Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo XXI Continentur. Rufinus.
Elenchus Operum Quae In Hoc Tomo XXI Continentur. Rufinus.
Anno Domini Ccccx. Rufinus Aquileiensis Presbyter.
Anno Domini Ccccx. Rufinus Aquileiensis Presbyter.
Notitia Ex Schoennemanno
I. Opera Sincera.—1. Scripta propria.
I. Eusebii Historia eccl. a Rufino conversa et duobus libris aucta.
II. Rufini Historia eremitica, seu de Vitis Patrum liber.
III. Basilii Magni Regula seu Instituta monachorum.
IV. Basilii Magni homiliae septem a Rufino conversae.
VI. Origenis libri quatuor de Principiis et Homiliae.
VII. Gregorii Nazianzeni opuscula decem a Rufino Latinitate donata.
XI. Anatolii Alexandrini, Laodicensis episc. Canon paschalis.
Ad Illustrissimum Ac Reverendissimum Dom. Danielem Delphinum Aquileiae Patriarcham Praefatio.
Ad Illustrissimum Ac Reverendissimum Dom. Danielem Delphinum Aquileiae Patriarcham Praefatio.
Vetus praefatio. Ornatissimo Lectissimoque Viro D. Joanni A Sancto Andrea Parisiensis Ecclesiae Canonico Renatus Laurentius De La Barre S.
Tyrannii Rufini, Ortu Concordiensis, Civitate Aquileiensis, Presbyteratu Hierosolymitani, Vita.
Tyrannii Rufini, Ortu Concordiensis, Civitate Aquileiensis, Presbyteratu Hierosolymitani, Vita.
Liber Secundus. De Scriptis A Rufino Romae Editis
I. Fragmentum epistolae Origenis ex versione Rufini.
II. Fragmentum epistolae Origenis ex versione Hieronymi.
I. Paulinus Nolanus Epistola XLVI. olim XLVII.
I. Clemens libro IX. Recognitionum cap. XXVII.
II. Bardesanes in Dialogo de Fato apud Eusebium lib. VI. Praeparationis Evangelicae cap. X.
I. Symbolum Apostolicum vetus.
Classis II. Libri Ecclesiastici.
Tyrannii Rufini Opera, de quibus supra disseruimus.
Tyrannii Rufini Opera, de quibus supra disseruimus.
Tyrannii Rufini Aquileiensis Presbyteri De Benedictionibus Patriarcharum Libri Duo. Adnotationem direxi ad Rufinum Presbyterum, sanctae Melaniae spiri
Rufino Fratri Paulinus Salutem.
In Librum De Benedictionibus Judae Rufini Aquileiensis Presbyteri Ad
Liber Primus. Benedictio Judae.
Paulinus Fratri Rufino Salutem.
Paulinus Fratri Rufino Salutem.
Liber Secundus. De Benedictionibus Reliquorum Undecim Patriarcharum.
Commentarius In Symbolum Apostolorum Auctore Tyrannio
Commentarius In Symbolum Apostolorum Auctore Tyrannio
Historia Monachorum Seu Liber De Vitis Patrum Auctore Rufino Aquileiensi Presbytero.
Historia Monachorum Seu Liber De Vitis Patrum Auctore Rufino Aquileiensi Presbytero.
Caput Primum. De Sancto Joanne.
Caput V. De Oxyryncho Civitate. (Deest hoc caput in Palladio).
Caput VI. De De hoc Sozomenus l. VI. c. 28. Cassiodor. lib. VIII. c. 1. Niceph. lib. XI. c.
Caput IX. De Coprete Presbytero Et Patermutio.
167 Caput X. De Syro Abbate, Isaia, Paulo, Et Anuph.
Caput XV. De De hoc Sozomenus lib. VI. cap. 28. Niceph. lib. XI. cap.
181 Caput XVII. De Monasterio Abbatis Isidori.
182 Caput XVIII. De Serapione Presbytero. (Deest hic Palladio.)
Caput XIX. De Apollonio Monacho Et Martyre.
185 Caput XX. De Dioscoro Presbytero.
Caput XXI. De Monachis In Nitria Commorantibus.
Caput XXIV. De Didymo. (Deest hic Palladio de Didymo caeco.)
191 Caput XXV. De Cronio. (Pallad. cap. 25 et 89 de Croniis qui noti fuere Antonio.)
Caput XXVIII. De Duobus Macariis, Et Primo, De
Caput XXX. De Ammone, Primo Nitriae Monacho.
Caput XXXII. De Piammone Presbytero. (Pallad., cap. 72 de Ammona presbytero qui hic Piammon.)
Epilogus. De periculis itineris ad eremos.
Rufini Aquileiensis Presbyteri In Suam Et Eusebii Caesariensis Latinam Ab Eo Factam Historiam Ad Chromatium Episcopum Aquileiae
Rufini Aquileiensis Presbyteri Historiae Ecclesiasticae Libri Duo.
Rufini Aquileiensis Presbyteri Historiae Ecclesiasticae Libri Duo.
Caput Primum. De Arii haeresi.
Caput II. De Concilio apud Nicaeam congregato.
Caput III. De conversione Philosophi Dialectici.
Caput IV. De Paphnutio Confessore.
Caput V. De Spiridione Episcopo, et mirabilibus ejus.
Caput VI. Exemplum fidei Nicaenae
Caput VII. De Helena Constantini matre.
Caput VIII. De Cruce Salvatoris in Jerosolymis ab Helena reperta.
Caput IX. De captivitate Frumentii et Edesii, et de conversione Indorum per ipsos gesta.
Caput X. De conversione gentis Iberorum per captivam facta.
Caput XI. De Constantia sorore Constantini, et Presbytero per eam fratri insinuato.
Caput XII. De Alexandri, et Eusebii, atque Arii, conflictu.
Caput XIII. De probroso Arii interitu.
Caput XIV. De Athanasii Episcopi principiis.
Caput XV. De Constantini Imperatoris errore.
Caput XVI. De concilio haereticorum apud Tyrum contra Athanasium congregato.
Caput XVII. De exciso brachio Arsenii, caeterisque dolis haereticorum in concilio retectis.
Caput XVIII. De fuga et latebris Athanasii.
Caput XXI. De Ariminensi concilio.
Caput XXII. De Liberio Episcopo urbis Romae.
Caput XXIII. De Jerosolymorum et Alexandriae Episcopis.
Caput XXIV. De permixtione Episcoporum apud Antiochiam.
Caput XXVI. De fine Constantii Imperatoris, et ortu Juliani.
Caput XXVII. De Episcopis ab exilio relaxatis.
Caput XXVIII. De Concilio apud Alexandriam sanctorum Episcoporum, et Luciferi ab his dissidio.
Caput XXIX. De his quae in eodem Concilio statuta sunt.
Caput XXX. De Eusebio et Hilario, atque Ecclesiarum per eos restitutione.
Caput XXXI. De scriptis Hilarii.
Caput XXXII. De persecutionibus Juliani blandis et callidis.
Caput XXXIII. De saevitia ejus erga Athanasium.
Caput XXXIV. De fuga rursum et latebris Athanasii.
Caput XXXV. De sepulcro martyris Babylae.
Caput XXXVI. De Theodoro Confessore apud Antiochiam.
Caput XXXVII. De Judaeorum conatibus, qui a Juliano decepti, templum in Jerosolymis reaedificant.
Caput XXXIX. De signis et virtutibus terrificis, quae in exitium conversa sunt Judaeorum.
Caput I. De ortu et religiosa mente Principis Joviniani. et de fine ejus.
Caput II. De ortu Valentiniani et Valentis.
Caput III. De dormitione Athanasii, et persecutionibus Lucii haeretici.
Caput IV. De virtutibus et mirabilibus sanctorum qui fuerunt in Aegypto.
Caput V. De persecutione quae fuit apud Edessam.
Caput VI. De Moyse, quem Regina Sarracenorum gentis suae poposcit Episcopum.
Caput VII. De Didymo Alexandrino vidente.
Caput VIII. Quot ex discipulis Antonii etiam tunc in eremo habitantibus, virtutes et signa fecerint.
Caput IX. De Gregorio et Basilio Cappadociae Episcopis.
Caput X. De Damaso Episcopo, et Ursini subreptione.
Caput XI. De Ambrosio Episcopo.
Caput XII. De Valentiniani fine.
Caput XIII. De Gothorum per Thracias irruptione, et Valentis nece.
Caput XVI. De Benevoli Magistri memoriae fideli constantia.
Caput XVII. Ut Theodosius necem Gratiani ultus, de Maximo triumphaverit.
Caput XIX. De restitutione Ecclesiarum, quae per ipsum jam catholicum in Oriente restitutae sunt.
Caput XX. De Apollinare, et haeresi ejus.
Caput XXI. De Episcoporum successionibus per Orientem.
Caput XXII. De seditione Paganorum contra Fideles.
Caput XXIII. De situ templi Serapis, et subversione ejus.
Caput XXIV. De fraudibus, quae in templis Paganorum detectae sunt.
Caput XXV. De Saturni sacerdote Tyranno, totius pene Alexandriae adultero.
Caput XXVI. De Canopi initio et interitu.
Caput XXVII. De Ecclesiis et Martyriis quae in idolorum locis constructa sunt.
Caput XXVIII. De Joannis sepulcro violato et reliquiis apud Alexandriam conservatis.
Caput XXIX. De Thoracibus Serapis apud Alexandriam abrasis, et signo Christi in loco eorum reddito.
Caput XXX. Ut mensura aquae Nili fluminis, quam πῆχυν vocant, ad Ecclesiam deferatur.
Caput XXXI. De Valentiniani junioris interitu, et ortu Eugenii.
Caput XXXII. De responsis Joannis monachi.
Rufini Aquileiensis Presbyteri Apologiae In Sanctum Hieronymum Libri Duo.
Rufini Aquileiensis Presbyteri Apologiae In Sanctum Hieronymum Libri Duo.
Apologia Quam Pro Se Misit Rufinus Presbyter Ad Anastasium Romanae Urbis Episcopum.
Apologia Quam Pro Se Misit Rufinus Presbyter Ad Anastasium Romanae Urbis Episcopum.
Epistola Anastasii Romanae Urbis Episcopi Ad Joannem Episcopum Jerosolymorum Super nomine Rufini
Epistola Anastasii Romanae Urbis Episcopi Ad Joannem Episcopum Jerosolymorum Super nomine Rufini
Appendix Ad Opera Rufini.
Monitum Ad Lectorem.
Veteris Editoris Antonii De Albone Archiepiscopi Lugdunensis, Etc., In Commentarium In Psalmos LXXV, Ab se repertum ac primo editum, Dedicatio et prae
Item De Commentariis In Prophetas Oseam, Joelem Et Amos, Ex Epistola Dedicatoria Renati Laurentii De La Barre Ad D. Joannem A Sancto Andrea.
In LXXV Davidis Psalmos Commentarius Rufino Aquileiensi Olim Attributus.
In LXXV Davidis Psalmos Commentarius Rufino Aquileiensi Olim Attributus.
Titulorum Omnium Qui Psalmis Praefiguntur Argumentum.
Commentarius In LXXV Psalmos.
Commentarius In Prophetas Minores Tres Osee, Joel Et Amos, Rufino Aquileiensi Presbytero Olim Ascriptus.
Praefatio.
Commentarius In Oseam.
Commentarius In Joel Prophetam .
Commentarius In Joel Prophetam .
Commentarius In Amos Prophetam.
Commentarius In Amos Prophetam.
Monitum Ad Lectorem.
Vita Sanctae Eugeniae Virginis Ac Martyris Auctore
Vita Sanctae Eugeniae Virginis Ac Martyris Auctore
Caput Primum. Eugeniae parentes. Philippus Magos Aegypto pellit.
Caput IV. S. Helenus Heliopolis episcopus.
Caput VI. Eugeniae postulatio.
Caput VIII. Plangunt Alexandrini Eugeniam quasi perditam. Fit Eugeniae simulacrum tamquam deae.
Caput IX. Catalogus virtutum S. Eugeniae.
Caput X. Cogitur praeesse monasterio. Vilissima quaeque munia obit. Precum horariarum studiosissima.
Caput XI. Melanthiam a quartana oleo sacro curat.
Caput XII. Melanthia incesto Eugeniae ardet amore. Fortiter resistit Eugenia.
Caput XIV. Praefectus Eugeniae pater agit in filiam incognitam. Eugeniae prudentissima responsio.
Caput XV. Ancillae falsum testimonium contra Eugeniam.
Caput XVI Egregie se purgat Eugenia. Sexu suo omnes criminatores confundit.
Caput XVI. Agnoscitur a parentibus. Baptizatur tota familia. Pax datur Christianis.
Caput XVII. Excitatur persecutio. Imperatorum literae ad Philippum.
Caput XVIII Philippus bona sua ecclesiis et pauperibus erogat. Dignus habetur episcopatus honore.
Caput XX. Basilla Eugeniae societatem expetit. Cornelius Papa baptizat Basillam.
Caput XXI. Claudia viduas, Eugenia virgines congregat. Nocte Dominica hymni et sacra mysteria.
Caput XXIII. Eugeniae adhortatio ad virginitatem et martyrium. Mundi blandimenta fallacia.
Caput XXV. Basilla aversatur colloquium sponsi Pompeii. Calumnia Pompeii in Christianos.
Caput XXVII. Praeclarum Eugeniae de castitate Ecclesiae testimonium.
Caput XXIX. Illaesa manet ab igne thermarum. A Christo in carcere pascitur. Gladio percutitur.
Caput XXX. Matri apparet, et mortem praedicit.
Libellus De Fide Seu Duodecim Anathematismi Sub Rufini Nomine.
Libellus De Fide Seu Duodecim Anathematismi Sub Rufini Nomine.
Rufini Presbyteri Provinciae Palaestinae Liber De Fide.
Rufini Presbyteri Provinciae Palaestinae Liber De Fide.
Anno Domini CDXV. Pelagius Britannus.
Anno Domini CDXV. Pelagius Britannus.
De Vita Et Scriptis Pelagii Dissertatio, Auctore Garnerio, Marii Mercatoris Operum Editore
De Vita Et Scriptis Pelagii Dissertatio, Auctore Garnerio, Marii Mercatoris Operum Editore
Operum Editionumque Pelagii Recensio, Auctore Schoenemanno (Bibliotheca Patrum Latinorum historico-litteraria)
I. Quae etiamnunc supersunt integra Pelagii scripta.
II. Deperdita, quorum fragmenta exstant.
I. Expositionum in Epistolas Pauli libri XIV.
II. Epistola ad Demetriadem virginem.
III. Libellus fidei ad Innocentium.
Expositiones In Epistolas Sancti Pauli.
Expositiones In Epistolas Sancti Pauli.
Libellus Fidei Ad Innocentium 1.
Libellus Fidei Ad Innocentium 1.
Epistola Ad Demetriadem.
Opus Dubium. Epistola Ad Celantiam Viduam.
Opus Dubium. Epistola Ad Celantiam Viduam.
Opera Quorum Fragmenta Tantum Supersunt. Eucologiae Ex Scriptura.
Opera Quorum Fragmenta Tantum Supersunt. Eucologiae Ex Scriptura.
Liber De Natura.
Liber De Viduam.
Epistola Ad Amicum.
Epistola Ad Innocentium I.
Epistola, Seu Chartula Purgationis, Ad Sanctum Augustinum.
Epistola, Seu Chartula Purgationis, Ad Sanctum Augustinum.
Liber De Libero Arbitrio.
Opera Omnino Deperdita. Libri Tres De Trinitate.
Opera Omnino Deperdita. Libri Tres De Trinitate.
Epistola Ad Paulinum.
Epistola Ad Constantium Episcopum.
Epistola Ad Constantium Episcopum.
Epistola Ad Sanctum Augustinum, Post Adventum Pelagii In Palaestinam Scripta.
Epistola Ad Sanctum Augustinum, Post Adventum Pelagii In Palaestinam Scripta.
Eodem Tempore. Julianus Eclanensis Episcopus Pelagianus.
Eodem Tempore. Julianus Eclanensis Episcopus Pelagianus.
De Vita Et Scriptis Juliani Dissertatio, Auctore Garnerio.
De Vita Et Scriptis Juliani Dissertatio, Auctore Garnerio.
Operum Editionumque Juliani Recensio, Auctore Schoenemanno (Bibliotheca Patrum Latinorum historico-litteraria)
Libellus Fidei, Quem Huliano Tribuit Garnerius, Abjudicante Schoenemanno.
Libellus Fidei, Quem Huliano Tribuit Garnerius, Abjudicante Schoenemanno.
Epistola Ad Zosimum.
Epistola Ad Rufum.
Ad Turbantium Episcopum, Adversus Librum Primum Sancti Augustini De Concupiscentia, Libri Quatuor.
Ad Turbantium Episcopum, Adversus Librum Primum Sancti Augustini De Concupiscentia, Libri Quatuor.
Ad Florum Adversus Librum II Sancti Augustini De Nuptiis Libri Octo.
Ad Florum Adversus Librum II Sancti Augustini De Nuptiis Libri Octo.
Liber De Amore.
Liber De Constantiae Bono, Contra Perfidiam Manichaei.
Liber De Constantiae Bono, Contra Perfidiam Manichaei.
Rufiniani Libelli Interpretatio.
Rufiniani Libelli Interpretatio.
Eodem Tempore. Coelestius Pelagii Discipulus.
Eodem Tempore. Coelestius Pelagii Discipulus.
De Vita Et Scriptis Coelestii Dissertatio, Auctore Garnerio.
De Vita Et Scriptis Coelestii Dissertatio, Auctore Garnerio.
Libellus Fidei Zosimo Oblatus.
Libellus Fidei Zosimo Oblatus.
Breviarium Epistolae Ad Clericos Romanos.
Breviarium Epistolae Ad Clericos Romanos.
Liber Adversus Peccatum Originale.
Liber Adversus Peccatum Originale.
Sententiae Coelestii.
Definitiones De Impeccantia.
Eodem Tempore. Anianus Diaconus Celedensis.
Eodem Tempore. Anianus Diaconus Celedensis.
Eodem Tempore. Anianus Diaconus Celedensis. De Vita Et Scriptis Aniani Dissertatio, Auctore Garnerio.
Interpretatio XXVI Homiliarum Sancti Chrysostomi In Sanctum Matthaeum, Praecedente Aniani Prologo Ad Orontium.
Interpretatio Homiliarum Sancti Chrysostomi De Laudibus Sancti Pauli, Praecedente Aniani Prologo Ad Evangelum.
Sermonis Sancti Chrysostomi Ad Neophytos Interpretatio.
Sermonis Sancti Chrysostomi Ad Neophytos Interpretatio.
Libri Ad Versus Epistolam Sancti Hieronymi Ad Ctesiphontem.
Libri Ad Versus Epistolam Sancti Hieronymi Ad Ctesiphontem.
Selectae Variantes Lectiones In Rufini Ecclesiasticam Historiam, Ex Ms. Tabularii Capitularis Forojuliensis .
Index Locorum Ex Sacra Scriptura Qui In Rufini Operibus Sparsim Laudantur, Aut Explicantur. (In hoc Indice revocatur lector ad numeros in Rufini Operi
Index Verborum, Sententiarum Ac Rerum Memorabilium Quae In Rufini Operibus Continentur. ( In hoc Indice revocatur lector ad numeros crassiori characte
Index Verborum Et Sententiarum Quae In Operibus Rufino Ascriptis Continentur. ( In hoc Indice revocatur lector ad numeros in textu Operum Rufino ascri
Ordo Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Caput IX.
Vers. 1.— Vidi Dominum stantem super altare, et 1097C dixit: Percute cardinem, et commoveantur superliminaria. Avaritia enim in capite omnium, et novissimum eorum in gladio interficiam. Altare hoc quidam, super quod ultor astiterit, legitimum videlicet, quod esset in Jerosolymae templo positum, crediderunt, secundum illud, quod alius propheta dicit, A sanctis meis incipite, videatur templi quoque ipsius exitium comminari; sed intellectum ejusmodi loci contextus refutat. Mentio quippe Judae nulla praecesserat: caeterum decem Tribubus specialiter imminebat. Denique postquam dixit, Jurant in delicto Samariae: et, Qui dicunt, Vivit Dominus Deus tuus, Dan, et vivit via Bersabee: cadent, inquit, et non resurgent ultra, ac deinde subdidit: Vidi Dominum stantem super altare. Cum ergo signantissime decem Tribus Samariamque pulsaverit, altare quoque et delubrum, quod praecipiat everti, ipsum debemus accipere, de quo paulo ante dixit: Et venit finis super populum meum Israel, non adjiciam ultra, ut pertranseam eum, et stridebunt cardines templi in die illa, dicit Dominus. 1097D Et paulo supra, Dixit ad Amasiam Amos: Nunc audi Verbum Domini: Tu dicis, Non prophetabis super domum Israel et non stillabis super domum Idoli. Propter hoc haec dicit Dominus: Uxor tua in civitate fornicabit, et filii tui et filiae tuae in gladio cadent, et humus tua funiculo metietur, et tu in terra polluta morieris, et Israel captivus migrabit de terra sua. Quia ergo dixerat, quod in delicto Samariae jurantes 1098A debito subderentur exitio, persequitur ipsius comminationis effectum, et dicit se vidisse Dominum ad eruenda profanorum altaria constitisse. Et 553 quamvis sub imagine varia, tum occurrentis, tum stantis appareat: tamen quia omnia jussione perfecit, et dixit, inquit, ministris, vel angelis nimirum, vel gentibus, ex ejus voluntate venientibus, ut percuterent valvas, et commota superliminaria dissilirent, sicque omnis aedium ruina sequeretur, statimque causas commotionis ostendens: Avaritia enim, ait, in capite omnium, et novissimum eorum in gladio interficiam. Quidam in elocutionibus videtur esse defectus, sed si diligenter inspicias, consilio potius quam forte susceptus. Quia enim toto volumine scelera eorum, hisque debita tormenta digesserat, merito nunc compendium sermonis elegit, ut et morum vulnera unius vitii signaret indicio, et damnationis pondera succincto nimirum sermone contingeret. Percussu quippe cardinum, et superliminarium motu, ruinam fanorum; avaritiae vero nomine in capite 1098B omnium commorantis, a principibus ad imos, sordibus cunctos et sacrilegiis horrere pronunciat: novissimos vero eorum quod interficiendos hostili mucrone signavit, ostendit neque exiguis esse parcendum: sed optimates et vulgum confusa caede perituros. Non erit ((Ant. erat)), inquit, fuga eis: fugient, et non salvabitur ex eis qui fugerit. Fugam pro effugio nominaverat, quod ut exponeret, postquam dixit: Non erit in eis fuga, continuo subjecit, fugiet, et non salvabitur ex eis qui fugerit. Ergo quia nihil proderat fugisse capiendis, neque fugam eos arreptum ire pronunciat. Verum ne hoc esset incertum, intulit, quod ad expositionem valeret. Fugiet, inquit, et non salvabitur ex eis qui fugerit. Ex quo sensu est illud in psalmo: Fiat via illorum tenebrae et lubricum, et angelus Domini persequens eos (Psal. 34.) . Verum ne hoc ipsum breviter indicatum sensum eluderet audientium, pergit sententiam dilatare per species, ut affectum timoris longitudine descriptionis exasperet, 1098C simulque commendat, se indignante, qui sit totius orbis inspector, nullam religionem, nullam esse creaturam, quae vel auxilium aliquod vel solatium valeat praebere damnatis. Postquam ergo dixit, Non erit fuga eis: fugiet, et non salvabitur, qui fugerit ex eis:
Vers. 2.-4.— Si descenderint, inquit, usque ad infernum, inde manus mea educet eos: et si ascenderint usque in coelum, inde detraham eos. Et si absconditi fuerint in vertice Carmeli, inde scrutans auferam eos: et si celaverint se ab oculis meis in fundo ((Vulg. profundo)) maris, ibi mandabo serpenti et mordebit eos. Et si abierint in captivitatem coram inimicis suis, ibi mandabo gladio, et occidet eos. Non quo horum aliquem quos enumeravit locorum, adire captus Israel aut posset, aut cuperet, sed ut magnitudo se aeterni judicis publicaret, ab impossibilibus exempla collegit, id est: Si me 554 insequente, possent aut ad coeli ardua subvolare, aut vorari terrarum hiatibus, ut laterent, aut, sicut est stultitia plerumque metuentium, 1098D Carmeli verticem peterent, quasi tutas latebras, vel si in profunda marinorum gurgitum mergerentur, nusquam tamen possent vim nostrae ultionis effugere. Quibus sane ne haec ipsa forte, qua puniantur, conditio blandiatur, putentque, se ita ferenda captivitate defungi, ut nihil in eos reliqui juris habeam, quos dominationi barbarae mancipavero: denuncio, quia nec captivorum valeant sorte defendi, 1099A quibus videlicet parcere solet dominantium vel lassata vel satiata crudelitas: sed ibi quoque ad nutum meum jugulos eorum tela penetrabunt; neque enim cuiquam licebit misereri eorum, in quos ego quoque fuerim saevire compulsus. Hunc autem colorem in laudem Dei sacrorum carminum scriptor excoluit; Quo ibo, inquiens (Psal. 138.) , a spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam? Si ascendero in coelum, tu illic es, si descendero in infernum, aderis. Si sumsero pennas meas ante lucem, et habitavero in extremis maris: illuc manus tua deducet me, et tenebit me dextera tua. Etiamsi dicam, Tenebrae occultabunt me, noxque mihi consolatio erit, considero rursus atque conspicio, quia sicut tenebrae, ita et lumen ejus: id est, oculis Dei ita sunt praeviae, quamvis densae noctis tenebrae, sicut et lumen diei. Ut ergo beatus David haec caetera numeravit sub divinae admiratione virtutis, ita etiam nunc per Amos, et ad indicium virtutis suae Deus noster, et ad cumulum timoris valitura proposuit, quodque nihil solatii possent invenire 1099B monstravit, dicendo: Et ponam oculos meos super eos in malum, et non in bonum, id est, hos ego puniturus aspiciam, ut sentiant in doloribus, cujus potentiae Deum longa miseri aetate contemserint.
Vers. 5.— Et Dominus Deus exercituum, qui tangit terram, et tabescit ((Vulg. tabescet)): et lugebunt omnes habitantes in ea. Videtur quidem ad indicium potentiae suae nomine totius terrae, totius orbis mentionem fecisse: quod is videlicet, si Deus praeciperet, absque ulla difficultate deflueret, secundum illud Apostoli Petri, qui ait: Quales oportet nos esse in sanctis conversationibus, exspectantes adventum Domini, in quo coeli magno impetu transibunt, et elementa ignis ardore tabescent (2. Petr. 11. 12.) : fieretque sensus ejusmodi: O tu, Judaeorum popule, profanitatibus dedite, hoc quod dixi, te ultionis meae vim nullis effugiis posse vitare, ne ita accipias, quasi omne, quod possum in magnitudinem tuae calamitatis expenderim. Quam sit enim hic exiguus meae virtutis 1099C effectus, hinc (( Ant. hic, et mox universa)) intelligere potes, quia si universam terrae molem iratus aspexero, haud difficilius, quam cera ignis vapore solvatur. Ego enim Dominus Sabaoth, id est, exercituum, cui 555 nimirum militant innumerabiles angelorum catervae, qui mentem sero licet, demum tamen ultor accingor. Magnitudinem proinde tuae calamitatis expendito, quia omnia potest, cujus te nunc ira persequitur. Sed ad consequentiam magis respicit lectionis, si de Judaea id quoque dixisse regione videatur, in quam comminationes ab exordio voluminis personabant. Cum enim dixisset, Ponam oculos meos super eos in malum et non in bonum, et quod nulla eos elementa vel auderent eos celare vel possent, consequenter adjecit: quia rex virtutum esset, Dominusque dominorum, qui illo pollutam regionem squalore vestiret. Et ascendet sicut rivus omnis, et defluet sicut fluvius Aegypti. Id est, in captivitatem gens tota migrabit. Et sicut alius propheta ait, Ad nihilum devenient 1099D tanquam aqua decurrens (Psal. 57.) . Rivum 1100A enim Aegypti Nilum vocat, qui cum inundatu annuo Aegyptia arva contexerit, ita rursum in alveum suum fluenta subducit, ut aquarum nulla fere in campis vestigia relinquantur. Ergo et Samariae populus, qui quondam Palestinae terram quasi uberaturus impleverat, dignitate ac libertate depositis, claustra alienae dominationis intrabit, et nulla pristini decoris signa retinebit.
Vers. 6.— Qui aedificat in coelo ascensionem suam, et fasciculum suum super terram fundavit. De laudibus Dei pergit contexta praedicatio quae nunc videtur: ad illud enim quod dixerat, Dominus Deus exercituum, qui tangit terram, et tabescit: et lugebunt omnes habitantes in ea, cohaeret istud, Qui aedificat in coelo ascensionem suam, et fasciculum suum super terram fundavit, id est, ejus oculos nec si ad coelum ascenderes, nec si in profunda pelagi mergereris, posses effugere, qui angelorum Dominus est, qui mundum creavit et continet. Qui aedificat in coelo ascensionem suam, et fasciculum suum super terram fundavit. 1100B Est autem sensus, quia cum in coeli solio pro sui majestate considat, tamen dignatus est in terra quasi proprium habere fasciculum, videlicet Abraham, Isaac et Jacob posteros, quorum vocari specialiter Deus, cum sit Dominus universitatis, elegit. Fasciculum ergo quasi possessionem vocavit, secundum illud Deuteronomii: Cum divideret Excelsus gentes, statuit terminos earum secundum numerum Angelorum Dei, et facta est pars ejus Jacob, et haereditatis ipsius, Israel (Deut. 32.) . Quod utique breviter inferendo, ostendit quanta benevolentia cum Judaeis gesserit, quantisque eorum sit sceleribus asperatus. Qui ergo aedificat, id est, qui aedificat, et ab initio creaturae sacris legibus ordinavit, ut ipse in coelum quasi in excelsa mundi ejus rector ascenderet, et aeterna illic dominatione consideret, terram vero famulorum suorum incolatui deputaret, secundum illud quod beatus David eloquitur: Coelum coeli Domino, terram autem dedit filiis hominum (Psal. 113.) . 1100C Cum ergo ita sit throno sublimis et sceptro, 556 cumque non solum sidera, sed coeli coelorum cum tremore suscipiant: tamen ad infima oculos suae pietatis inclinat, et humilia ita respicit, ut nullam creaturam providentiae suae gubernatione destituat. Non si fasciculum, ut diximus, videlicet gentem sacris ritibus imbuendam in honorem Abrahae, Isaac et Jacob habere dignatus est, tamen (secundum quod sacrum carmen eloquitur ((Psal. 144.)) : Bonus est Dominus universis, et miserationes ejus super omnia opera ejus. Solemque suum facit oriri super bonos et malos ((Matth. 5.)) , pluit super justos et injustos) non solum hominibus, sed etiam avibus et jumentis alimenta suppeditans, secundum illud Davidicum: Omnia a te expectant, ut des illis escam in tempore: dante te illis colligent, aperiente te manum tuam, omnia implebuntur bonitate: Avertente te autem faciem tuam, turbabuntur (Psal. 103.) . Et alibi, Qui dat escam jumentis et herbam servituti hominum, ut exhilaret faciem 1101A in oleo, et pane confirmet corda hominum (Ps. 103. v. 15.) . Ut ergo in victum hominum fruges et fructus terrae pariant, lapso de nubibus imbre foetantur, quarum est ad hoc creata mollicies, ut missae in fluctus quasi spongiae compleantur: et eisdem aquis a genuina salsedine ipsa transfusione purgatis, atque in dulcedinem potabilem transeuntibus, sitientia arva perfundant, diversitatemque seminum mirabili ubertate multiplicent: unum esse certo jure Dominum, qui haec videlicet ordinaverit, confitentes. Sed videamus quo proficiat divinae virtutis praemissa descriptio.
Vers. 7.— Nunquid non ut filii Aethiopum vos estis mihi, filii Israel, ait Dominus? An Judaeorum Deus tantum? nonne imo et Gentium? unus enim Deus qui justificat circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem (Rom. 3.) . Quamvis ergo providentiae meae testimonio, quae consulit omnibus in commune mortalibus, potueritis et debueritis agnoscere, vestrum me quidem genus in honorem sanctorum parentum 1101B praecipue delegisse, non tamen alias gentes a mea consulentia repulisse, saltem me esse universorum Dominum, ex his quae sunt gesta, cognoscite: neque tantum vobis, cum decideritis in crimina, vendicate, ut solos vos anteferri caeteris aestimetis, pro hoc quod de Aegyptia servitute mirabiliter estis educti, et regionem uberem, ejectis, quod est amplius, incolis, possidetis; neque enim circa vos tantum ejusmodi dispensationis munus exercui, sed sicut Israelitae de terra Aegypti, ita et Palaestinos de Cappadocia, et Syros de Cyrene assumtos, in eorum locos qui expelli meruerant, intromisi. Haud ergo vestras credatis meruisse virtutes, quod ego justitiae meae semper impendi: videlicet ut polluta sacrilegiis regna delerem, legitimi Domini hanc praecipuam curam esse contestans, ut neminem impunitum relinquat, quem nihil cogitare de correctione perspexerit.
Vers. 8.— Ecce oculi Domini Dei super regnum peccans: et 557 conteram illud a facie terrae. Discite 1101C proinde rerum saltem periculis, nullum mortalium vel opibus tutum esse vel viribus, qui non fuerit innocentiae pravitate circumdatus. Mea ergo justitia semper exposcit, ut non solum unus aut duo, sed etiam totum regnum, si peccatis est subditum, depereat. Verumtamen parentum a me vestrorum sanctitas impetravit, ut vos non patiar internecione deleri, sed etiam si meritorum momenta perpendens, in crimina vestra ultionem suscitavero, miserendi etiam mihi nunquam subrepat oblivio, sed etiam si conteram reos, non etiam sinam Israelitarum nomen perire. Erit ergo inter vos reliquosque discretio, quod vos castigati, illi autem docebuntur extincti. Et quoniam in ipso indignationis impetu Deus tamen prodidit, reliquis se esse parsurum, quae sunt laeta persequitur.
Vers. 9. 10.— Ecce enim ego mandabo, et concutiam in omnibus gentibus domum Israel, sicut concutitur ((Vulg. addit triticum)) in cribro, et non cadet lapillus super terram. In gladio morientur omnes peccatores 1101D populi mei, qui dicunt: Non appropinquabit, 1102A et non veniet super nos malum. Hoc proinde quod toto volumine indignatio mea fremuit, non effusa pernicitate grassabitur, sed quasi cauta manu et sollicita vos inspectione concutiet, instar videlicet cribri quo frumenta purgantur: cujus augusta foramina nec grana sinunt decidere nec lapillos, sed solum pulverem ac lolium, ac reliqua quae sunt inutilia secernunt. Quod autem lapillos ait inter frumenta residere, ad consuetudinem videtur respexisse purgantium, qui plerumque ad hoc in cribrum mittunt lapillos, ut vim concussui addant marginibus illisi, et nihil de quisquiliis remanere patiantur. Secundum subtiliorem vero sensum, propius eam rem pro qua fuerat suscepta, tangentem, nomine lapillorum, eorum indicat firmitatem, qui malis haud facile corrumpantur exemplis, ut illis temporibus et prophetas et alios justos fuisse legimus: qui cum reliquum vulgus ut ligna ac stipulae deperirent, illi velut solidi, perque hoc pretiosi lapides permanebant: super quos merito Ecclesia fundaretur, quoniam nulla posset 1102B procella subruere. Ergo etsi omnes ait pariter abripiat immissa captivitas, tamen nequaquam vos viliter aestimabo, ut confusa videlicet caede pereatis: sed exercebitur libra judicii, ut nullum gladius contingat innoxium, nullum praetereat criminosum. In gladio morientur omnes peccatores populi mei, qui dicunt: Non appropinquabit et non veniet super nos malum, id est, qui sacris vatibus restiterunt, et eos quasi convincere gestientes, affirmabant, nihil calamitatum, quas illi denunciabant, esse venturum, neque se ulla malorum experimenta capturos: hos, inquit, vindicta persequetur saeviens. Caeterum omnes vel innocentia vel examinata virtute 558 conspicuos ita manus nostra defendet, ut exercitati quidem, nec tamen doceantur extincti. Sed videamus et reliqua.
Vers. 11. 12.— In die illa, dicit Dominus, Suscitabo tabernaculum David, quod cecidit: et reaedificabo aperturas murorum ejus, et ea quae corruerant instaurabo: et reaedificabo illud sicut in diebus antiquis. Ut 1102C possideant reliquias Idumaeae et omnes nationes, eo quod invocatum sit nomen meum super eos, dicit Dominus faciens haec. Quia promiserat, se etiam sub tempore indignationis accensae, circa Judaeorum tamen gentem ita misericordiae habere respectum, ut non eos usquequaque pateretur aboleri (sed in ipso captivitatis turbine, cum jam eos fera barbaries possideret, mirabili tamen auxilio innocentia vel justitia praeditos defensurum iri, ut potestatem in eos non haberet interitus, quod utique videbatur esse difficile) opportune et necessarie prospera quae essent ventura subjunxit, ut clementiae videlicet suae, cujus signa promiserat, evidentiora etiam documenta congereret, et eorum se habere curam, de quorum meritis judicabat, ostenderet, sicque intelligerent, quia neminem sine judicio pateretur perire, quandoquidem non solum erga personas, sed etiam inter gentes hoc discrimen exereret. Jam enim decem tribubus Assyria dominatione possessis, Judam et Benjamin, qui una tantummodo, Judae videlicet, commemoratione 1102D signantur, a Sennacherib expugnatione 1103A defendere. Dicit ergo prophetali more tempus appellans: In die, ait, illa suscitabo tabernaculum David quod cecidit, et reaedificabo aperturas murorum ejus, et ea quae corruerant instaurabo, et reaedificabo illud sicut in diebus antiquis. Quibus verbis utique illam signat aetatem, quae et Judae tribus cum reliquis de Babylonia captivitate liberata est. Ea enim, sicut omnes pene prophetae concinenter praedixerant, ita etiam rerum exitus comprobavit. Hic ergo cum tristia omnia sub persona decem tribuum narrasset, ubi ad praedictionem laetorum ventum est, per Judae occasionem, eorum seriem percucurrit: simul indicans Jerosolymitas sub adversa venturos, de quibus nimirum eos educendos esse promittit: cujus sane libertatis sub Ezechia signa paruerunt, quando videlicet in Jerusalem a manibus obsidentium, gravi penuria laborantes, mirabili Deus protectione defendit. Cunctis ergo quaeque fuerant adversa depulsis, illam, inquit, quam indignatus posueram, caementarii opificis trullam, resumam, ut aedificem 1103B interrupta murorum, quae hostium fuerant impugnatione quassata, aedesque omnes quae consenuerant suscitabo, et in vigorem antiquae felicitatis reducam: nec solum libertatis dulcia, sed etiam ultionis attribuam, id est, ut possideant reliquias Idumaeae gentis, scilicet de Esau stirpe 559 venientis, cujus assidue parricidali odio laboraverant, cunctasque nationes ita sub propria ditione constituant, ut appareat quantum pietatis fructum fuerint consecuti, qui opimas crebra sane victorias nominis mei invocatione perceperint. Notandum vero, quoniam hujus loci in Actibus Apostolorum (Act. 13. 15.) B. Jacobus ad praedicandum mysterium Redemptoris nostri, sub intelligentia subtiliore fuerit recordatus, tabernaculum videlicet David corpus Christi appellans: quod cum pro ipsa conditione naturae cecidisset in mortem resurrectionis est virtute ac mysterio suscitatum: et vere sanctificatio David fidelis, id est, aeterna resplenduit, 1103C quando non permisit sanctum suum Deus videre corruptionem (Psal. 15.) , sed clarificavit eum ante faciem omnium populorum, ad gloriam plebis suae Israelis. Apostolorum ergo doctrinam sequentes, sic esse intelligenda prophetarum º volumina noverimus, ut per contextum sui temporis gesta complexi, et per excursus subitos vel sensuum cumulos etiam futura signaverint, eorumque magnitudinem docuerint spectari in narratione praeviorum. Sic enim forma loci praesentis instituit: quia quantum ad historiam respicit, et Babyloniorum soluta damnatio, et quam Judaei pertulerant, rescissa captivitas est, atque resplenduit anxiis, ut saepe promissa fuit, longum expectata libertas: quam tamen, si ad regulam virtutis examines, quippe mortalibus, et vitae istius amara tolerantibus, nimis exiguam fateberis contigisse. Haec autem liberatio, quam Christi mysteria Fidelibus contulerunt, cum semel venerit, absque fide longior est, et absque comparatione sublimior: cui ita moenia firmitatis et 1103D dulcedinis comparantur, ut repositae in eis divitiae nec oppugnationem possint timere nec fraudem. Idumaeae autem reliquias possessura credatur, quando corpus hoc, quod per rufum Judaeorum colorem videtur ostendi, quemadmodum seminatum est in 1104A ignominia, sic consurget in gloria (1. Cor. 44.) , nec aliquas de infirmitate molestias aut intellectui generabit aut sensui; caeterum, erit Deus omnia in omnibus. Verum his breviter explicatis, revertamur ad seriem lectionis.
Vers. 13.— Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et comprehendet arator messorem, et calcator uvae mittentem semen, et stillabunt montes dulcedinem, et omnes colles culti erunt. Non solum, inquit, libertatem restituisse contentus, frugum quoque vos faciam ubertate gaudere, ita ut toto anno colligenda suppeditent, et ad vindemiam tempus messis nimium opima procedat: vindemiam 560 sementis excipiat, secundum illud, quod apud beatum David canitur: Benedices coronae anni benignitatis tuae, et campi tui replebuntur ubertate. Pinguescent fines deserti, et exultatione colles accingentur (Psal. 64.) . Sic ergo et hic post praemissa subjecit, Stillabunt montes dulcedinem, et omnes colles culti erunt. Adversorum siquidem tempore raritas erat magna cultorum; nunc 1104B econtrario multiplicabit incolas restituta tranquillitas, et bonum pacis publicae montium cultura testabitur: ita ut stillent dulcedinem, id est, videantur effluere vina de rupibus, mella de montibus.
Vers. 14.— Et convertam captivitatem populi mei Israel, et aedificabunt civitates desertas, et habitabunt: et plantabunt vineas, et bibent ((Ant. bibentem)) vinum earum, et facient hortos, et comedent fructus eorum. Quod per exaggerationem dixerat, id est, quasi passim de montibus eruptum iri nectar, subdita narratione composuit, dicendo videlicet, quod bonis libertatis utentes, exstruerent urbis maenia, aedesque repararent: pangerent vineas, nec praedatorem timerent, sed optatis earum fructibus implerentur. Nec solum divites, sed etiam mediocres, hortos sedulo colerent, et libenter indeptis eorum copiis vescerentur.
Vers. 15.— Et plantabo eos super humum suam, et non evellam eos ultra de terra sua, quam dedi eis, dicit 1104C Dominus Deus tuus. Id est, populum quem captivitatis flagella correxerint, cum ad possessionem terrarum suarum respexero (( Forte reduxero)), ita faciam continua securitate gaudere, ut non experiatur ulterius superborum jussa dominorum, nec amarum iterum gustet exilium, sed in regionibus propriis sempiterna possessione consistat. Quod dicendo, utique non est pollicitus, illos in pravam voluntatem nunquam esse mutandos, quos constat, postea et Redemptorem humani generis tam negasse, quam persequendo violasse, et de illis terris, quas acceperant, usque eo fuisse depulsos, ut ab earum incolatu jugiter arceantur. Sed suum propositum rerum Dominus publicavit, quod eos scilicet ita restituerit finibus paternis, ut nunquam eos vellet expelli, si eorum vita pateretur: sicque ad intelligendum pateret, adversa omnia quae sunt deinceps consecuta, illorum esse moribus imputanda. In Christi autem corpore, id est, Ecclesiae membris, haec omnia fideliter et cumulate apparent impleta, quibus scilicet 1104D ea est, spei collata felicitas, ut cum tempus resurrectionis advenerit, et beatitudinem quae est vera contigerint, bona sua, ut suavitate, ita fateantur aeternitate pretiosa.