitatem sistetis, sed imminebit vobis, etiam ad alia arva migrantibus, potestatis meae fixa dominatio; et ideo ne arbitremini vos migratione ista periculis omnibus defunctos, ecce praedico, quod illic quoque ultionis meae rete patiamini, nec indignationem meam effugere valeatis, nisi ea studia, per quae suscitata fuerat, corrigatis.

Vers. 13.-16.— Vae eis quoniam recesserunt a me: vastabuntur, quia praevaricati sunt in me, et ego redemi eos, et ipsi loquuti sunt contra me mendacia. Non clamaverunt ad me in corde suo, sed ululabant in cubilibus suis: super triticum et vinum ruminabant: recesserunt a me. Et ego erudivi, et confirmavi brachia eorum, et in me cogitaverunt malitiam. Reversi sunt, ut essent 0999C absque jugo: facti sunt quasi arcus dolosus. Cadent in gladio principes eorum, a furore linguae. Ista subsannatio eorum in terra Aegypti. Necesse est, inquit, calamitate eos imprimente, vexari qui recesserunt a me, et legis meae statuta transgressi sunt, nec semel istud admisisse contenti, omnibus judiciorum meorum, quae ad sanandum illos adhibui, remediis obstiterunt, et quasi donis ac beneficiis redderentur offensi, ita contra meam benevolentiam ingratae mentis scelere certaverunt. Nam sicut jam inde ex Aegypto, ita etiam saepe alias, rerum quoque vocibus obstrepebant, et cum fuissent de angoribus liberati, veris remediis officia falsa reddebant. Hoc est enim quod ait: Adversum me loquebantur mendacia. Idest, non mihi pectore, sed summis labiis subdebantur. Quod ut planius indicaret, objecit, Non clamaverunt ad me in corde suo, sed ululabant in cubilibus suis. Ubi enim deest sincerae mentis affectus, a crapulatis fusa supplicatio, rite ululatio nominatur. Denique consequenter adjunxit, Super triticum et vinum ruminabant; recesserunt 0999D a me; cum ubertatem 436 videlicet frugum omnium contulissem, ita ut de conviviis ad convivia instaurata transirent, et instar pecudum quibus est innata ruminatio, isti quos vocaverunt cibos, vel laudando, vel instaurando, quasi nihil scientes, melius retractabant, atque a me qui eram abundantiae ipsius collator, jugiter recedebant. Et ego erudivi, et confortavi brachia eorum, et in me cogitaverunt malitiam. Cum vero, inquit, tempus fuisset, ut in bella procederent, strenui ductoris munus implebam, ut certaminibus firmarentur lacerti, et victoriae decus dulce gustarent. Illi autem meis adversum me beneficiis abutentes, pectorum quam collegerant, firmitatem in contemtum legis protinus exercebant, et quia 1000A jugum hostile depulerant, mihi quoque subjici renuebant, illud operum voce, dicentes, Labia nostra a nobis sunt, quis noster dominus est (Psal. 11.) ? Facti sunt quasi arcus dolosus: idest, tantum perversitatis habuerunt, ut viderentur arcus dolosus, qui videlicet, fraude monstruosa, in ipsum ((Al. ipsam)) , cujus manibus tendebatur, tela dirigeret. Sic isti, inquit, audaciam quam adversum hostes suos, meo favore, conceperant, in contemtum nostri contumeliamque vertebant. Codent in gladio principes eorum a furore linguae suae. Ista subsannatio eorum in terra Aegypti. Quod duobus intelligi potest modis, et ut videlicet, dinumeratis eorum diversa aetate criminibus, pronunciaverit esse rectissimum, ut principes cum populis interirent: et quae esset subsannatio in terra Aegypti, idest, quae ((Forte quas)) contemnebant prophetarum minas, ab Aegyptiis auxilia praestolantes, digno fine cognosceret, et ideo quasi insultanter, a convincente, post plagarum dinumerationem videatur illatum, Ista 1000B est subsannatio eorum in terra Aegypti, idest, ruina principum atque populorum. Vel certe quia dixerat, reversi sunt ut essent absque jugo: idest, legi Dei colla subduxerant, liberarique ab ejus ((Ant. eis)) dominatione cupiebant. Non nunc primum id velle ceperunt, ait, sed in Aegypto positi, antequam a Pharaonis liberarentur imperio, et Moysi et Aaron impietate simili resultabant. Corruent igitur in gladio principes eorum, qui ita legem Dei blasphemandi atrocitate, violarunt, ut viderentur non tam errare, quam furere.