CAPUT XIV.

Qualiter tempus est causa corruptionis.

Quia, vero superius diximus, quod tempus de natura sua magis est causa corruptionis quam generationis, oportet nos hic redire et assignare causam dicti illius. Dicimus ergo quod tempus est numerus mutationis et motus., et conjunctum illi per modum quem diximus supra: omnis autem mutatio in eo quod numeratur a tempore, hoc est, per prius et posterius, removet et abjicit aliquid. a natura ejus quod mutatur: unde atiam gratia mutationis in tempore fiunt omnia et corrumpuntur. Propter quod etiam quidam Philosophorum dixerunt tempus esse sapientissimum: eo quod qui processerunt in tempore, multa sunt experti. Experimentum enim indiget tempore multo.

Pythagoras autem Samositanus penitus indisciplinabile dixit esse tempus: eo quod memoriae senum sunt sicut ruinosa aedificiorum, quae construi non possunt propter naturalis principii corruptionem: et ideo in tempore magis obliviscuntur homines quam addiscunt: et hic rectius dixit quam priores qui dixerunt tempus esse sapientissimum, Igitur manifestum est per auctoritatem Pythagorae, quod tempus est magis per se causa corruptionis quam generationis, sicut dictum est prius. Cum autem multipliciter dicatur per se, et causa, sicut distingui habet in V libro primae philosophiae, voco hic per se quod accidit per id cui tempus semper et per se conjungitur. Causa autem dicitur, quia per hoc quod est ma- teria numeri qui numerus est: tempus, hoc est, prius et posterius, in mutatione sunt sicut causantia corruptionem. Mutatio enim per se haec est gratia sui destructiva: quia mutatio passio quaedam est, aut non sine passione, sicut in tertio libro superius diximus: quae non transmutaret, nisi esset magis factiva quam resistere possit id quod patitur: et ideo absque dubio abjicit a substantia patientis. Mutatio autem non est generationis causa et ipsius esse nisi per accidens, hoc est, per formam et actum generantis, quae forma et actus non sunt in patiente secundum quod patiens, sed potius extra ipsum a generante, secundum quod illud est generans: licet forma similis illi sit in patiente potentia, sicut demonstratur in primo libro scientiae hujus. Signum autem hujus est, quod nihil fit aut generatur nisi moveatur ab aliquo sibi convenienti, et aliquid agat in ipsum quod est extra ipsum. Sed ipsum quod corrumpitur, corrumpitur a contrariis agentibus in ipso, etiam cum nihil omnino movetur ab extrinseco. Et cum res sic deficit ex seipsa, hoc vocamus maxime corruptionem, quae est sub tempore: tale enim antiquatur et senescit, et ex hoc prope interitum est. At vero neque hanc corruptionem proprie tempus facit: sed accidit in. tempore fieri hanc corruptionem propter mutationem quam mutat tempus: sed tamen accidit per hoc cui per se conjungitur tempus. Generatio autem accidit per hoc quod per accidens se habet ad tempus, hoc est, per actum generantis. Et propter hoc etiam supra dix. in. ius , quod omnia quae sunt in tempore, aliquid patiuntur a tempore: quia esse eorum mensuratur periodo, qui excellitur a tempore: et hoc est quod consuevimus dicere aliquem habere centum annos, qui habet defectum relictum a centum annis. Et ideo etiam per accidens est causa disciplinae: non enim per mutationem quam numerat, est causa

disciplinae, sed per experimentum quod accepisse convenit in multo tempore et non ex subjecto ipso temporis, quod est complexio quae per tempus est variata.

Jam ergo diximus quod tempus est, et quid est per diflinitionem et numerum, et quot modis dicimus ipsum Nunc et quid est ipsum Tunc, et quid Jam, et quid Olim, et quid. Repente.