CAPUT IV.

Et est di gressio declarans qualiter declarant praeinductae rationes motum, esse, et motum perpetuum esse, et qualiter non.

Omnes autem dictae rationes supponunt quod, motu existente perpetuo, mobile et movens erunt perpetua. Et si motus non est perpetuus, propter hoc convenit, aut propterea quod mobile non est perpetuum, sed quandoque generatum, sicut dicebant de mundo Anaxagoras et Empedocles: aut quod motu existente perpetuo secundum esse, non fuit in ipso perpetuo dispositio mobilitatis ejus, quae sufficienter disponeret ipsum ad hoc quod esset mobile: licet enim hoc posset referri ad dispositionem primi motoris, tamen nullus ita dubitavit de motore, sicut dubitavit de mobili. Ex

omnibus istis planum est colligere, quod si nos dicamus mobile et motum simul incepisse, ita quod mobile cum motu suo educatur de nihilo, ita quod mobile non praecedat motum tempore, sed natura, sicut subjectum passionem quae in ipso est, quod inductae rationes hoc non destruunt. Etsi dicat Averroes quod nullus Philosophorum consentit in hoc quod fiat aliquid ex nihilo, et dicat ideo dictum non esse verum et contrarium esse dicto Philosophorum, qui omnes supposuerunt quod ex nihilo nihil fit. Dico ego, quod ex nihilo nihil fit per generationem, sed ex nihilo aliquid fit per actum causantis. Quod autem ex nihilo nihil fit per generationem, causa est, quia oportet generationem ex quo per se est generatio, non tamen esset generatio per accidens, nisi prius esset generatio per se. Per se autem generationis termini sunt . privatio et habitus, et non quilibet est privatio ex qua fit generatio: et ideo nihil non potest subjici generationi, ut ex ipso aliquid fiat: quia nihil aequaliter se habet ad omnia generata: et ideo non potest dici per se esse terminus ex quo fit generatio hominis, vel albi, vel alicujus alterius. Et haec eadem est ratio quare materia prima ab omni forma denudata, non potest esse subjectum generationis. Accideret enim ei quod de ipsa esset generatio hujus vel illius, sicut accidit quod ex quanto generatur album: sed oportet quod si supponatur non ens in generatione, quod per se opponatur enti quod generatur ex ipso. Sed hoc est non ens in quo Inchoata est forma entis quod generatur ex ipso. Et hoc videntes Philosophi consenserunt in veritatem hujus propositionis, quod ex nihilo nihil fit per generationem: et etiam In hac quod ex materia pura nihil fit per generationem: quia si ex materia pura aliquid fieret, oporteret quod forma gene- rati ex nihilo fieret: quia materia non est id ex quo fit forma, sicut saepe supra ostendimus, et in prima philosophia plenius habemus. Non autem negant praecipui Peripateticorum, quin actu simplici praecipue causae primae, essentia materiae primae cum forma substantiali educta sit de nihilo in esse a Deo: quod etiam Aristoteles in libro suo de Natura Deorum, mundum a Deo opifice dicit esse creatum. Quod autem rationibus prius inductis probatur, quod motus non deficit in aliquo praeterito tempore, omnino verum est et necessarium: et Ideo non est ponendum, quod mobili et motore existentibus in aliquo tempore praeterito, non fuerit motus: quia. per haec omnia esset irrationale, sicut bene probatum est.

Quod autem Averroes dicit Deum per intellectum mundum operantem non fuisse ante medium in praeterito tempore, verissimum est: quia sicut jam ostendimus ante, Deus praecedit mundum aeternitate, non tempore. Nec puto verum esse quod dicitur de voluntate dilatoria, sicut supra patuit. Dicit autem Averroes quoddam quod non. est verum: quia dicit non esse intelligibile, si dicatur quod Deus ab aeterno unius ideae secundum intellectum existens operatus est mundum vel aliam rem mundi, quod est post aeternitatem. Est enim satis intelligibile quemlibet intellectum posse stare in conceptu et appetitu uno faciendi rem non modo, sed postea: et quando postea ab eo fit res, variatio quae est inceptio rei, est circa rem factam, et non circa intellectum operantem: et ita dicimus esse in Deo qui est causa praehabens idealiter omnem rem creatam, et uno modo stat in conceptu suo: vel quod scientia sua est causa rerum, sicut docet Aristoteles in XI primae philosophiae , ctinceptiones rerum secundum ordinem sequuntur tempus: cum tamen intellectus qui est

causa scientiae, sit supra templis: et tunc hoc modo dicimus intellectum illum esse causam motus in tempore, cum tamen non ab aeterno fuerit causa motus. Causam autem motus dico eum esse, eo quod causat et mobile et motum simul absque eo quod educat eum de potentia materiae ad actum. Sed verum est quod si in tempore esset aliquando causa motus, et aliquando causa quietis, tunc oporteret quod variatio esset in ipso secundum concepta diversa, et appetitus diversos, quemadmodum dixerunt Anaxagoras et Empedocles.

Dicit etiam Averroes quod hoc quod quidam objiciunt, non tenet, scilicet quod si primo agenti subjiciatur materia subjecta ex qua operetur, quod hoc sit diminutio potentiae in ipso: eo quod dicunt quod perfectioris agentis est operari sine subjecta materia, quam cum indigentia materiae. Et dicit hoc non tenere, ideo quod videtur ei esse impossibile quod fiat rei alicujus productio, nisi per generationem. Generatio etiam est ex. subjecta materia, propter causas quas supra diximus: et ideo non esse diminutionem aliquam potentiae primi agentis, si non operetur id quod impossibile est fieri. Sed decipitur: quia si Deus operatur per generationem ex alia materia tantum, tunc virtus ejus est proportionata potentiae naturae, et natura est effectus Dei etiam secundum Philosophos Peripateticos: ergo virtus causae, quae est Deus excellens, proportionatur effectui suo: quod est impossibile: cum causa prima sit superior natura, et deficiant linguae a narratione ejus propter excellentiam esse ipsius, sicut tradit Aristoteles: et ideo bene concedo, quod si esset impossibile Deum operari sine materia, tunc operari cum materia subjecta non esset diminutio potentiae ejus: sed quia non est impossibile, sed potius necessarium Deum sine materia operari, ideo dicitur quod si. semper requiret ma- teriam, quod hoc sonaret diminutionem potentiae ejus vel. minorationem: quia tunc proportionaretur virtus ejus virtuti naturae, quae est potentiae mensuratae: et non potest operari subito, nec etiam de nihilo.

Quod autem sit necessarium Deum operari ex nihilo aliquid, ostenditur per hoc, quod prima forma quae habet esse in materia quocumque modo, sive potentiale, sive actuale, est ab aliquo efficiente producta, aut per se ipsam. Constat autem quod non est per se ipsam, quia sic nunquam indigeret efficiente: quoniam si prima non indiget, tunc et secunda non indiget, quoniam una et eadem ratio est de omni forma quoad exitum in esse in quantum forma est, nisi quantum ad hoc quod secunda potentia est in materia. Prima autem forma non potest educi de materia: quoniam si de materia educeretur, tunc oporteret inchoationem ejus esse in materia: sed inchoatio ejus est aliquid foiv mae: ergo ante primam formam est aliquid formae, quod est impossibile: ergo oportet quod prima forma sit ab efficiente primo. Constat antem quod nihil praecedit formam primam ex quo fiat: ergo ipsa per actum causae primae educitur de nihilo: et sic constat quod primum operatur creando de nihilo: et ideo cum sit sibi potentialis haec operatio, minoratio ipsius potentiae esset si requireret in primis creatis subjici sibi materiam. Ista tamen disputatio non est physica, licet sit hic introducta ad eliciendum errorem eorum, qui. dicunt mundum fuisse ab aeterno, et non esse creatum. Sed nos cum consideratione ampliori tractabimus de his in prima philosophia, ubi quaeremus qualiter fluunt entia creata ab efficiente primo. Nos etiam infra redibamus, et ostendemus verisimilibus rationibus mundum esse creatum, et non fuisse ab aeterno. Sed hoc quod est nobis hic sciendum, est quod sciamus istas rationes quae

inductae sunt, non. probare, nisi quod mundus non incepit per generationem, et quod non fuit aliquod tempus in quo non fuerit motus: et hoc quidem est verum et a nobis supra concessum.