CAPUT XIV.

Et est ae gressio declarans solutiones Peripateticorum, quibus videbatur probari aeternitas mundi.

Dissolvemus igitur rationes inductas a Philosophis qui dicunt mundum esse aeternum. Quod autem dicunt, quod motum oporteat esse ante motum si mundus incepit, non sequitur omnino, nisi duobus suppositis. Quorum unum est, quod materia praeexistens ponatur quae fuit subjectum ejus quod de novo incepit per generationem physicam. Et aliud est, quod tempus sit aeternum, et non incipiens cum caelo. Nos autem utrumque eorum negamus: et sic nulla fit nobis contradictio. Et quod dicit Aristoteles de temporis inceptione, jam in Physicis non esse necessarium ostendimus. Quod autem dicunt de materiae primae ingonerabilitate et incorruptibilitate, nos etiam concedimus: quia non est idem aliquid esse ingenerabile, et aliquid esse increabile: et hoc satis in primo libro est explanatum: creatam enim ibi diximus esse materiam, eo quod nec materia est ex forma, nec e converso forma ex materia, nec materia est ex materia, nec forma ex forma: et ideo de nihilo facta per creationem simplicem quae est actus primae causae, ut supra diximus. Quod autem

dicunt, quod posse praecedit esse in omnibus his quae fiunt, dicimus nos quod hoc non est verum, nisi in his quae fiunt per motum et mutationem physicam: sed in his quae fiunt a creante causa, posse cum esse producitur: quia producitur materia cum forma, et non fuit id quod fit per hunc modum in aliquo praeexistente sicut in materia et forma. Sunt enim decepti Peripatetici in hoc quod volunt similem esse modum inceptionis principiorum naturae et rerum perfectarum in natura: et hoc non est verum: quia res perfectae in natura generantur et corrumpuntur in materiam, et sunt in materia in potentia antequam fiant. Sed principia naturae, sicut forma et materia et primum mobile cum motu suo quod facit materiam generabilium moveri motibus et mutationibus physicis, non est necessarium sic incepisse, sed potius incepit ex. nihilo factum, sicut dictum est. Materiam autem ex nihilo fecit prima causa, et formam ex nihilo, et impressit eam faciendo in materiam et primum mobile, et totum orbem: et quod produxit ex nihilo produxit cum omni diversitate quae est in ipso: et hoc quidem probabiliter probavimus jam ante: et hoc sufficit in materia ista, in qua etiam contra nos nihil demonstrationis est allatum. Dicit enim Alexander Graecus, quod cum. non habemus demonstrationem, sufficit habere tunc talem sermonem ad quem non sequatur inconveniens et probabiliter sit probatus.

Dicet autem fortasse aliquis nos Aristotelem non intellexisse: et ideo non consentire verbis ejus: vel quod forte ex certa scientia contradicamus ei quantum ad hominem, et non quantum ad rei veritatem. Et ad illum dicimus, quod qui credit Aristote lem fuisse deum, ille debet credere quod nunquam erravit. Si autem credit ipsum esse hominem, tunc procul dubio errare potuit sicut et nos: tamen hoc modo quo rationes suae inducuntur, non sequuntur nisi quibusdam propositis, scilicet nihil incipere nisi mutatione physica, et nihil, incipere nisi

in tempore: et talibus suppositis, nos bene concedimus quod rationes suae sunt de necessitate concludentes. Et constanter dicimus, quod quicumque bene intelligit Aristotelem subtiliter, bene scit quod ipse nunquam probavit duo illa quae dicta sunt, quae tamen supposuit. Et si voluisset probasse quae posuit, non potuisset, neque viam ad hoc habuisset: sed, sicut diximus, ratiocinatur de modo inceptionis principiorum naturae per modum inceptionis perfectae rei in natura., cum. hoc non sit necessarium: aliter enim moveretur inesse principia etiam in una re quam ipsa res, sicut patet in embryone cujus natura est sanguis menstruus qui. stat in matrice, et non alteratur ad generationem: et cum tangitur a spermate viri, statim movetur et formatur: et tunc formatur cor et alia membra: et ventre aperto ad umbilicum nutritur in matrice, et non spirat, et non egerit, nec digerit embryo, donec effunditur de utero matris: cum tamen horum motuum nullo moveatur postquam natus est infans. Et si forte removeretur postquam natus est a matre, et nutriretur, ita quod nullam videret foeminam donec esset grandis, incredibile esset ei si quis diceret eum novem mensibus fuisse clausum in ventre hominis, et non comedisse, neque egessisse, et habuisse umbilicum apertum, et non spirasse: et forte fuisset ratiocinatus in oppositum, dicens illum dicere falsum: eo quod videret quod homo jam perfectus minori tempore non vivit nisi comedat, et egerat, et spiret, et hominem cito mori si clauditur in vase ampliori quam, sit venter matris: et forte diceret impossibile fuisse quod venter suus fuisset apertus ad umbilicum, et postea umbilicum suum esse colligatum et praecisum, eo quod videret hominem mori qui parvum vulnus accepit in ventre. Per omnem hunc modum volunt isti, quod falsum sit de mundo jam incipiente secundum

sua principia., quod falsum esse videtur in propagatione mundi qui jam est completus et perfectus.

Quod autem objiciunt ratione quinta posteriores Peripateticorum, non est magni momenti: quia non sequitur, quod nunc non agens et aliquando agens exeat de potentia ad actum: et est instantia in, intellectu agente etiam secundum eos: quia intellectus agens universaliter est agens in actu, et nunquam de potentia exit ad actum, cum tamen aliquando agat, et aliquando non agat: et hoc quidem in tertio libro de Anima erit manifestum . Si autem dicatur, quod intellectus quidem agens semper est in actu, sed quod aliquando agit, et aliquando non, hoc non est propter varietatem ipsius, sed quia aliquando appropinquat ei id in quod agit, aliquando non, sicut si. dicamus quod sol semper illuminat, et tamen domus sub sole posita non semper illuminatur, eo quod sit aliquid impediens susceptionem luminis solis: tunc dicimus quod similiter est in intellectu primae causae, quia semper est ageris et non variatur: quia ipse in omnibus suis intellectis agendis stat uno modo ab aeterno: et tamen ista non agit ab aeterno, quia hoc in re incipiente fieri non potest: et quia ipse in sapientia sua ordinat exitum, rerum ab ipso: et hoc bene fit sine mutatione aliqua, sicut si diceremus quod aliquis intellectus stat in uno quod faceret per tres dies, ut tunc fiat.

Si autem objicitur ratione sexta, quod tunc habeat impedientia et retrahentia. Dicendum quod hoc non sequitur: quia quod res non fluit ab aeterno ab ipso, non est impedimentum a parte sui: sed potius ideo est, quia res ab aeterno non potuit fieri: quia temporale et incipiens non potest esse non mutabile et non incipiens: quia aliter contradictoria verificantur de eodem. Et ideo etiam objiciunt id quod afferunt in septima ratione, quod verba ista vanum faciunt operatorem mundi qui tamdiu expectavit. Et dicimus contra hoc quod ipsi vani et stulti sunt, qui hoc objiciunt. Hoc enim non sequitur nisi ponamus tempus fuisse ante mundum: et hoc nos negamus: et ideo haec conclusio sit Anaxagorae et Empedocli et Democrito et aliis sociis eorum, et non nobis qui dicimus quod Deus in indivisibili aeternitate praecedit mundum: et si per mille millia annorum prius esset factus mundus, idem esset quaerendum quod modo quaerunt. Ad id autem quod objicitur, dicendum quod bene concedimus, quod id quod incipit esse per quemlibet modum, causam habet suae factionis extrinsecam sibi: sed non oportet quod motorem extrinsecum a se habeat, quia, sicut jam. dictum est, non omne quod incipit, incipit per motum vel mutationem physicam: et ideo illa ratio non tenet nisi de his quae incipiunt physica inceptione.

Si autem quaeratur de aliquo dicente, quod si vera sunt quae dicta sunt, quare Aristoteles qui multa subtilia intellexit, ista non dixit. Dico omnino initii videri Aristotelem bene intellexisse non esse necessitatem in suis rationibus, quibus visus est probare mundum aeternum esse: et hoc ipso manifestat in pluribus libris Caeli et Mundi , ubi dicit quod inquisivit ista ex cupiditate quam habuit in philosophia, et reddit causas quibus minus quam aliis contradici potest: et hoc erat signum, quod ipse scivit se demonstrationem non habere: quia demonstrationi non potest aliquo modo contradici: et si etiam, ab omnibus contradiceretur, non propter hoc minus esset necessaria, quam si a nullo contradiceretur. Aristoteles autem non consuevit dicere in Phy-

sicis nisi physica quae physicis rationibus possunt probari. Sed inceptio mundi per creationem, nec physica est, nec probari potest physico, et ideo hanc viam puta-

tur Aristoteles tacuisse in physica, et non tegitit eam expresse nisi in libro de Natura Deorum quem ipse edidit.