CAPUT V.

In quo est digressio declarans in communi, quod non est alteratio nisi secundum passiones et passibiles qualitales, et in speciali ostenditur quod in naturali potentia et impotentia non est alteratio.

Quoniam autem quae alterantur omnia alterantur a sensibilibus, et quod motus alterationis qui est in praedicamento qualitatis, non est nisi secundum illam speciem qualitatis quae est passio vel passibilis qualitas inferens passiones in sensu, vel illata in sensu, sicut diximus, ex his quae dicemus deinceps, potest considerari. Est enim alteratio proprie secundum prima sensibilia: eo quod verissime illa et per se contraria sunt, quae sunt calidum et frigidum, et humidum et si -Ccum. In aliis autem contrariis est contrarietas causata ab istis: et ideo etiam in secundis sensibilibus est alteratio, sicut in duro et molli, aspero et leni, et aliis. quae sunt omnia objecta tactus. Similiter autem est in gustativis: eo quod sapores sequuntur qualitates complexionantes, et ideo causantur a primis qualitatibus: et ideo invenitur in eis contrarietas. Odor autem juxta sapores est, propter quod etiam in illis invenitur vera contrarietas. Est autem similiter in omnibus coloribus, quae sunt subjecta visus. Sed in objectis auditus secus est: quia illa non generantur a qualitatibus primis, sed potius a percutiente et sonante: propter quod etiam quidam Philosophorum dixerunt, quod alteratio quae est inter acutum et gravem sonum in auditu, aequivoca est ad alterationem quae est in objectis aliorum sensuum. Cum autem absque dubio veram habeant tales alterationes alterationis rationem, intelligendum est quod licet quantum ad primum sonans generatio sonorum sit violenta, in quantum autem ad id quod est medium deferens sonum, hoc est, aer in quo sicut in materia prima generatur, non omnino est innaturalis sonus. Aer autem est divisibilis per humidum spirituale quod est in ipso: et ideo quoad hoc aliquam respicit de qualitatibus primis: quia calidum cum humido spirituali puro facit optime sonare. Si autem frigidum sit cum humido spirituali, retinentur soni, ita quod fiunt obtusi: et si sit humidum corporale, sicut in aqua, cito soni disparent et parum manifestantur. Est ergo ex

his omnibus colligere rationem veram, quare in sola illa specie qualitatis quae est passio vel passibilis qualitas, est alteratio physica et vera: quia scilicet supra diximus, quod omnis motus qui est vere motus, est inter contraria talia, qui medium habeant per aliquem modum, ita quod contrarium in illo medio misceatur cum contrario. Talis autem contrarietas in sola specie illa est quae est passio vel passibilis qualitas inferens et illata: et ideo in sola illa specie qualitatis est alteratio quae est motus physicus: et si forte in aliis sit alteratio quaedam sicut in habitu et dispositione, illa non erit motus, sed mutatio quaedam: eo quod ignorantia et scientia non sunt contraria, sed opposita, ut privatio et habitus: et inter illa non est medium. Cum. ergo probatum sit superius in quinto libro, quod in solo intermedio sit motus, tunc non potest esse motus in privatione et habitu. Figura autem curu figura nullam habent contrarietatem. Similiter autem nec naturalis potentia cum alia potentia vel impotentia: hoc tamen aliter etiam ostendemus sigillatim per singulas qualitatis species. Sed de naturali potentia et impotentia non oportet nos multum laborare: quia alteratio non est nisi quando sub eodem subjecto manente in omnibus suis substantialibus mutatio fit in suis passionibus, sicut in primo libnj Peri geneseos dici habet . Cum autem naturales potentiae vel impotentiae ex ipsis essentialibus rei fluant, non erit variatio in ipsis nisi variatis essentialibus subjecti: non autem variantur subjecti essentialia nisi per generationem: erunt igitur naturales potentiae datae variatae per generationem et corruptionem, et non per alterationem. Sed observandum est, quod sicut in ante habitis diximus, terminus generationis est duplex, scilicet proprius et proximus:

et aliis qui consequuntur ad illum. Generationis ergo terminus primus et proximus est hic qui generatur ab hoc i sed quia hic est homo jam consequens terminus est homo, et animal, et substantia conjuncta his, sicut intelligens, et consentiens, et mortalis: quae omnia dicunt potentias naturales. Propter quod etiam Alexander Peripateticus dixit, quod potentia naturalis et impotentia non sunt activa nec qualitates, sed substantiales formae: intelligimus per hoc quod licet in veritate naturales potentiae sint de genere accidentium, eo quod consequuntur esse rei, tamen non sunt accidentia per accidens, sed sunt accidentia per se, et manant de substantialibus. Res enim agunt per suas formas, et patiuntur per suas materias: et ideo omnis naturalis potentia oritur ex victoria formae super materiam, et naturalis impotentia oritur ex victoria materiae super formam: propter quod non variantur nisi variata forma et materia substantialibus: et ideo generatio est istorum et non alteratio.

Si autem forte aliquis dicat, quod durum et molle dicuntur a naturali potentia et ejusdem impotentia, et tamen secundum haec duo est alteratio: eo quod illa sunt subjecta tactus, ut superius habitum est. Dicemus ad hoc, quoniam durum et molle sunt dura et mollia dupliciter, scilicet aliena siccitate et humiditate, vel propria. Et quando sunt alienis qualitatibus dicta dura vel mollia, tunc non dicuntur secundum naturalem potentiam vel impotentiam, et tunc alteratio fit in eis sine substantialium rei variatione. Quando autem naturali ariditate vel humiditate sic dicuntur, tunc non variantur sine substantiae variatione: et ideo tunc est generatio et non alteratio. Quare igitur motus nullus potest esse ad. has formas, quae sunt naturalis potentia vel impotentia, sed mutatio est ad eas: licet enim in se qualitates sint, tamen alteratio non est in eis: quia in quinto libro habitum est, quod alteratio non est forma, sed via in formam.