CAPUT VI.

De octo modis quibus dividitur unum esse in alio, et utrum in octavo modo convenit aliquid esse in seipso, ei de solutionibus ipsorum contra ipsum.

Post haec autem ut melius intelliffa- mns qualiter aliquid dicitur esse in aliquo sicut in loco, accipiendum est per distinctionem, quot modis dicitur aliquid esse in aliquo. Octo enim modis dicitur aliquid esse in alio.

Quorum unus primus est, sicut dicitur digitus esse in manu, et universaliter sicut pars integralis in suo toto. Secundo autem modo sicut dicitur totum in partibus per modum conversum ad modum primum: totum enim universaliter sumptum non est praeter partes. Tertio modo dicitur sicut homo in animali, et universaliter loquendo sicut species in genere. Quarto per modum conversum illi,

et dicitur sicut genus in specie, et essentialiter sicut id quod est pars essentialis speciei in diffinitione speciei: partes enim in speciei sunt genus et differentia. Quinto sicut sanitas in complexione calidorum et frigidorum, et universaliter loquendo sicut forma in materia. Et omnes isti quinque modi sciuntur ex comparatione ad id cujus est forma, et e converso, Forma enim aut est rei, aut rationis, quae tamen est abstracta de re. Et si quidem est res, aut comparatur ad materiam simpliciter, aut ad materiam sub diversitate partium existentem. Et si comparatur ad materiam simpliciter, tunc est quintus modus, et ille non convertitur: quia non est aliquo modo materia in forma, cum materia sit id quod substat, forma autem qualitas substantialis vel accidentalis sicut in primo libro diximus. Si autem comparatur ad materiam sub diversitate partium existentem, tunc est modus primus et secundus: quoniam ille modus convertitur: quoniam sicut totum unit partes, ita partes dant integrale complementum toti. Si autem est forma secundum rationem quae praedicabilis est, tunc est modus tertius et quartus: quia sicut species est in habitu generis, et ita etiam genus secundum esse in speciebus determinationem accipit in illis. Sextus modus est non proprius et quasi dicitur secundum metaphoram, qui est sicut regimen et gubernatio Graecorum existit in rege Graecorum, et universaliter loquendo sicut aliquid est in sua causa movente et efficiente. Et hic modus est duplex: aliquando enim movens est intrinsecum, et aliquando extrinsecum Quando est extrinsecum, tunc dicitur esse in loco, quia est ex ejus potestate, sicut dicitur salus infirmi in medico. Aliquando est intrinsecum, quando scilicet forma est motor secundum locum, sicut anima in corpore, et Deus in mundo: et tunc id quod dicitur inesse, est regens et movens et continens: et id cui dicitur inesse, est contentum motum et rectum.

Septimo modo dicitur osse aliquid in alio sicut in optimo, e universaliter loquendo sicut dicitur esse id quod est ad iinem, in suo fine: et iste modus magis est vicinus illi quo aliquid dicitur esse in loco quam illo qui praecessit immediate. Quod autem magis proprie omnibus dicitur esse aliquid in aliquo, est, sicut dicitur esse aliquid in vase, et universaliter loquendo dicitur locatum in loco. Inter omnes autem modos istos nullus est quidem similis ei qui dicitur hic, scilicet quo locatum dicitur esse in loco, sicut ille dicitur qui est sicut res est in vase: quia, sicut diximus supra, non differt ab eo quo res dicitur esse in loco, nisi in hoc quod vas est sicut locus mobilis, et locus est sicut vas immobile. Infer alios autem septem modos propinquior est, quo dicitur forma esse in materia: quia infra ostendemus, quod locus se habet ad locatum sicut forma ad materiam. Post hunc autem propinquior et similior principali est sicut dicitur pars in toto, quia nos ostendemus quod locus et locatum se habent sicut pars et totum. Et post illos similior est ille qui dicitur esse particulare in universali, quia particulare est sicut quaedam pars. Et alii tantum secundum metaphoram: licet enim locus sit finis quidam, non tamen est secundum optimum. Unde proprius modus quo aliquid dicitur esse in aliquo, est sicut in vase, vel sicut in loco: et omnes illi dicuntur per similitudinem vel per metaphoram ad illum.

Dubitabit itaque aliquis, utrum socundum ultimum istorum modorum unum et idem aliquid convenit esse in seipso, aut nihil, sed omnia aut nusquam sunt, aut sunt in aliis a seipsis. Ad hoc autem solvitur, quod dupliciter aliquid dicitur esse in alio. Aut enim dicitur esse in. alio secundum se, aut secundum alterum, quod tamen inest ei: sicut cum partes aliquae sint totius, et convenit totum denominari ab una suarum partium, id quod inest parti, convenit secundum alterum inesse sibi: quia totum denominatur a parte, et totum est in partibus, et e converso: et ideo dicetur totum esse in seipso. Denominatur autem totum secundum partes, sicut totus homo dicitur albus propter corpus album: et corpus dicitur album, quia superficies alba est. Similiter totus homo dicitur sciens, quia rationativum ejus est sciens: et ideo cum homo et album sint idem, et album inest homini, convenit album inesse sibi non per se, sed per alterum a quo totum denominatur. Similiter est de amphora vini: hoc enim simul totum potest accipi pro uno toto quod constituitur ex. vino et amphora, sicut usitate consuevimus dicere, ille habet decem dolia: et intelligimus quod sint decem dolia vini: quia licet forte centum habeat dolia vacua, tamen quia interrogatus quot habet dolia in cellario suo, dicit decem: usitate enim dolium vel amphora consuevit accipi pro dolio pleno uno. Sic ergo totum compositum ex dolio et vino nominatur nomine dolii vel amphorae, quod tamen istius totius pars est. Si autem quaeramus ab aliquo, in quo sunt dolia vini ? dicit quod in vasis suis: quia dolium accipit pro vino mensurato per dolium: et hoc dicit esse in doliis quae sunt vasa: et iste modus magis usitatus est minorum vasorum nominibus. Consuevimus enim dicere, quod potator viiii bibit tria sextaria vini, cum tamen sciamus quod ipse non bibit vasa tria, sed vinum quod per vas est mensuratum: unde vinum denominatur nomine vasis. Cum ergo tantum vinum sit in sextario, dicimus sextarium viiii esse in sextario: et ita idem secundum aliud non secundum seipsum dicitur esse in seipso. Mensura autem qualis apud nos est sextarius, vel quartale, vel scyphus, fuit apud Antiquos amphora: et ideo amphora secundum se sumpta non est in seipsa, neque vinum secundum se sumptum est in seipso,

sed amphora vini erit in seipsa quodammodo: quia illud quod est mensuratum per amphoram, et ipsa amphora cui inest vinum, utraque sunt partes pleni ejusdem et mensurati quod dicitur vini amphora. Et si quaeritur, quantum de vino est in ampliora ? diximus quoniam viiii amphora est in ampliora.

Et ita idem secundum alterum dicitur esse in seipso. Primum autem et principaliter non convenit idem esse in. seipso. Et hujus exemplum est quod diximus prius: quoniam album est in corpore, eo quod superficies quae disponitur albedine, est in corpore: et totus homo dicitur albus albedine partis: et cum album sit idem subjecto homini, conceditur per alterum et non per se, quia album sit in seipso. Similiter scientia est in anima, quia ratio disposita est secundum scientiam. Et secundum has partes denominationes sunt totius: cum tamen partes sint, sicut patet in homine qui gratia istarum partium dicitur albus et sciens. Eodem autem modo et amphora et vinum quando sunt divisa seorsum, et vinum non est mensuratum per amphoram, tunc non sunt partes ad invicem ut dicatur amphora vini. vinum, sed tunc dicitur simpliciter vinum. Sed cum sunt simul et sunt mensurata vina per amphoram, tunc sunt ambo uno nomine nominata, quod est ampliora: et neutrum tunc est in se divisum. Et cum sint partes ejusdem pleni, tunc erit quodammodo in seipso: quia totum plenum dicitur amphora vini: et iterum pars ejus dicitur amphora vini, eo quod vinum mensuratum per amphoram dicitur vini amphora: et ideo vere dicimus, quod iste bibit amphoram vini: et hoc modo amphora viiii est in amphora vini. Et repetemus hujusmodi exemplum supra inductum de hoc quod est album in homine, quia in corpore est: et est in corpore, quia in superficie: in hac autem

non amplius secundum aliud, sed potius dicitur inesse ipsi. Et licet hoc modo dicatur idem esse in seipso, tamen ista sunt altera secundum speciem, et alteram naturam habet utrumque et alteram potentiam: quia superficies est unum specie et natura et potentia: album autem aliud specie et natura et potentia ab illo: et similiter est de vino et amphora.

Sicut autem diximus de modo quo aliquid est in aliquo sicut in vase, quod primo et principaliter secundum modum illum nihil dicitur esse in seipso: ita etiam inductione considerantibus apparet, quod non est aliquid in seipso secundum aliquem modum prius determinatum. Per rationem etiam diffinitivam patet, quod non est aliquid in seipso eo modo quo dicitur aliquid esse in alio sicut in vase: quia oporteret utraque utrumque esse per diffinitionem. Oporteret enim quod amphora esset vinum et ampliora, et vinum esset ampliora et vinum, si vere primo et per se contingeret idem esse in seipso. Ergo si contingeret quod esset in alterutris maxime et primo, tunc amphora caperet vinumj non secundum quod quidem diffinitur ut vas per modum continentis et mensurantis capiens vinum, sed potius prout ipsa est vinum: quia diffinitio sua est diffinitio viiii et e converso, sicut dicit hypothesis: nec vinum esset in amphora per diffinitionem propriam, prout liquor contentus et mensuratus ab ampliora, sed potius per hoc quod idem esset amphorae: quia una dicitur esse diffinitio viiii et amphorae. Cum igitur haec omnia falsa sint, constat craod amphora accipit vinum per hoc quod habet diffinitionem diversam a vino, et non secundum quod ipsa vinum esse dicitur, per hoc quod una dicitur diffinitio esse utriusque: et ideo capit vinum prout ipsa est diffinita ut vas, et illud ut liquor contentus in vase et vinum capitur ab

amphora per diffinitionem propriam vim in quantum est vinum: quia sic liquor contentus in vase, et non capitur ab ipsa in quantum vinum est amphora. Quia igitur diversae diffinitiones viiii sunt et amphorae. Manifestum est igitur quod utrumque istorum est alterum ab altero secundum esse: alia namque est diffinitio ejus quod est sicut in quo est ut in vase, et alia ejus quod est sicut quod est in alio. Ergo neutrum est in se primo et per se.

At vero neque secundum accidens convenit idem esse in seipso secundum istum modum quo dicitur aliquid esse in alio sicut in vase. Detur enim quod contingat idem esse in seipso per accidens et: non secundum aliud, sed quod idem sit. in seipso: tunc sequitur duo corpora esse in eodem loco: quia tunc amphora in propria diffinitione sumpta erit in seipsa per accidens, et iterum virium erit in eadem: et sic in eodem loco erit ampliora et vinum: quia illud cujus natura et ratio est esse receptivum, convenit esse in seipso, et insuper illud cujus ipsum est receptivum: sic est vinum si vini amphora receptiva esse dicatur: et hoc est impossibile: quia duo corpora non possunt esse in eodem loco, neque per se, neque per alterum. Quod igitur impossibile sit aliquid esse in seipso, per seipsum manifestum est.

Ex die fis autem habitis non est difficile solvere id quod opposuit Zeno destruens locum, et dicens quod omne quod est, in loco est: ergo si locus est, in loco est, et ille iterum in loco, et ita in infinitum, abibit. Cum enim dicit Zeno, quod omne quod est, in loco est, falsum dicit: cum dicit locum aliquid esse, veram dicit: et cum dicit in alio esse, verum dicit: sed non est in alio sicut in loco, sed

in alio sicut sanitas est in contemperantia calidi et frigidi, quae est sicut habitus in aequalitate complexionis, et est in aliquo sicut color in corpore, qui est in eo sicut passio est in subjecto, et universaliter loquendo sicut forma est in materia : et ita locus est in alio sicut terminus, et superficies est in corpore per superficiem terminato.

Haec autem solutio absque dubio solvit objectionem Zenonis per hoc quod Peripatetici dicunt locum esse superficiem corporis, quae corpus locatum continet et includit. Sed si locus dicatur esse spatium quod est inter extrema vasis vel superficiei, impossibile est evadere objectionem Zenonis : quod sic patet: quia secundum hoc id quod recipit corpus locatum in se, distantia est quae est inter extrema : et cum omne corpus sit in tali distantia, oportet quod omne corpus sit in loco : et tamen iterum distantia necesse est habere aliquam distantiam inter extrema aliqua : oportet quod extra locum et circa locum sit corpus: et sic in infinitum procedet de necessitate : et hoc inferius magis declarabitur. Sed Peripatetici non hac via processerunt, sed dixerunt locum esse superficiem includentis corporis, et non omne corpus esse in loco: quia non omne corpus habet aliquid extra se continens : et dixerunt etiam, quod ea quae sunt in loco, non una et eadem ratione loci sunt in loco. Et haec omnia inferius manifesta erunt. Similiter autem ex dictis solvitur quod objectum est de materia et forma.

Constat enim quod habitudo loci ad locatum est habitudo vasis ad id quod est in vase. Vas autem nihil est ejus quod est in vase : neque enim est materia ejus, neque forma, neque pars, neque accidens ejus. Forma autem et materia aliquid sunt ejus quorum sunt materia et forma. Ergo forma et materia non sunt locu,,, sed res locatae. Haec igitur dicta sunt de his quae alii circa locum objecerunt.