Caput III.

516 Vers. 1. 2.— Audite verbum quod locutus est Dominus super vos, filii Israel, super omni cognatione 1067A vestra dicens: Tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus terrae, idcirco visitabo super vos omnes iniquitates vestras. Nempe, inquit, hoc insigni praecipue gaudetis, quod nulli in toto orbe genti nisi vobis solis qui sum mundi creator innotui: et cum omnes nationes eadem qua vos pietate formaverim, tamen vester solum Deus appellari atque esse delegi, universaque vestrae devotionis officia muneribus atque miraculis anteveni, valida in vestrum honorem tum Aegyptiorum, tum Palaestinorum regna consumens, ut vobis videlicet gloriosa egressio, opulenta possessio probaretur: nec solum servitute depulsa, gaudia contulisse contentus, lumina quoque doctrinae spiritalis adjeci, ostendens utique per haec omnia, quod vos ex omnibus nationibus elegissem, quos etiam sacris informationibus erudirem, ut qui sine meritis multa susceperant, quemadmodum etiam mererentur, agnoscerent. Verum non ista liberalitas negligentiorem conversationis vestrae judicem reddidit, sed hoc magis malefacta vestra castigo, quo 1067B vos cunctis gentibus praetuli. Est enim consequens, ut diligentius inspiciantur quae pretiosius aestimantur. Decor ergo genti vestrae, vel mea indulgentia vel parentum virtutibus comparatus, nullam sinit culpam incastigatam relinqui: quia vilescit concessa nobilitas, si non auferatur indignis. Haud itaque impunitatem criminum, sed custodiam mandatorum nobilitas adquisita commendat. Sed videamus et reliqua.

Vers. 3.-8.— Nunquid ambulabunt duo pariter, nisi convenerit eis? Nunquid rugiet leo in saltu nisi habuerit praedam? Nunquid dabit catulus leonis vocem de cubili suo, nisi aliquid apprehenderit? Nunquid cadet avis in laqueum terrae absque aucupe? nunquid auferetur laqueus de terra antequam aliquid ((Al. quid.)) ceperit? Si clanget tuba in civitate, et populus non expavescet? Si erit malum in civitate quod Dominus non fecit ((Al. fecerit.))? Quia non faciet Dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum servis suis. Leo rugiet, quis non timebit? Dominus Deus locutus est, 1067C quis non prophetabit? Variae quorumdam opiniones in hoc loco fuerunt, sed non satis exemplorum sensui concinentes, qui nunc a nobis sub necessaria distinctione reddetur. Diversas enim sententias oratio instituta contingit: et primus quidem versus necessariam, id est, justam docet fuisse ingratae gentis repulsam, quam super videlicet unam ex universis nationibus pronunciarat adscitam. Ea ergo, quoniam studiis in perversa mutatis, iram judicis accenderat, repudiata 517 quae subdebatur exitiis, explicat cur ejusmodi dissidium contigisset. Nunquid ambulabunt duo pariter, inquit, nisi convenerit eis? id est, Quid miraris, quia comitatus nostri defensione nudata sis, cum justa viantium conjunctio, nisi inter concordes diu manere non possit? Tu proinde qui elegisti habere meis legibus contrarias voluntates, fuisse consequens confitere, ut comitatus mei auxilio nudareris, quia non meis itineribus ingredi separata coepisti. Ego non ero te deseruisse contentus, 1067D nec hoc fine indignatio nostra claudetur, sed de praesule tuo convertar in saevientem leonem, quem per vasta nimirum lustra gradientem haud levitas in rugitum, sed visa eminus praeda commoveat: qui cum sane fuerit victor optati, ac destinatam venationem ad cubile retulerit, antra ipsa coget fremitu personare, ac nunquam hoc genere vacuus, nisi 1068A praeda semper potitus immurmurat. Quibus duobus versibus habitum ulciscentis expressit. Sequitur autem: Nunquid cadet avis in laqueum terrae absque aucupe? Nunquid auferetur laqueus de terra, antequam aliquid ceperit? Ulciscentis partibus absolutis, eos in quos vindicatur compellat, quos tanta facilitate judicat conterendos, ut avi similes, quae laqueum sit ingressa, videantur. Nunquid cadet, inquit, avis in laqueum terrae absque aucupe? ac si diceret: Etsi omnes pariter reticerent prophetae, vox ipsa rerum satis vos posset instruere: istas quibus deterrimini calamitates, non sua sponte vel casu aliquo in vestram potuisse perniciem convenire: nisi manus eas aucupis, id est, judicis intulisset. Per denunciationem itaque prophetalem, miseriae quasi laqueus docentur expositae, ut in eas incidant callem quique justitiae relinquentes. Nihil proinde vos interveniens plerumque dilatio consoletur. Positus enim laqueus, id est, publicatae vatum ore sententiae, non auferentur, nisi captionis suae manus impleverint. Si clanget 1068B tuba in civitate, et populus non expavescet: si erit malum in civitate quod Dominus non fecit; quia non faciet Dominus Deus verbum nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophetas. Concinere sibi expositionem vestram per subdita publicavit, et laqueum videlicet, et tubam et maliciam, id est, afflictionem, qua sacrilegorum urbes perirent, nisi per divinam indignationem non fuisset commota. Ubi tamen pariter propositum suae pietatis, quo parcere destinabat, si per illos liceret, et reverentiam sacri commendat examinis: quod ostendit impune non posse contemni, malitiam autem sicut saepe alias, non peccata, sed tormenta nominat, quibus videlicet cruciantur rei, non maculantur innoxii. Quia non faciet Dominus verbum nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophetas. Opportune prorsus dignitas commendata Sanctorum est, postquam reorum fuerat publicata despectio: ne hoc ipsum enim quod videbantur viliter aestimati (quippe tot suppliciis obruendi) ad naturae 1068C conditionem magis quam ad invidiam improbae conversationis aspiceret. Dispensatorie utiliterque subjectum est, quod 518 ad honorem hominum, id est, prophetarum valeret, qui in eadem videlicet natura, qua alii quique sistentes: tamen usque eo morum preciis differebant, ut de illis posset dicere Deus: Nec memor ero nominum eorum per labia mea (Psal. 15.) ; de istis vero, quia nihil faciet quod non prius ad ipsorum notitiam retulisset. Sicut ergo nulla, inquit, calamitas orietur in his urbibus, nisi quam divina sententia suscitarit, ita nulla in vos animadversio praeferetur, nisi quae prius ad conscientiam fuerit prolata sanctorum. Constrinxit autem quod egerat majore compendio: Leo, inquiens, rugiet, quis non timebit? Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit? Igitur quia supra indignationem suam imagine leonis expresserat, deinceps quod significarat absolvit, ut diceret: Leo rugiet, id est, Deo comminante, et animadversionem quae immineat publicante, quis mortalium est, quem non formido 1068D dissolvat? Sed jam quae sit minarum species et pompa, cernamus:

Vers. 9. 10.— Auditum facite in aedibus Azoti et in aedibus terrae Aegypti; et dicite: Congregamini super montes Samariae, et videte insanias multas in medio ejus, et calumniam patientes in penetralibus ejus. Et 1069A nescierunt facere rectum, dicit Dominus, thesaurizantes iniquitatem et rapinas in aedibus suis. Tenet morem suum sermo divinus: ut quanta difficultate ad vindicandum moveatur, adsignet. Ideo et nunc postquam schema terroris explicuit, repetit et retractat querelas, vicinosque populos praecipit convocari, ut videant, quibus illa plebs olim Dei squaleat sordibus, furiatque criminibus. Allophylis, inquit, et Aegyptiis nunciate ut congregentur quasi ad spectaculum in montes Samariae, id est, ex eorum edito valles urbesque despiciant, et considerent nec flagitium ullum esse, nec facinus quod non dico eorum studiis appropiet, sed in eorum medio quasi fundata sede consistat. Si ad eos enim convertas oculos, qui per calumniam deprimuntur, portas urbium in quibus judicare consueverant, ac penetralia conferta reperias, ita ut nulla alia vox nisi aerumnosorum videatur audiri. Universi quippe qui susceperant officium judicandi, in tantam oblivionem recti, vel per avariciam, vel per superbiam deciderunt, ut non solum 1069B non amare, sed neque nosse tam (( Forte jam)) recta videantur. Nemo ergo invidiam severitati meae faciat, qui tam longam patientiam servis delinquentibus praestiti, ut eis censura etiam in oblivionem veniret. Vos, inquam, nationes quas in istorum liberationem gloriamque contriveram, vos, inquam, denuo convenite, ut vobis ipsis testibus, et meae indulgentiae magnitudo, et Effraim impietas detegatur.

Vers. 11.— Propterea haec dicit Dominus Deus, Tribulabitur, et circumietur terra, et detrahetur ex te fortitudo tua, et diripientur aedes tuae. Saepe, ut diximus, de facinoribus flagitiisque conquestus est, ut tandem possit promulgare sententiam, et ad illum quem in exordiis fecerat sensum, sub expositione respondit: id est, super tribus 519 sceleribus Israel, et super quatuor non convertam eum. Quia ergo exigente justitia, Israeli et Judae est decreta conversio, ut e (( Ant. et)) laetis videlicet in tristitia collabantur, nec tamen internecione pereant, ad quem modum populator 1069C sit saeviturus, accipite.

Vers. 12.— Quomodo si eruat pastor de ore leonis duo crura, aut extremum auriculae, sic eruentur filii Israel qui habitant in Samaria, in plaga lectuli, et in grabbato Damasci. Quia corrigendi proposito Israelitas Deus noster castigaret, ut prophetis idipsum commendantibus, ita etiam dispensationum vocibus indicabat. Nam cum illos semper exosos faceret dilecta profanitas, statum tamen eorum variabat Omnipotens: tum videlicet tristibus affligendo, tum prosperis confovendo. Syrus ergo qui erat vicinior, id est, habitator Damasci, sicut Regum prodit historia, decem Tribus frequenti eruptione vexabat: ita ut quodam tempore ad eam inopiam Samaritae longa obsidione pervenerint, quatenus matres filiorum carnibus vescerentur, et in toto exercitu vix decem equi potuerint inveniri. Sed cum beatus Heliseus mandasset regi Joram, quia altero die in portis Samariae ubertas annonae maxima viseretur, facta est subito tanta mutatio, ut fugientibus qui obsiderant Syris, 1069D non solum evaderent Israelitae, verumetiam quasi triumphi opima spolia perciperent (4. Reg. 6. et seqq.) . Hoc autem genere frequenter eis salutem et gaudia legimus contigisse. Parcus itaque vindicandi, et miserendi dives Deus noster, annunciat, quia quamvis munus judicantis assumserit, pastoris tamen officium non reliquerit. Caeterum et grabato Damasci, cujus quasi funibus febribusque tenebantur, et per ipsam viciniam morbum longissimum praeferebant, reliquias eorum dignaretur eruere: ac sicut de faucibus leonum, id est, regum membra populi, qui fuerat laniatus, extrahere.

Vers. 13. 14.— Audite, et contestamini in domo Jacob dicit Dominus Deus exercituum. Quia in die qua 1070A ((Al. cum)) visitare caepero praevaricationes Israel, super eum visitabo, et super altaria Bethel: et amputabuntur cornua altaris, et cadent in terram. Quantum ad contextum quidem respicit lectionis, hostilem vastationem promittit, et dicit altaris cornua, quae Jeroboam in Bethel locaverat, conterenda. De duobus siquidem vitulis unum in Dan posuisse, alterum in Bethel legitur. Ergo est in praesenti loco sensus ejusmodi: quia licet non vos sinam internecione deleri, sed paratus sum de captivitate reliquias vestrae gentis extrahere, nec vos vicinus hostis, Damasci videlicet regnator, absumat: tamen id quod agitis, transire impune non patiar. Posset autem dici quia sub nomine Jacob, Judam voluisset intelligi, ni processus sermonis Israelem magis, id est, decem Tribus signaret et exprimeret. De hac autem destructione altaris, et in Regum libris legimus: venisse jam prophetam ad Jeroboam, qui vaccas fuerat fabricatus, immolanti quidem istud esse sub comminatione pollicitum. 1070B Quem ille cum extensa manu corripi praecepisset, potentiam vatis, dextra protinus arescente, persensit, statimque fractus in preces, usum quidem manus recepit: losiam vero exorturum, 520 qui illud sacrilegium ulcisceretur, audivit (3. Reg. 13.) . Ergo quae longa tempora, vel castigatio populi, vel longa captivitas ultima comprehendit, praesenti vaticinio pariter indicantur, quae diversis sunt inferenda temporibus.

Vers. 15.— Et percutiam, inquit, domum hyemalem cum domo aestiva, et peribunt domus eburneae, et dissipabuntur aedes multae, dicit Dominus. Non unum aliquod vitium profanae gentis exagitans, avaritiae quoque et luxuriae peccata contingit, atque ideo queritur quod diversas habitationes ad voluptatem diversorum anni temporum congruentes, quasi luxuriae sibi construxerunt instrumenta: cum essent culpis multiplicibus involuti, nihil de compunctione, aut emendatione penitus cogitaverint, sed consectanda solum amoenitate sollicitos, alias aedes aestibus, alias parasse 1070C frigoribus, hasque vindictae tempore pariter auferendas, variasque molitiones hostili incendio concremandas.