Operum Editionumque Juliani Recensio, Auctore Schoenemanno
(Bibliotheca Patrum Latinorum historico-litteraria)
.

§ 1. Scripta.

1167A

Ex omnibus, de quibus certo constat Juliani scriptis, nullum integrum ad nos pervenit, sed fragmenta tantum non admodum lacera quidem et rara transmissa sunt. Alia plane interierunt. Sunt autem genuina, quorum fragmenta aut vestigia saltem restant.

1. Epistola ad Zosimum prima, cujus solus Mercator meminit, et verba Subnotationum libro c. 6 et 9 inseruit, a Juliano tamen pro suis agnita Garnerius in fine dissertationis quintae ad Marium Mercatorem, t. I, pag. 333 sq., ea composuit, in notis quoque ad laudata Subnotationum loca comparandus. Ex ejus sententia scripta fuit an. 417, circiter autumnum.

2. Epistola communis ei cum plurimis (octodecim) Pelagianis episcopis, quam Thessalonicam (ad Rufum episcopum) miserunt. Sic Augustinus denotat epistolam, quam in singulari opere IV librorum ad Bonifacium episcopum Romanum directo refutare studuit, in quorum tribus posterioribus etiam fragmenta ejus 1167B reperiuntur, a Garnerio ibidem, ubi antecedentia, collecta et ad formam pristinam digesta.

3. Libri IV ad Turbantium episcopum, adversus librum primum Augustini de Concupiscentia. Scripti an. ineunte 419, aut sub praecedentis exitum. Fragmenta eorum supersunt in tribus Augustini operibus; in libro II de Nuptiis, in libris sex contra Julianum et in Opere imperfecto. Reperiuntur autem magna quaedam ex libro primo parva ex reliquis duobus. Primum enim confutavit Augustinus libro suo II de Nuptiis, relatis verbatim quaecumque continebat chartula ex 1168A hoc ipso libro primo excerpta et Valerio comiti oblata, atque per Alypium Augustino missa; qua ex charta etiam inscriptionem librorum novimus: Contra eos, qui Nuptias damnant, et fructus earum diabolo assignant. Ex libris sex contra Julianum quatuor posteriores ita pugnant cum quatuor Juliani libris, ut non tantum libri libris, sed. capita quoque capitibus respondeant. (Garner. in App. ad diss. 6 de scriptis pro haeresi Pelag., p. 388.) De historia eorum in ipsa dissert. 6 pag. 349 tractat.

4. Liber de constantiae Bono contra perfidiam Manichaei, cujus fragmenta aliquot servavit Beda. Scriptus fuit, judice Garnerio, post expulsionem e sede sua.

5. Libri octo ad Florum (Beneventanum) episcopum adversus secundum librum Augustini de Nuptiis et concupiscentia. Scripti, ut Garnerius contendit, in Cilicia, sed publicati demum circa annum 426, quo ex Italia iterum Constantinopolim fugisse eum fingit. Quinque priores libri, aut etiam sex integri habentur in 1168B Opere imperfecto Augustini contra secundam Juliani responsionem. Pendet vero superstitum numerus ab ipsa Augustini operis descriptione, super qua Vignerii sententiam optime refutavit Garnerius in notis ad Subnotationes Mercatoris Opp. t. I, pag. 34 seqq.

6. Liber de Amore, sive Commentarius in Cantica Canticorum. Solus Beda hujus operis mentionem facit, et duobus libris, altero de Amore, altero Commentario, comprehensum fuisse notat. Addit etiam scriptum esse occasione duelli ejus cum Augustino. Quare, cum nec Augustinus, nec qui cum eo erant, ejus meminerunt, 1169A conjici potest posterius esse libris octo ad Florum, quibus refutandis ille immortuus est. Garnerius posterius esse judicat, propterea quod totus imitatione Theodori Mopsuesteni, qui amatorie scripserit in Cantica, compositus videatur. Fragmenta aliquot ex Beda collecta habes apud eumdem in App. ad diss. 6 Opp. t. I, pag. 388 sq.

Dubia sunt aut omnino falso Juliano ascripta: Epistola Pelagii ad Demetriadem, quae ut diversos maxime auctores partim ignorantiae, partim ingenio hominum debuit, nec effugere potuit, quominus huic tribueretur. Augustinus porro in opere contra duas Pelagianorum epistolas ad Bonifacium, libro primo, redarguendam sibi sumpsit epistolam tanquam Juliani, Romam missam, quam ille tamen suam esse negavit his verbis: Facit quoque Augustinus mentionem epistolae, quam a me ait Romam fuisse directam; sed verba quae posuit, nequivimus quo de scripto loqueretur agnoscere. Nam ad Zosimum quondam illius civitatis episcopum super his quaestionibus duas epistolas 1169B destinavi; verum eo tempore quo adhuc libros (contra primum Augustini de Nuptiis et concupiscentia) exorsus non eram . Alterius ergo cum fragmenta supersint, alteram patet prorsus intercidisse. Secus tamen statuit Garnerius. Ponit enim alteram ad Zosimum epistolam scriptam fuisse octodecim episcoporum, subscribere Tractoriae Zosimi detrectantium, nomine et cum forte in manus ejus incidisset Libellus fidei quorumdam episcoporum ad metropolitam suum nomine Augustinum directus, in quo negant sibi per fidem suam licere damnationi Pelagianorum, ut jussi erant, subscribere; hanc ipsam veram illam epistolam Juliani assertionibus super alias assertiones coacervatis, non item probatis, contendit. Ut enim alia mittamus, quae jure meritoque contra eum disputarunt viri accuratissimae doctrinae et cerii judicii, Norisius , Coustantius et Rubaeus , id ipsum statim veritate caret, quod altera ex duabus, quas ad Zosimum direxisse professus est epistolis non suo solius, sed episcoporum 1169C octodecim, qui ad Rufum Thessalonicensem scripserunt (unde hoc fingendi ipsi occasio enata est) nomine scripta fuerit. Confidenter quidem in recensu scriptorum Juliani asserit, Mercatorem hujus libelli meminisse (t. I, pag. 388) ; sed frustra locum illum ab eo indicari speres, et si instes, fatebitur (in notis ad libellum t. I Opp. Mercatoris, p. 327) cum non nisi de una, cujus num. 1 mentionem fecimus, testimonium tulisse. Enim vero non contentus fuit Garnerius, uno libro ditiorem fecisse Julianum, sed homo opiniosus hac qualiscumque fidei professione ultro usus est, ad aliud quoddam opus ipsi acquirendum. Exstat nempe Liber fidei Graeci cujusdam, ut videtur, ab incerto quodam in Latinum sermonem conversus, editusque primum e Corbeiensibus mss. S. Germani de Pratis a Jacobo Sirmondo, qui de auctore nihil definire maluit quam allucinari. Hujus vero non auctorem modo, sed interpretem simul deprehendisse sibi visus est Garnerius: alterum Rufinum 1170A Syrum, seu presbyterum Palaestinae, qui a Mercatore magister Pelagii Coelestiique dictus fuit; alterum Julianum, hac maxime de causa quod integrae fere ex eo paginae in isto fidei libello, quem recens ei vindicatum iverat, transcriptae reperiantur, unde statuit tantum ex hoc libro profecisse, ut suum fidei Libellum voluerit esse Rufiniani pene compendium .

§ 2. Editiones.

1668. Parisiis apud Sebastianum Marbre.— Gramoisy, regis typogr. via Jacobaea, sub Ciconiis, in-8º. Juliani Eclanensis episcopi Libellus fidei missus ad sedem apostolicam in causa Pelagianorum. Prodit nunc primum ex codice Veronensi cum notis et dissertationibus tribus historicis Joan. Garnerii soc. Jesu presb.

Digna notatu sunt quae de occasione hujus editionis ipse prodidit Garnerius, «Hunc, inquiens, Pater Jacobus Sirmondus, ex codice Veronensi, cum in 1170B Italia versaretur, exscripsit sua manu, mihique aliquando ostendit, et gratulatus extemporalem de auctore et tempore conjecturam dedit illustrandum notis et typis mandandum.» Mirum quippe non est quod extemporalem suam conjecturam, Sirmondo approbatam, tantopere foverit, ut nihil ei officere, nihil non eam juvare, omnibus persuasum esse vellet. Atqui in ms. codice unde libellum Sirmondus eruit, nihil super tituli loco positum erat, praeter quasdam evanescentium litterarum figuras, quas ille sic expressit Ivli. Benedictini autem et cum iis Rubaeus legendas censent Inli. incipit Libellus, ut initium concordet fini: Explicit Libellus fidei Sic; quas litteras ibidem suae conjecturae convenienter interpretatur Garnerius Siculorum (episcoporum); Benedictini rectius Sacerdotum Jesu Christi. Exhibetur autem Libellus fidei in quatuor partes distributus, eique succedunt dissertatio I, de tempore et auctore Libelli; diss. II, de Vita et moribus Juliani; diss. III, de Subscriptionibus 1170C in causa Pelagianorum; quarto denique loco notae uberiores in Libellum, quibus comparationis et illustrationis causa praemittuntur: 1º Libellus fidei a Pelagio Romam missus ad Innocentium Papam; 2º Fragmenta Libelli fidei a Coelestio scripti; 3º Excerpta ex epistola Coelestii ad clericos Romanos (illa, quam Augustinus Juliani esse putaverat) , cum observationibus de tempore, auctore, etc., ejus; 4º Symbolum Theodori Mopsuesteni, interprete Mario Mercatore; additurque Appendix de Aniano interprete homiliarum sancti Chrysostomi, et breviatore Codicis Theodosiani, quae omnia una cum multis aliis ad historiam Pelagianae haeresis spectantibus, fusius tractata et edita sunt cum Operibus Marii Mercatoris. Sed Garnerius aliquando ea cum hoc fidei Libello peculiari volumine editurus erat, ni ipse Mercator tardioris morae impatiens mutare sententiam coegisset. Sic tamen non prorsus a se impetrare potuit, quin aliqua saltem ex pluribus suo gustanda lectori pro 1171A pinaret. Recusus est postea hic Libellus una cum disquisitione de tempore et auctore, itemque observationibus in diss. 6 ad Opp. Mercatoris (Paris. 1673) , t. I, pagg. 320-335, additis in fine quibusdam ex genuinis Juliani fragmentis, quae supra indicavimus. Ibi quoque dissertatio de vita Juliani facit caput sextum, dissert. 1, de pravis auctoribus et defensoribus haeresis Pelagianae, pag. 144, sq., quemadmodum de scriptis ejus caput quartum, Append. ad diss. 6, pag. 387 sq., exponit. Dissertatio denique de Subscriptionibus in causa Pelagianorum inter caeteras ad Mercatorem quartum locum occupavit, pagg. 263-282. Sed et hoc notabimus, ne cui fraus accidat, 1172A dari exemplaria editionis seorsim factae, quae annum 1673 in titulo praeferant. Titulus quoque non verbis quidem, sed forma ac habitu suo paulo a superiore diversus est (caret insigne typographi Ciconiarum) ; sed opus ipsum abs ulla mutatione adjunctum habet. Scilicet a bibliopola hoc institutum est, ut emptores alliceret, a quibus forte post editum ex sua officina Mercatorem destitui metuebat. Textum solum Libelli hujus iterum descripserunt, addita conjectura sua supra indicata, monachi Benedictini in Appendice ad t. X. Opp. Augustini, part. II, ed. Antuerpiensis, pag. 74 sq.