CAPUT III.

De diffinitione naturae, ei quod sua diffinitio non est diffinitio, sed, assignatio manifestior quam sit suum nomen.

Cum autem, natura, sit nomen dictum multipliciter, et conveniat pluribus per prius et posterius, sicut nos infra ostensuri sumus, dabimus talem naturae diflinitionem, quae per prius et posterius omnibus his de quibus natura dicitur, potest applicari.: haec autem non erit vere diffinitio, sed erit assignatio et descriptio quae majoris est manifestationis, quam sit nomen: quoniam si diffinitio esset, oporteret quod nomen naturae his de quibus dicitur, aeque et non per prius et posterius conveniret: et hoc non est verum, sicut patebit inferius.

Dicamus igitur ex praehabitis, quod. ex. quo naturalia differunt ab artificialibus et

violentis in hoc quod principium motus eorum est intra, et ab animalis in hoc quod natura est principium motus proximum, et ab accidentibus differunt per hoc quod ipsa est principium motus per se et non per accidens, quia natura est principium primum alicujus et causa movendi et quiescendi in quo est, per se et non secundum accidens. Hujus autem diffinitionis explanatio est, quia cum natura sit etiam privatio, quae quodammodo principiat motum secundum quod est pervia materiae, sicut nos in praecedenti libro explanavimus, oportet quod natura ponatur in genere principii: privatio enim. principium est, et non causa secundum veram causae rationem. Cum autem natura sit verissime forma, et forma vere sit causa, et similiter materia, oportet etiam quod natura sit in genere causae: et ideo dictum est quod natura est principium et causa. Amplius cum natura sit de genere virtutis et potentiae, quae semper sunt causa motus et transmutationis in aliud vel ex alio, oportet quod et natura sit causa et principium motus. Cum autem omnis motus sit de contrario in contrarium, et quod de contrario movetur ad contrarium , necessario quiescit aliquando, ideo natura non potest esse causa infiniti, sed. quandoque quies intercidit: et ideo natura est causa et principium movendi et quiescendi. Quia vero (ut dictum est) natura non omnium principium est, ideo dictum est quod causa est et principium alicujus. Et quia differt hoc principium ab artificialibus et violentis in hoc quod ipsum est intra, cum artificialia moveantur ab arte quae est extra ipsa, et eodem modo violenta, ideo dxtum est quod est causa et principium motus alicujus et quietis etiam ejus, scilicet in quo est, et ita quod est intrinsecum sibi quod movet. Quia autem anima movet, sed non. proxime: quia licet anima vegetabilis moveat uno modo et quasi ex necessitate, tamen non movet proxime, sed per qualitates primas: et est anima quidem movens id in quo est non proxime, natura autem est movens proximum: ideo additum est, quod est movens primum, hoc est, proximum ex parte mobilis: licet non semper sit primum, ita quod ante ipsum non sit movens aliud. Movens enim ante quod non est aliud, non est natura, ut Peripateticis placuit, sed intelligentia ordinis superioris et primi, vel causa prima. Hoc autem quod additum est, per se et non secundum accidens, ideo dictum est, ut intelligatur movens illud essentiale motui, et motus essentialis mobili: unde quia natura movetur motu qui est essentialis, dictum est per se: sicut calidi motus est calefacere, et seminis motus est pullulare vel germinare. Et quia motus etiam essentialis debet inesse mobili a natura, ideo additum est, et non secundum accidens. Dico enim mobili inesse motum secundum accidens, qui est similis motui quo medicus dicitur sanari, cum ipse medicus sanat seipsum. Non enim sanatur in quantum habet. medicinam in habitu, et est medicus, sed potius in quantum est aegrotus. Et ideo sanari accidit medico in. quantum est medicus: licet ipse medicus agat in se sanitatem: quod per hoc ostenditur, quia aliquando dividuntur medicus et sanus, et unus est operans et movens secundum medicinam, alter autem sanatus ex aegrotatione. Similiter oportet esse opus naturae tale, quod sit essentiale virtuti quae natura est et dicitur, et non sit accidentale subjecto virtutis ejusdem.

Patet igitur ex praedictis, quod nullum artificialium operum principium suae factionis habet in se, nisi per accidens, sicut diximus de medico qui sanat seipsum secundum medicinam quam habet in seipso: sed omnia artificialia ab aliis quam ab essentialibus principiis accipiunt virtutem factionis suae, et accipiunt eam

ab exteriori, nisi hoc contingat per accidens, ut diximus, sicut domus et alia quaecumque manu inciduntur vel fabricantur. Et si quaedam artificialium virtutem talem habent in seipsis, hanc tamen non habent secundum seipsa essentialiter, sed accidentaliter, sicut illa quae formam artis inducunt in seipsa, quando contingit idem esse artificem et artificiatum, ut diximus de medico qui sanat seipsum. Descriptio igitur naturae erit illa quae dicta est.

Oportet autem intelligere, quoniam naturae diffinitio a quibusdam reprehenditur injuste propter quatuor, quorum unum est, quod dicunt, quod natura est dictum ad aliquid, et cum respectu: unumquodque autem prius est in se consideratum, quam ad aliud comparatum: et ideo dicunt, quod diffiniri debuit natura secundum esse absolutum, ei non prout ipsa est principium motus.

Secundum est quod dicunt, quod in multis est natura in quibus non est principium movendi et quiescendi tantum, sicut in terra, praecipue in partibus terrae quae sunt propinquae centro. Et huic rationi addunt, quod impossibile est simul quid moveri et quiescere, cum opposita non conveniant eidem: et sic male dictum est secundum istos, quod natura sit principium et causa movendi et quiescendi,

Tertia causa reprehensionis istorum est, quod dicunt idem esse principium et causam: et ideo superfluum esse quod dicitur, quod natura est principium et causa movendi et quiescendi. Aut si principium dicatur notare causam efficientem, et causa alias causas, videbitur inconveniens quod additur alicujus esse principium, in quo est natura: quia causa efficiens non necessario est intranea, sed frequentius extra.

His reprehensionibus quartam connectunt dicentes, quoniam cum natura dicatur tam materia quam forma, et materia non sit causa motus et quietis, sed potius subjectum, videbitur quod non sit convertibilis diffinitio ista nisi de natura dicta de forma, et non de materia. Sunt autem et aliae calumniae contra hanc diffinitionem a quibusdam objectae, de quibus propter facilitatem solutionis earum non est curandum.

Et respondendum est ad primum, quod licet id quod est natura, alia ratione dicatur forma vel materia, et alia natura: quoniam forma dicitur in quantum dat esse materiae et composito, et materia in quantum materia, ex. ipsa fit res: natura autem in quantum naturalium motuum et statuum est principium in eo quod habet naturam: tamen naturae nomen non imponitur nisi ab altero quod est prin ei pium motuum et statuum naturalium: et ideo naturae nomen non potuit sine respectu diffiniri: sed formae nomen forte absolute, sicut objiciunt, potest diffiniri.

Ad secundum autem Avicenna respondet, et videtur consentire Averroes, quod diffinitio intelligitur sic, quod natura divisim sit principium motus et quietis, hoc est, quod est principium motus, si motus inest rei naturali: et est principium quietis, si quiescat res naturalis: et tunc non habet locum objectio. Sed si. quis subtiliter ea quae diximus consideret, videbit quod corpora superiora a natura non moventur. Non enim natura movet motum infinitum: tamen (sicut dicit Boetius) natura sic diffinita prout, nos hic eam diffinirnus, in solis sit corporibus, et nos infra secundum sententiam Aristotelis ostendemus, quod natura hoc modo dicta dicitur de forma et materia. Forma autem et materia non sunt principium motus infiniti: et ideo motus superiorum non. est a natura, sed est a voluntate et intellectu motoris alicujus separati: propter quod, etiam superiora in suis locis moventur: quod non faciunt aliqua corpora, quae a natura moventur: et ideo natura prout hic consideratur, in inferioribus est corporibus. Corpora enim superiora solum secundum ubi moventur, et hoc non a natura: et ideo forma, eorum non. est principium.

alicujus motus in. ipsis: quia non moventur aliquo motu, nisi motu locali qui in eis non est a natura, ut diximus. Alteratione autem, et augmento, vel diminutione, vel generatione, vel corruptione non moventur: et quia immobilia sunt talibus motibus, ideo nec quiescunt quietibus aliquibus naturalibus: quia non quiescit aliquid quiete naturali, nisi quod aptum natum est moveri: et ideo forma in eis nec est principium motus nec quietis: quapropter etiam in ipsis forma non est secundum naturae intentionem: et ideo natura secundum quod hic consideratur, non est in super ca3. lesti. bus .

Terra autem licet non moveatur, est tamen apta per naturam moveri si recedat a suo loco: et ideo quies ejus est in. centro: in loco etiam suo movetur motu alterationis. Et si quis dicat quod nos possumus ponere, quod etiam caelum sit extra locum suum: et ideo tunc ascendet et quiescet in loco suo quiete quae terminat motum suae ascensionis. Dico quod nos non possumus hoc ponere, nisi per impossibile: et ideo positio non erit naturalis. Falso autem et impossibili posito, nihil est inconveniens dicere accidere falsum, et impossibile, quod est circa naturam. Patet igitur quod natura per prius secundum perfectam sui rationem in inferioribus est, in quibus est principium motus et quietis, sicut in explanatione diffinitionis est declaratum. Et quod dicunt quod impossibile est simul aliquid moveri et quiescere, Dicendum quod hoc verum est: sed tamen principium utriusque simul, scilicet motus et quietis, potest esse natura: quoniam ipsa per motum devenit ad quietem, et sic principiat unum per aliud: et ideo utriusque principium est simul, licet non eodem modo.

Ad tertiam autem reprehensionem patet solutionem, per antedicta in explanatione, quoniam principium in plus est quam causa: et oportet quod natura secundum, quod est generale principium motus, in utroque ponatur genere. Sed verum est, quod quando principium convertitur cum causa secundum supposita, differens tamen in nominis ratione, tunc ponitur pro causa efficiente, sicut diximus in primo libro.

Quarta autem reprehensio locum non habet, quia tam forma quam materia principium sunt motus: sed forma principium est effectivum secundum quod potentia activa diffinitur in quinto philosophiae primae, quod est principium primum transmutationis in aliud, quod est subjectum secundum quod est aliud: et materia est principium motus et quietis secundum rationem potentiae passivae sive virtutis receptivae passibiliter, secundum quod ibidem virtus passiva diffinitur, quod est principium transmutationis ex alio in seipsum secundum quod aliud. Patet igitur convenientem satis esse naturae praeassignatam diffinitionem.