CAPUT IIS

Qualiter differunt naturalia ab his quae fiunt ab aliis causis.

Dicamus igitur quod omnia quae sunt vel fiunt, quaedam fiunt a natura, et quaedam fiunt propter alias causas, A natura autem fiunt omnia animalia et partes animalium, et plantae cum partibus suis, et materialia et corpora simplicia quae vocantur elementa, et sunt tria, scilicet ignis, et aer, et aqua: haec enim et hujusmodi quae sunt similia istis, dicimus esse et fieri a natura. Omnia autem talia videntur statim habere differentiam ad. ea quae non. sunt a luitura, in hoc quod omnia, habent quamdam virtutem in seipsis sive vim, quae est principium motus et status sive quietis, aut secundum locum, aut secundum augmentum et decrementum, aut secundum altera. tion. em , aut secundum plures motus simul.

Sunt autem, non naturalia a quibus ista differunt multiplicia. Quaedam enim nullum habent principium motus aut quietis alicujus in seipsis, quod in suo nomine importetur. Sunt autem omnia.

talia artis apotelesmata sive opera, ut lectus, et indumentum, et quaecumque talia sunt alterius generis a naturalibus existentia, quae nomine suo in quodam alio genere praedicamenti ponuntur, quam sint ex nomine materiae vel formae naturalis quae est in ipsis, sicut lectus est in genere figurae cujusdam, et domus, et caetera quae fiunt arte incisionis et aedificativae. Nullum, enim talium secundum suum nomen habet aliquem modum motus innatum: lectus enim non descendit deorsum, neque quiescit deorsum, in quantum lectus est, sed in quantum lecto accidit lignum esse: quod quia plus terrae est, ideo motum et quietem terrae sequens, descendit et quiescit deorsum. Sunt autem quaedam naturalium habentia motum non a principiD quod est natura: et ille motus est duobus modis. Aut enim uniformis, aut non. uniformis. Et siquidem est non uniformis et a principio intrinseco, ipse erit vel ab anima sensibili movente, aut a voluntate rationalis et intellectualis substantiae, sicut sunt motus processivi multiformes in animalibus, et ad multa loca ante vel retro, et sursum et deorsum, et a dextris et a sinistris.

Sunt autem tales etiam motus alterationis in desideriis et tristitiis et gaudiis et delectationibus animalium aliquando. , Istud aut cui. principium diversi motus in anirnalibus in genere duplex est: aut enim est liberum, aut a natura quasi ex actu et in actum. Liberum quidem est, quod in se sui causa est in agendo et non agendo, sicut motus sunt liberi arbitrii. et voluntatis rationabilis. Extra actum autem a natura est, quod in se non habet aliquid luminis intelligentiae, quod ipsum fraenet, quominus omnes naturae impetus expleat, sicut sunt desideria et motus brutorum: non enim avertuntur a motibus suis nisi coacta timore verberum.

Si autem est motus uniformis, aut est unicus et continuus, aut nec unicus est illius principii, neque continuus. Si autem est unicus et continuus, erit ipse secundum Peripatericorum sapientiam, motus

intelligentiae in mobili quod est caelum, qui linicus quidem et non interruptus est: quia est motus sapientis, qui motu uniformi et perpetuo consequitur similitudinem causae suae primae in causando: et ideo caeli motus non dicitur naturae motus, sed intelligentiae: quia si esset naturae motus, caelum in loco suo non moveretur: eo quod nullum naturalium corporum movetur in loco suo: sed potius cum est extra ipsum, movetur ad ipsum, et quiescit in ipso. Hujus autem in libro de Caelo et Mundo habemus ostendere rationes plures et perspectas.

Si autem est quidem uniformis, nec tamen unicus nec perpetuus, tunc absque dubio est ab anima: et hoc dupliciter: aut enim est cum cognitione, aut sine cognitione: et siquidem cum cognitione, tunc est sicut modus animalium ordinatus ad generationem: quia in. illo movet et vegetabilis et sensibilis: et ideo omnia animalia eadem in specie, eodem modo coeunt, et eodem modo faciunt casas, nisi operentur ab intellectu practico quemadmodum homines. Unde licet anima sensibilis ad visa vel imaginata moveatur, tamen in naturalibus uno modo movetur, sicut in fame, et siti, et generatione, et omnibus ad illa ordinatis. Quodlibet enim illorum operum et sensibili et vegetabili perficitur: vel si sola sensibili perficitur, tunc primo movens et instigans est vegetabilis. Et ideo una hirundo sicut alia facit nidum, quia licet imaginatio moveatur ad facere nidum, non tamen movet secundum diversitatem imaginatarum specierum, sed ex una imagine quam natura ingerit, quae est aptitudo loci ad ova fovenda et conservanda. Et hac de causa unus esurit sicut alius, quia licet cum sensu sit esuries, tamen cibi attractiva est vegetabilis. In omnibus autem his tanto est principium motivum magis uniforme, quanto plus elongatum fuerit a cognitione: unde quando principium motus sine cognitione est, tunc est uniforme om. ni. no , et non cognoscitur (isse

ab anima, iiisrquia est unicum, sed agit multa, sicut anima vegetabilis nutrit et auget et generat, et omnia haec facit multiplici opere, licet omnia operetur de necessitate, sed non continue. Naturae autem motus est unicus, et ex necessitate, sino cognitione, sicut igni naturale est calefacere. Dico autem ex necessitate, supposito principio quod est natura et non simpliciter et semper.

Ex his igitur patet quod naturalia differunt ab artificialibus, quia habent principium sui motus innatum, quod non habent artificialia. Differunt autem a motibus animalium, quia natura movet immediate, et motum unicum: sed. anima motus multos, et non immediate, sed nlediantibiis qualitatibus eorporis. Anima enim non movet membra corporis, nisi, prius laxetur calor in nervis et musculis motivis. Et similiter est de aliis qualitatibus corporis, quae exiguntur ad hoc quod corpus ab anima moveatur. Differt autem a motu intelligentiarum, qui a natura non movet corpus in loco suo sicut facit intelligentia.