Caput II.

Vers. 1.-3.— Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Moab, et super quatuor non convertam eum: eo quod incenderit ossa regis Idumaeae usque ad cinerem. Et mittam ignem in Moab, et devorabit aedes Carioth, et morietur in sonitu Moab et clangore tubae. Et disperdam judicem de medio ejus, et omnes principes ejus interficiam cum eo, dicit Dominus. Animadvertendum, quoniam cum omnibus quas annumeravit gentibus contumelias et pericula, quae Israeli congesserant, imputasset, nunc Moabitarum populo objicit, quod in Idumaeum regem saevus exstiterit: eosque ita furuisse caussatur, ut non contenti bellum agere cum vivente, odium suum etiam circa ejus funus ostenderint. Per quod utique et Judaeorum arrogantia, qui solos se ad Dominum pertinere credebant, 1063D compressa est: et Gentibus vel spei solacium, vel intelligentiae lumen objectum: ut sentirent se sub una creatoris sui providentia et gubernatione consistere, qui videlicet non solas Judaeorum, sed etiam aliarum gentium injurias ultum iret.

Vers. 4.-5.— Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Juda, et super quatuor non convertam eum, eo quod abjecerit legem Domini, et mandata ejus non custodierit. 1064A Deceperunt enim eos idola sua, post quae abierunt patres eorum. Et mittam ignem in Judam, et devorabit aedes Jerusalem. Cum facinora truculenta diversis gentibus objecisset, venit ad Judam, et dissimulatae religionis facinus imputavit, eodem quo coeperat schemate deliberationis enuntians necessariam conversionem, de laetis scilicet tristia subituros, qui obstinate fuissent turpia quaeque et profana sectati. Non autem existimare debemus, quia eos populos, quorum paulo ante crimina percucurrit, probabiles in religionis parte censuerit, de qua eis nihil objiciendum putarit: sed quoniam erat millies confessa profanitas, qui semper fuissent idolorum cultibus mancipati, nec de pietate rituum nossent competens habere judicium, nequaquam utique eis crimen dissimulatae religionis objectat, caeterum illa morum vulnera, quae etiam extra veram religionem positi, dignoscere ac vitare potuerunt. Judae vero id principio objecit, quod et caeteris flagitiis esset horridius, et de qua stirpe merito etiam alia scelera pullulassent. 1064B Abjecerunt enim, inquit, legem Domini per quam solam erant in toto orbe conspicui: neque abjecisse contenti, ad idolorum quoque transiere culturam. Recipient ergo stipendium quod merentur, ut Judam videlicet et Jerusalem incendium hostile consumat, quod, Babylonio vincente, completum est.

Vers. 6.— Haec dicit Dominus: Super tribus sceleribus Israel, et super quatuor non convertam eum, pro eo quod vendiderint argento justum et pauperem, pro calciamentis. Decem Tribus, quas nominat Jerusalem, non sicut Judam, sed sicut reliquas gentes de morum facinoribus accusat: ut eas 513 nimirum ita profanitati in haesisse monstraret, quatenus super hac parte argui nec erubescerent, nec timerent. Accusat ergo morum vulnera, non quod essent graviora quam rituum: sed vel quod hi fructus foedae religionis liquido viderentur, vel quod in illa quoque actuum portione ostenderentur caeteris Gentibus nequiores. Haud ergo diutius, inquit, censura nostra tolerabit, ut in eo statu maneat, in quo impudens nequaquam ad meliora 1064C respirans; sed superveniet eis de prosperis in adversa mutatio, ut quod noluerint discere moniti, incipiant nosse damnati: agere me, videlicet, curam pauperum, nec providentiae meae defensione privari eos, qui seculi istius sunt opibus destituti. Vigeat apud illos tantum cura probitatis, et ipsa (qua humiliores caeteris erant) acceptos mihi reddet carosque mediocritas. Id autem dixi, quia Israelis populus neglexit advertere justum et pauperem, quasi gemino apud me suffragio nitentem: sed meis semper judiciis infensus proterebat pauperes, et pedum calceamentis ornamenta seculi vilia aestimabat, idest, vel in officiis vel in negociis tanta foelicitate peccantes, ut non solum brevibus illecti plerumque compendiis, sed saepe etiam gratuitis justorum suppliciis pascerentur, quandam voluptatem putantes, si virorum virtute humilium, idest, superbiae malum innocentiae sanctitate vitantium, capita ipsa pulveri mixta calcarent. Quod autem ait, viam humilium declinant, 1064D dupliciter accipi potest, idest, vel deflectunt ab ea, et longe diversum vitae iter sequuntur, vel certe in judiciis justam inopum caussam fraude commaculant: quale est illud in psalmo: Si videras furem, simul currebas cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas. Sedens adversus fratrem tuum loquebaris, et adversum filium matris tuae offensionem callidus instruebas (Psal. 49. 19.) . Exaggeratur autem illo 1065A sensu delinquentium reatus, quia dedita opera, quae erant funesta, sectantes, non solum negligere, sed etiam odisse justitiam deteguntur. Pergit autem propheta crimina diversa memorare; nam post injustitiam et superbiam libidinis peccata contingunt. Filius, inquit, et pater ejus introierunt ad unam puellam, ut violarent nomen sanctum meum. Ostendit, in quos cumulos delinquentium consuetudo procedat. Primo, inquit, civibus justitiam in judiciis, affectum in calamitatibus negavistis: sequutum est continuo, ut neque naturae ipsius apud vos jura consisterent, sed de flagitiis ad incesta venientes, in scorta filii cum patribus irruebant, ut nullam reverentiam, sicut prius civibus, ita deinceps neque genitoribus exhiberent Quo sane vestro facinore sanctum quoque meum nomen violabatur, colloquentibus inter se videlicet Gentibus, Qualis est Deus ille, cujus qui peculiaris populus dicitur, tam deformis apparet?

514 Vers. 8— Et super ((Al. vestimentis pigneratis)) 1065B vestimenta pignerata accubuerunt juxta omne altare, et vinum damnatorum bibebant in domo Dei sui. Erat quidem consequens, ut cultores idolorum sub multiplici foeditate consisterent: hic tamen propheta in cunctis, quae arguit, illud curat exprimere, quia quasi dedita opera divinis praeceptionibus repugnarent, per quae omnes species praeceptorum scinderent. Ideo totum quod in lege prohibetur enumerans, etiam pigneratis eos vestibus incubuisse pronunciat. Juxta omne autem altare diligenter adjecit, quia aras eorum multiplicarat impietas. Et ideo vinum damnatorum bibebant, id est, de ea pecunia epulabantur in templis, quam acceperant ex preciis innocentium, nimirum de quibus paulo ante dixit, quia vendidissent argento justum, et pauperem pro calciamentis.

Vers. 9. 10.— Ego autem exterminavi Amorrhaeum a facie eorum, cujus altitudo cedrorum altitudo ejus, et fortis ipse quasi quercus; et contrivi fructum ejus 1065C desuper, et radices ejus subter. Ego sum qui ascendere vos feci de terra Aegypti, et eduxi vos per desertum ((Al. in aeserto)) quadraginta annis, ut possideretis terram Amorrhaei. Tenet consuetudinem suam, ut ad exasperandum ingratorum facinus, beneficia praemissa commemoret. Et ideo postquam eorum prava et profana studia, quibus erant dediti, percucurrit, bonorum quoque mentionem, quibus (( Forte quorum)) eos oblivio ceperat, intromisit. Ac si diceret satis se fuisse deceptum, qui antiquas Gentes, robore viribusque potiores, ut his habitatio pararetur, expulerit, cum hi gloriosum certamen existiment, si illorum crimina et aemulentur et superent. Ego autem exterminavi Amorrhaeum, cujus altitudo cedri similiter, et fortis ipse quasi quercus; contrivi fructum ejus desuper, et radices ejus subter ((Ant. super)). Silvam, inquit, Gentium longa jam aetate pervalidam ita celsis verticibus comminantem, et profundis radicibus innitentem sedulus, quasi castrorum metator excidi, ne habitationis levia saltem impedimenta sentirent. 1065D Quicquid ergo roboris fuerant, stirpitus amputavi, ut indigenarum silvae, quas amoliebatur nostra sententia, nequaquam ulterius pullularent, sed collatae victoriae gaudia securitas cumulata sequeretur. Quidni? cum eis etiam priscis temporibus beneficia contulissem? Nam cum Aegyptia essent servitute depressi, 1066A ad celsa eos libertatis erexi: et per invias solitudines quadraginta annis cibum potumque miraculis sufficiens circumegi, ut possessio felicium, quae fuerat decreta, terrarum eo dulcius saperet, quo tardius contigisset: simulque cognoscerent, quod vita hominis non in fertilitate arborum, sed in Dei providentia gubernante consisteret. Nec tamen praesentis vitae contulisse tantum instrumenta contentus, reddidi vos per spiritalia quoque ornamenta conspicuos, suscitans, inquit, de filiis vestris prophetas, et de juvenibus vestris in 515 Nazaraeos, id est, ut peculiari devotione, ita etiam sacra illuminatione pollentes, quorum aliis futurorum certa cognitio, aliis delictorum esset gloriosa contentio. Haec tamen vos omnia non solum viliter aestimastis, verum etiam impendio respuistis, audentes et prophetis, ne vaticinarentur edicere, et Nazaraeis vinum, quo inebriarentur, ingerere.

Vers. 13.-16.— Ecce stridebo subter vos sicut stridet plaustrum onustum foeno. Et peribit fuga a veloce, 1066B et fortis non obtinebit virtutem suam, et robustus non salvabit animam suam; et tenens arcum non stabit, et velox pedibus suis non salvabitur, et ascensor equi non salvabit animam suam; et robustus corde inter fortes nudus fugiet in die illa, dicit Dominus. Familiare Scripturis sacris est, ut imaginibus etiam de exiguis rebus forte susceptis, ad hoc quod experimentum cupivit, abutantur: sed ita ut mysticorum in his sensuum medulla consistat. Unde et nunc quia diu peccantem populum justus arbiter sustinebat, oneratum se plaustri instar asseruit, sed cui onus vilis materiae contigisset. Quod ergo ait, stridebo subter vos sicut plaustrum onustum foeno, non ita voluit intelligi, ut aliter videretur plaustrum foeno plenum stridere, aliter argento: sed quia sibi similitudinem plaustri stridentis aptabat, sensus arte permiscuit, ac si diceret: si plaustrum onustum haberet discernendi aliquam facultatem, videlicet indignantius sine dubio strideret, si vilia, quam si pretiosa 1066C portaret. Ita ergo sicut Apostolus docet, super religionis fundamentum pro diversitate meritorum; alii ut aurum, argentum, lapidesque pretiosos, alii sicut foenum, ligna stipulas congerunt (1. Cor. 3.) : merito Deus noster majorem se sarcinam pronunciat experiri, eorum peccata tolerando, in quibus nihil queat de pretiosis studiis reperire, sed qui omnes ad vile foenum, quod facile ignibus consumatur, accesserunt. Cum autem striduero, id est, infremuero, vestra illico vel arrogantia vel fiducia disperibit. Non enim velocitas quemquam subducet exitio, non proteget fortitudo pugnacem, non postremo peditum acies, non equitum manipuli divinam sententiam morabuntur: sed qui erant bellandi arte clari, optabunt amissis latere tegminibus, ut vel nudi ad tuendam vitam utantur latebris. Quae omnia mala hostili evenire victoria, annuis magis cladibus, quam annalibus literis comprobamus. In hoc loco sane Judaei quamdam opinionem sequuntur, diversorum videlicet ducum diverso apparatu signatus fuisse personas: 1066D quod nos non magni ponderis aestimantes, ad alia transeamus.