CAPUT XII.

De distinctione acceptionis ipsius Nunc

Postquam autem jam diximus de his quae sunt in tempore sicut in numero quodam, tunc enim bonum est quod dicamus etiam de his quae sunt in tempore sicut aliquid temporis ex natura, sicut est Nunc, et Tunc, et Jam, etc, quae in sequentibus determinantur. Primo autem inter ista dicemus de Nunc ipso: eo quod hoc ad tempus substantialius se habet

quam alia. Intelligendum igitur, quod

- Nunc temporis dupliciter dicitur, scilicet secundum quod est numerus ejus quod fertur, et secundum quod accipitur vulgariter, secundum quod ipsum dicit quando quoddam relictum ex tempore quod propinquum est praesenti. Et primo quidem modo, secundum quod scilicet est numerus ejus quod fertur vel movetur, est ipsum Nunc continuatio temporis, sicut prius dictum est in praehabitis: continuat enim sicut indivisibile commune praeteritum tempus et futurum: et universaliter hoc modo loquendo est ipsum terminus temporis indivisibilis. Est enim hujus quoddam principium quod est futurum, et hujus finis quod est praeteritum. Et ut hoc melius intelligatur, oportet scire quod, sicut diximus in praehabitis, partes temporis dupliciter accipiuntur, scilicet secundum quod sunt sub forma continui tantum, et secundum quod sunt sub forma discreti: et primo quidem modo non differunt secundum rationem, praeteriti et futuri, sed sunt homogeniae partes continui temporis: effice modo accipiuntur substantialiter, e non habent divisionem, sed continuationem in ipso Nunc indivisibili quod est continuatio partium: et hoc solo modo se habet Nunc in natura temporis, et hoc modo est unum in toto tempore secundum substantiam: et hoc solo modo est de tempore ut ipsum Nunc et praeteritum et futurum sunt secundum quid, scilicet secundum quod habent ad ipsum Nunc continuationem. Est autem accipere partes temporis secundum quod. stant sub forma discretionis, ut ostendimus supra: et sic Nunc est inter causas divisionum: eo quod ipsum variatur in esse et diffinitione, et efficitur principium futuri et finis praeteriti: finis enim et principium opponuntur, et oppositas habent diffinitiones: et sic per diversos respectus efficitur idem Nunc principium et finis: nihil enim est inconveniens, quod unum, et idem in substantia per diversos respectus participet opposita secundum formam et diffinitionem, tamen ratio qua ipsum est divisivum, non ita manifesta est in ipso Nunc, sicut est in puncto manente et fixo in continuo, sed tamen, dividit potentia. Dico autem potentia ''dividere ipsum Nunc duobus modis. Uno quidem modo, quod Nunc sit in potentia sicut punctum est in actu:

cum enim dividit ipsum Nunc, tunc non potest idem bis remanere demonstratum, semel scilicet in praeterito, et semel in futuro, quia jam supra ostendimus quod nihil est in actu de praeterito, et nihil est in actu de futuro: et ideo Nunc quod est hujus principium, et hujus Unis, non est in actu bis idem, sed in potentia.

Et haec est sententia Averrois, eo quod in Arabica translatione dicit Aristoteles quod ipsum instans est punctum potentia. Hoc enim ipse dicit esse dictum, eo quod instans sit in potentia, et non in actu, quia non est fixum: punctum autem quia fixum est et manens, et ideo est in actu, et sic instans secundum veram similitudinem est punctum in potentia. Alio autem modo intelligitur, ut puto, verius: quia cum sint duo actus ipsius Nunc, unus qui est continuare, et alius qui est dividere: continuat quidem, ipsum Nunc prout accipitur actu existens in tempore et in partibus ejus secundum quod stant sub forma continuitatis: actus autem qui est dividere non est ipsius Nunc nisi in potentia accepti. Et hoc duobus modis: aut in comparatione ad nostrum intellectum, scilicet in quantum nos per ipsum dividimus tempus: aut in comparatione ad aliquem motum inferiorem qui est in. tempore, et terminatur ad Nunc aliquod temporis. Et hoc non est in substantia ipsius Nunc: quoniam si ipsum Nunc actualiter divideret tempus universale, cum omne continuum actu sit Unitum ad indivisibile dividens, oportet quod totum tempus actu esset finitum ad Nunc dividens, et aliud tempus inchoaret actu post ipsum: et sic tempus interrumperetur: et hoc est falsum: ergo falsum est, quod sit actu dividens tempus ipsum Nunc. Et iste est intellectus Avicennae, et puto quod verus. Sic ergo patet qualiter Nunc per id quod actu, est, convenit ei continuare tempus: per id autem quod est in potentia, convenit ei dividere. In quantum autem hujus est dividens, sic absque dubio, sicut diximus, aliud et aliud est esse in

tempore: propior hoc quod partes temporis non permanent. In quantum autem copulat, semper est idem in toto tempore, sicut et unitas. ipsius quod, fertur, quae est semper una in toto motu.

Hujus autem simile in lineis mathematicis est. In illis enim non semper est idem punctum, secundum intellectum dividens lineas: punctum enim dividentium aliud et aliud est semper secundum rationem: quia est in ratione finis, et etiam ratione principii. Secundum autem quod est unum commune, sic est continuans, et idem penitus terminus communis duorum. Continuum enim est, cujus partes ad eumdem terminum copulantur. Sic etiam Nunc ipsum secundum quod, est temporis divisio, aliud et aliud est in potentia. Secundum autem, quod est continuatio, terminus communis est utriusque, scilicet praeteriti et futuri, et est unitio et copulatio eorum. Est autem idem in. substantia, et secundum idem, hoc est, ut indivisibile in continuo acceptum quod est unitio et divisio temporis: sed tamen esse suum formale. seciinduin haec duo non est idem, ut patet ex praehabitis. Hoc igitur modo dicitur Nunc primo acceptum, sicut aliquid temporis essentialiter conjunctum tempori existens.

Nunc autem quod accipitur vulgariter, est quando quod relinquitur ex tempore quod est vicinum praesenti, quando tempus ejus quando dicit ipsum Nunc propo praesens in praeterito vel in futuro, sicut dicimus de Socrate, quia veniet Nunc, quia hodie veniet: vel quia venit Plato Nunc, quia hodie venit: ita quod tempus cujus quando dicit Nunc, removetur a praesenti Nunc per unum diem. Bella autem quae facta sunt in Ilion quae fuit turris Trojae, non dicimus facta esse Nunc, nec diluvium dicimus esse factum Nunc: quia licet totum tempus praeteritum continuetur ad. praesens Nunc, tamen

tempus bellorum Trojae et diluvii non sunt prope Nunc praesens. Sciendum etiam quod quidam distinguunt inter

instans et Nunc, dicentes quod Nunc dicit substantiam temporis, instans autem dicit id quod est sub forma praesentialitatis: et hoc est idem quod Nunc, licet differat ratione ab ipso. Alii autem dicunt, quod instans dicitur quasi non stans: et ideo dicit ipsum Nunc prout est sub fluxu: et sic iterum idem est cum ipso Nunc in substantia, licet differat ratione. Haec igitur dicta sint de ipso Nunc ad praesens: inferius autem comparabimus Nunc temporis ad Nunc aeternitatis, quaerentes utrum idem sit illi vel non, et alia quaedam de aeternitate dicemus.