CAPUT III.

An in praedicamentis sit motus, et qualiter sit in illis.

Dicemus autem deinceps qualiter motus cadit in praedicamento, quoniam sine hoc diffinitio motus haberi non potest. Ad hoc autem sumendum est primum, quod motus nunquam est praeter res categoricorum: id enim quod mutatur, semper mutatur aut secundum substantiam, aut secundum qualitatem, aut secuundum locum, aut aliquod aliorum praedicamentorum. Nihil autem accipere est commune ad. ista praedicamenta secundum univocationem, sicut superius diximus, ita quod illud commune sit genus unum non incidens in aliquod istorum praedicamentorum, ita quodipsum sit neque hoc quod est substantia, neque quale, neque quantum, neque aliquod aliorum praedicamentorum, sicut dixerunt qui motum et mutationem unum praedicamentum distinctum dixerunt: ergo neque motus, neque mutatio est alicujus generis quod sit extra genera dicta.

Sed in his omnibus entibus dicitur unumquodque genus dupliciter, sicut patet in genere substantiae. Est enim in genere subtantiae aliquod principium sicut forma et actus, et aliud est sicut privatio sive potentia quae immixta est privationi quae motui subjicitur. Secundum qualitatem autem etiam est hic sicut actus et habitus, ut album: et aliud est sicut privatio, ut nigrum, quod supra ostendimus opponi ad album sicut opponitur privatio ad habitum. Si mili. ter est secundum quantitatem unum sicut perfectum, et aliud est sicut imperfectum in quantitate. Similiter est in loci mutatione, hoc est, sursum, et aliud deorsum: et deorsum quidem est permixtum privationi, et sursum est sicut habitus: etin eis quae moventur localiter, hoc quidem est ut leve, aliud vero ut grave: et leve est sicut habitus et perfectio, grave ut privationi permixtum. Et horum omnium superius ostendimus rationes, et ampliores ad hoc ponemus rationes in libro Perigeneos, ubi loquemur de generatione simpliciter, et degeneratione secundum quid. Secundum haec autem quae sic sunt in generibus per modum privationis et actus, distinguuntur penes species motus in communi sumpti: et in quatuor generibus sunt octo extra oppositionum dictarum per modum privationis et habitus: et cum species motus distinguantur secundum terminos ipsius, oportet quod sint octo species motus in genere, quarum duae sunt in substantia, scilicet generatio ad id quod est in actu, et corruptio ad privationem: et duo in qualitate, unus ad qualitatem quae est sicut actus, et alter ad qualitatem quae est ut privatio, licet habeant nomen unum in communi. Et de hoc in quinto hujus scientiae libro reddemus rationem. Et duae sunt in quantitate secundum augmentum et diminutionem, et duae in loco penes contrarietatem quae est in ubi. Et nos non ponimus inter istos motum circularem, quoniam sicut nos supra ostendimus, non est omnino naturalis.

Est autem in his quae diximus, multa ambiguitas, et multorum Philosophorum, sententiae diversae , Cum enim dictum sit in Praedicamentis quod motus est in passione, videtur autem hic dici motum esse in generibus multis, vel. etiam in omnibus, videbitur haec contrarietas quaedam esse. Et nos quidem jam destruximus errorem eorum qui dicunt motum esse genus unum per se praeter decem entis praedicamenta. Averroes autem ad istam solvit contrarietatem, dicens quod motus secundum quod non differt a perfectione ad quam vadit, nisi secundum magis et minus, necesse est ut sit de genere illius perfectionis. Motus enim nihil aliud est quam generatio unius partis post aliam illius perfectionis ad quam tendit motus, donec perficiatur et sit in actu: unde necesse est ut motus qui est in substantia, numeretur in genere substantiae, et motus qui est in quantitate, numeretur in genere quantitatis, et similiter est de motu in ubi et in qualitate. Secundum autem quod motus est via ad perfectionem alia ab ipsa perfectione, necesse est ut sit genus per se: via enim ad rem, aliud est ab ipsa: et secundum hoc fuit positum in Praedicamentis quod esset praedicamentum per se, scilicet passionis: et iste modus quo ponitur in praedicamento passionis, est famosior. Ille autem quo est aliquid perfectionis ad quam vadit, est verior. Et ideo Aristoteles in libro Praedicamentorum ubi probabiliter loquitur, dixit quod esset motus in praedicamento passionis. Jn Physicis ''autem ubi loquitur de natura rei in. veritate, dixit quod esset in decem praedicamentis.

Sed quia ista solutio Averrois est obscura et dubia, ideo antequam inquiramus de ea, tangemus omnes diversitates Peripateticorum de genere motus et has quidem ante nos videtur tetigisse Avicenna in Sufficientia, dicens quod in. generali tres sunt diversitates opinionum de genere motus. Sunt enim quidam qui comparaverunt motum ad movens, quia viderunt quod motus actus est moventis: et ideo dixerunt, quod erat in praedicamento actionis. Et in hoc consentire videtur Gilbertus Porretanus in libro qui de sex principiis inscribitur, di-

cens quod omnis motus in actione, et omnis actio in motu firmatur. Alii autem comparant motum ad mobile: quia est actus mobilis quem suscipit a movente, quo aliquid abjicitur ab ipso, et quo aliquid acquiritur in ipso: et illi dicunt quod est in praedicamento passionis. Et hac via videtur procedere Aristoteles et multi alii Peripateticorum in Praedicamentis. Scimus enim quod omnis passio magis facta et intensa aliquid abjicit a substantia, et aliquid acquirit in ipsa. Haec autem ambo fiunt in re mota per motum, quoniam abjicitur natura ejus ex quo est motus, et acquiritur natura ejus ad quod est motus per motum. Tertia autem est sententia eorum qui comparant motum ad finem et terminum motus, dicentes motum esse fluxum alicujus entis in id quod est terminus motus, sicut nigrescere fluxus est in nigredinem, et albescere in albedinem, et imperfecti quantitate fluxus ad perfectam quantitatem esse augmentum, et fluxum ubi esse allationem in loco: et hi dividuntur in duas sectas. Quidam enim dicunt, quod quisque fluxus a fine in quo stat, non differt differentia specifica sive per essentiam, sed per esse tantum: et hi dicunt quod motus est in omnibus illis praedicamentis in quibus invenitur ens fluens, et terminus fluxus illius: et haec sunt praedicamenta quatuor: et de hac sententia videtur esse Averroes in supradictis verbis. Et secundum istos nigrescere est nigredo pertransiens sive fluens, et ascendere est ubi fluens quod est sursum, et sic de aliis, et nigrescere non differt a nigredine secundum essentiam per differentiam specificam, sed differt ab ea secundum esse in fluxu et in quiete, quod est esse aliud et aliud, et secundum esse invia et in termino, quod item est esse aliud et aliud: et istis convenit dicere quod motus est aequivocum ad ea quae dicuntur species motus, quia nulla est res una vel natura uniens quantitatem et qualitatem et ubi, nisi illa analoga quae sunt ens et unum, quorum nullum est motus. Et sic motus est aequivocum vel analogum, non inventum in omnibus praedicamentis, sed in pluribus. Secundum hos autem oportet dici iterum, quod ea quae dicuntur species motus, non sunt species verae, sed sunt modi quidam et materiae, quibus aliter et aliter invenitur motus in hac natura quae est hujusmodi praedicamenti: et aliter in alia natura est quae est alterius praedicamenti: et similiter perfectio sive actus, quod Graece endelechia vocatur, quae cadit in diffinitione motus: quoniam motus qui dicitur esse perfectio mobilis secundum quod est mobile, non est unius rationis, sicut exposuimus in capitulo quod praemisimus.

Sunt autem qui etiam dicunt, quod motus est fluxus entis quod est in diversis praedicamentis, et dicunt quod fluxus per essentiam et differentiam specificam differt ab eo a quo fluit: unde dicunt quod nigrescere per essentiam et per differentiam specificam differt a nigredine: propter quod et nigrescere nec est species qualitatis, nec qualitas, et sic de aliis motibus, et de his ad. quae est motus. Et illi adhuc sunt duarum sectarum. Quidam enim illorum dicunt, quod motus neque in. genere, neque in specie sumptus est in aliquo praedicamento, sed est via ad rem praedicamenti, et quoddam principium ad ipsam: et cum hoc dicunt, quod motus in genere est nomen ambigue praedicatum de specialibus motibus, propter causas quas supra diximus. Et haec est secta in qua fuerunt quidam probati viri valde in secta Peripateticorum. Et Avicenna magis consentire videtur in hac sententia : et cum. Aristoteles dicit motum esse in diversis

praedicamentis, intelligunt hoc illi secundum, quod via ad praedicamentum dicitur esse de praedicamento, sicut etiam alia, principia generum dicuntur esse de generibus illis quorum sunt principia, sicut punctum et unitas sunt de genere quantitatis, et sicut forma et materia sunt de genere substantiae: propter hoc solum quod illa sunt principia essentialiter salvata in illis generibus. Motus autem non salvatur essentialiter in re generis, quia est principium sicut via, et non sicut ens permanens. Et confirmant dictum illud per similem modum loquendi, quia, aliter Aristoteles non dicit generationem esse naturam, nisi quia via est in natura. Simili modo ergo motus dicitur esse in genere, quia est via in genus.

Secunda autem secta dicentium motum differo per essentiam a re in quam est motus, est eorum qui dicunt motum esse praedicamentum per se, quorum sententia est, quod motus univoce praedicatur de speciebus motus: unde et continet sub se alterationem et augmentum, et allationem sicut species proprias. Et horum sententia est debilis, et superius improbata satis. Sunt ergo in universo quinque opiniones de motu, quae sunt inter alias magis famosae: et quia res est difficilis, horum omnium ponamus rationes et contradictiones, et postea eligam quod mihi magis verum videtur esse.

Pro his ergo qui. motum in praedicamento actionis dicunt esse, videtur quod motus nihil aliud est nisi quod ab agente fluit in patiens, sive a movente in movens: sed nihil ab agente fluit in patieris, nisi actio agentis: ergo motus nihil aliud esse videtur nisi actio agentis. Amplius motus est actus communis agentis et patientis, sive moventis et moti. Constat autem, quod commune utrisque nihil est nisi quod fluit ab uno in alterum. Ergo communis utrisque actus est fluens a movente in motum: hoc autem est actio moventis: ergo motus

est actio agentis. Adhuc ad idem est quod in secundo de Anima habetur ab Aristotele, quod actus activorum sunt in patiente et disposito: sed nihil est quod sit in patiente et disposito ab agente, nisi motus: ergo motus est actio agentis, et sic est in praedicamento actionis. Adhuc autem tria sunt, actio, motus, et passio: et haec igitur aut differunt secundum essentiam, aut conveniunt in eadem. Si differunt in essentia et sunt diversa, tunc sunt ab invicem separabilia: et hoc non est verum: ergo in essentia conveniunt. Et sic videtur quod motus non differt actione nisi per accidens et per rationem, scilicet quia secundum quod est exitus mobilis est motus: et secundum quod idem exit et fluit ab agente, sic est actio: passio autem est affectio qua afficitur patiens: ergo motus non erit essentialiter praedicamentum actionis, ut videtur. Hae igitur quaedam aliae rationes sunt eorum qui dicunt motum esse in praedicamento actionis.

His autem objicitur, quod motus est in mobili sicut in subjecto, et non in movente. Actio autem est in agente sicut in subjecto. Ergo motus diversus est ab actione: non ergo oportet quod sit in praedicamento actionis, sed. potius in praedicamento passionis, ut videtur. Quod autem motus sit in mobili et non in movente probatur per hoc, quia in quocumque est motus ut in subjecto, illud movetur: ergo si motus esset in movente sicut in subjecto, oporteret quod omne movens moveretur: hoc autem falsum est: omne autem patiens movetur, et passio videtur esse motus ejus. Adhuc autem motus est id quod continue aliquid abjicit, et aliquid inducit continue in subjectum: haec autem est passio quae abjicit a subjecto et inducit in subjectum, sicut ostendimus prius: ergo videtur motus esse passio et esse in genere passionis. Hoc autem etiam videtur ex hoc quod res non movetur nisi quamdiu afficitur aliqua spe- cie agentis. Affici autem spccie agentis pati est. Ergo moveri pati est: ergo et motus quidam est In genere passionis.

His autem opponitur, et sunt rationes pro tertia parte vel opinione facientes: sicut forma permixta potentiae, et forma pura non differunt per essentiam, sed per esse: motus autem est fluens forma permixta potentia: ergo non differt ab eadem forma pure accepta: sed forma quae mixta est potentiae In motu, est eadem cum ea quae pura est in termino motus: ergo non differunt Istae per essentiam: ergo essentialiter sunt in uno praedicamento: sed forma quae est terminus motus, nec est in actione, nec in passione, sed est In diversis praedicamentis .

Adhuc autem, cum fluit ens alicujus praedicamenti, aut terminatur ad terminum sibi extrinsecum, et essentialiter nullo modo in ipso contentum, aut terminatur termino In ipso essentialiter contento, licet per esse differat ab Ipso: siquidem terminatur termino sibi non essentiali, et qui non continetur in ipso: ergo terminatur ad ipsum tanquam ad extraneum: sed quodlibet extraneum aequaliter est terminus extranei: ergo quilibet motus potest terminari ad quemcumque terminum, quod est absurdum: quia quilibet motus habet proprium terminum: ergo relinquitur quod terminus motus intrinsecus sit per essentiam motui: ergo est idem cum ente fluente ad ipsum per essentiam, licet non per esse.

Adhuc autem si nos imaginemur puncti fluxum facere lineam, et terminari fluxum puncti in aliquo puncto ubi terminatur fluxus ejus, constat quod terminus lineae in quo stat fluxus puncti, intrinsecus est et essentialis lineae: et non possumus dicere quod punctum terminans fluxum esset alterius essentiae quam punctum, fluens: sed esse est aliud fluen-

tis et stantis per modum termini. Est autem per omnia simile in qualliluentc et terminante fluxum illum, et in quanto fluente et terminante fluxum quanti, et sic de aliis. Ergo ejusdem est motus et terminus motus: et sic patet quod motus est in eodem praedicamento in quo est terminus motus. Unde etiam dixit Alfarabius, quod motus acquirit formam post formas, sicut est additio lineae ad lineam, et sicut est additio infensi ad id. quod minus est Intensum: et hoc volebat dicere Averroes quando dixit motum nihil aliud esse, nisi generationem unius partis post aliam illius perfectionis ad quam tendit motus.

Amplius nomen et diflinitio rebus non adaptatur, nisi per essentiale rebus: sed nomen et diffinitio motus aptatur motibus specialibus per terminos eorum: ergo termini eorum ejusdem essentiae sunt cum Ipsis motibus naturaliter acceptis: ergo secundum quod terminus motus est in praedicamento, ita et motus.

Adhuc autem forma quae est actus materiae, et forma quae potentia est in materia, sunt essentialiter forma una: sed eadem forma quae est in potentia et in actu, est fluens, quando simul est in actu et in potentia: ergo ipsa essentialiter est eadem cum forma in potentia existente in actu: forma autem fluens est motus: ergo motus realiter sumptus est ejusdem essentiae et eiusdem praedicamenti cum forma quae est actus etiam mobilis: et sic in quot praedicamentis fuerit forma quae est actus mobilis, in tot praedicamentis motus invenitur.

Sed licet haec sententia sit absque dubio Aristotelis et Alexandri et Averrois et Themistii et fere omnium Peripateticorum, tamen opponitur contra ipsam probabiliter sic: secundum hanc opinionem nigrescere est nigredinis intensio et fluxus nigredinis, et idem in essentia cum nigredine: sed forma quae intenditur, aut cst, aut non est. Si est: ergo non acquiritur per motum: quod falsum est, cum nigredo acquiratur per motum qui est nigrescere. Si autem non est: sed quod non est, non intenditur: ergo non intenditur forma illa ut materia videtur.

Adhuc autem albedo permixta nigredini, et albedo pura, non sunt ejusdem speciei, nec ejusdem essentiae: sed omnis forma fluens in motu permixta est e contrario: ergo nulla talium formarum est ejusdem speciei et ejusdem essentiae cum forma pura et depurata a contrario: sed in termino motus est forma pura: ergo forma fluens in motum, et forma quae est terminus motus, non sunt ejusdem speciei et ejusdem essentiae. Et propter has duas rationes dicit Avicenna quod abhorret hanc opinionem.

Adhuc autem et sic potest objici contra eamdem: per motum aliquid recipitur continue de forma ad quam est motus: sed receptum per motum non est motus: ergo forma ad quam est motus, et forma quae secundum partem recipitur antequam res sit in termino motus, non sunt aliquid de motu: et sic motus non est ejusdem praedicamenti cum forma illa.

Adhuc autem si motus non differret a perfectione ad quam vadit, nisi secundum magis et minus: tunc non differret a forma ad quam vadit, nisi sicut differt imperfectum a perfecto. Sed cum imperfectum venit ad perfectum, tunc maxime est et manet: ergo cum motus venit ad formam ad quam est, tunc maxime esset et maneret: quod falsum est, quia cum motus venit ad. terminum ad quem est, tunc non est, sed desinit esse.

Adhuc forma movens et agens genere differt a suo movere: quia movere est in praedicamento actionis, et forma agens et movens forte in. praedicamento qualitatis vel substantiae, vel alterius praedicamenti: ergo a simili et per eamdem rationem forma recepta et acta differt a suo movere: ergo moveri est in uno praedica-

mento, et forma recepta per motum in alio: sed motus est cujus est moveri: ergo motus cum forma recepta per motum, non est in eodem praedicamento.

Adhuc autem illi sententiae qua dicunt motum acceptum, sicut viam esse in praedicamento passionis, videtur esse contrarium, quod motus est sicut via inter duos terminos sursum et deorsum: sed spatium non est magis sursum quam deorsum: ergo et motus non magis est actio quam passio: sed est utrumque, et sic cadit in duobus praedicamentis quae sunt actio et passio.

Rationes autem istae omnes praeterquam ultima, pro quarta sunt inductae opinione, contra quam videtur esse, quod id quod est principium alicujus generis, est ante omnia quae sunt generis ejusdem, et non causatum ab aliquo illo. Motus autem qui est alteratio, causatur ab aliquo quod est in genere qualitatis. Ergo non est alicujus principium quod sit in genere qualitatis.

Ad haec autem omnia notandum est, quod aliud est loqui de motu secundum suum esse quod habet in mobili, et aliud est loqui de ipso secundum quod est causans et efficiens aliquid in mobili quod movetur. Sed si nos loquamur de motu secundum esse quod habet in mobili, nos loquimur vere de essentia motus. Cum autem hoc modo sit imperfecta perfectio ejus quod movetur, oportet necessario, quod in quantum est perfectio formaliter conveniat cum eo quod est perfectio pura et perfecta. Et ideo dixerunt quidam illustres viri de secta Peripateticorum, quod motus non differt essentialiter a forma, ad quam est motus. In quantum autem est imperfecta perfectio, sic differt a forma ad quam est motus, per esse imperfectionis et permixtionis cum privatione illius formae, ad quam tendit motus: et hoc modo innegabiliter sententia Aristotelis est esse motum in tot praedicamentis in quot est forma, quae per motum acquiri potest: et haec est opinio quam credo esse, ve- ram. Si autem attendatur in comparatione ad moventem, a quo causatur motus, sic motus est actionis agentis effectus, et non actio ejus: quia actio est in agente, et motus in mobili, sicut dixit objectio superius inducta: et tunc motus firmatur in actione, sicut effectus In causa, et actio firmatur in motu sicut causa in effectu Et non puto hoc esse verum, quod movere moventis sit motus mobilis essentialiter, nisi Intelligatur quod hoc movere quod est a movente in mobili sicut a suscipiente movere moventis: sed. non suscipit ipsum per modum ejus quod est movere, sed per modum ejus quod est moveri. Sed ad hoc nos redibimus in sequentibus, et subtilius de hoc considerabimus. Si autem consideratur motus secundum quod est affectio mobilis, quae affectio causatur a motu, hoc est, a forma fluente de esse in esse, eo quod movetur: sic motus est in praedicamento passionis secundum rei veritatem: et ideo licet multae sint sententiae de motu in quo praedicamento sit, tamen istae duae sunt celebriores, scilicet quod sit in pluribus secundum numerum eorum in quibus est terminus motus, et quod sit in praedicamento passionis: quia esse motus absque dubio in mobili est, aut ut forma fluens, aut ut affectio mobilis, sicut diximus.

Rationibus autem inductis oportet nos respondere In quibusdam: quia quorumdam solutio patet ex praedictis, et ex dicendis erunt manifestae. Ea igitur quae ad hoc inducta sunt, quod motus sit in actione, solvuntur per hoc quod actio dupliciter dicitur, scilicet materialiter et formaliter, hoc est, id quod est actio secundum quod est accidens agentis, et comparatio agentis ad patiens. Et primo quidem modo motus est actio agentis, quia est Id quod est ab agente sive movente. Secundo autem modo motus non est actio, sed est effectus actionis. Et per hoc patet solutio trium primorum. Sed ad hoc quod inducitur, quod movere et moveri, et agere et pati sunt idem, in- fra respondebimus: hic tamen dicimus quod in omnibus his sunt duo, scilicet comparatio qua comparatur agens ad patiens, et e converso, et qua comparatur movens ad motum, et e converso: et hae comparationes sunt aliquo modo eaedem differentes penes comparata. Res autem penes quas comparationes illae sunt, et relationes sunt in his quae comparantur, et illae proprie sunt actio et passio, et movere et moveri, et non sunt eaedem, sed habent quemdam modum oppositionis: et ideo nec motus idem est actioni. Ea autem quae Inducuntur ad hoc, quod motus sit in praedicamento passionis, multi concedunt: sed tamen potest dici ad ea, quod motus aliud est quam affectio mobilis facta In motu et per motum, et affectio quidem In passione, motus autem non: et non sequitur, si motus et passio sunt in eodem subjecto, quod sint in eodem praedicamento: sic enim omnia essent in uno praedicamento, cum omnia alia sint In subjecto et substantia. Quod autem motus abjicit a subjecto et passio, non valet: quia arguit in secunda figura ex affirmativis: posset tamen responderi propositionibus illis, quod in veritate aliter abjicit a substantia passio, et aliter motus. Motus enim nihil abjicit substantiae, sed abjicit privationi, eo modo quo motus est continuus exitus formae de permixtione privationis: sed passio afficit substantiam passi, et Ideo abjicit aliquid de Ipsa: et tunc dissolutionem substantiae patientis inducit si intendatur et magis fiat. Quod autem dicit, quod in omni motu aliqua species moventis et agentis afficit mobile, dicendum quod verum est: et Ideo In motu est passio, non tamen motus est passio, ut dictum est.

Tertiam autem opinionem de motu inter omnes nos reputamus veriorem. Ea autem quae Avicenna objicit in contrarium, solvenda sunt per hoc quod nigrescere est nigredo fluens: quia nihil prohibet Id quod significat in motu, et id quod significat in quiete, esse ejusdem

essentiae, dummodo in esse diversificentur, sicut amare et amor, et sicut in multis aliis. Et non habent differentiam specificam qua differant ab invicem, nisi illa differentia accipiatur esse differens: quia penes talem differentiam verbaliter significant unum et cum motu et tempore, alterum nominaliter et sine motu: et sic patet quod nigrescere et nigredo sunt aliquo modo idem, et aliquo modo diversa. Ad hoc autem quod objicit ulterius, quod cum nigredo intenditur, aut intenditur nigredo quae est, aut quae non est, dico quod intenditur nigredo quae quodammodo est et quodammodo non est, sicut est in omni intensione. Est enim nigredo ens per se et non ens per accidens: nigredo dico quae est fluens: per se enim est: quia per se forma fluens est: sed in quantum privationi adhuc permixta est, et sic non est: et hoc modo dicit Aristoteles materiam quae motui subjicitur, per se esse, et per accideris non esse, in quantum privationi permixta est, sicut in primo libro diximus . Id autem quod intenditur, quamdiu est in motu intensionis, unum quidem est essentia, et continue diversificatur in esse: quia nisi esset unum in essentia, non reciperet comparationem per magis et minus: et nisi continue in esse diversificaretur, non differret a se per magis et minus: quia comparatio non est nisi univoci quod unit natura una: et differentia per magis et minus, non est nisi ejus quod secundum esse accedit secundum magis et minus ad naturam illam veraciter, cui nomen est impositum, quod quidam vocant accessum ad veram nominis impositionem.

Quod autem dicitur mixtum alterius speciei quam purum, et probatur ita esse

in coloribus mediis et extremis, Dicen-dum quod hoc non est simile. Omne enim quod movetur, prius est in medio quam

in extremo: sed medium inter extrema duobus modis accipitur: secundum esse completum, et secundum potentiam fluentem continue ad perfectum esse. Et primo quidem modo alterius speciei est medium quam extremum, quia non est utrumque species completa, quarum una est composita, et altera simplex. Secundo autem modo medium non est species neque forma completa, sed est via ad formam completam: et in illo unica fluit forma a suo esse incompleto ad suum esse completum: et hoc non vocatur absolute medium, sed cum determinatione, ut dicatur medium motus vel fluxus,: et hoc modo medium specificatur et diffinitur. Quod autem hoc quod diximus verum sit, patet in simili: constat enim quod continuum partes non habet nisi potentia quae in actu efficiuntur signa et dividunt continuum. Ponamus ergo fluere punctum et fluat ad cubitum in longitudine: sed signetur fluxus ejus in. dimidio cubiti, erit punctum terminus lineae, qui est in dimidio cubiti, et erit actu terminus lineae constitutae per fluxum puncti. Si autem producatur fluxus puncti in totum cubitum, erit punctum actu terminus lineae constitutae per fluxum puncti, qui est in extremitate longitudinis cubitalis: et illud punctum quod est in semicubito, non erit in linea constituta nisi potentialiter: et forma totius fluxus non dicetur terminari nisi puncto ultimo. Per omnem autem eumdem modum, ut dicit Alfarabius, est in omni vero motu. Motus enim est de numero continuorum: et ideo non specificatur in ipso ens fluens quodcumque fuerit, per id quod est in potentia, sed per id quod est in actu: et hoc est ultimum ad quod terminatur fluxus ejus quod est in potentia. Sed si nos signemus et dividamus motum cum aliquo nunc tempore motus vel tertiae partis, tunc in illo nunc erit finis motus: et ideo ille dat speciem

motui: et tunc forma fluens accipit esse actuale in illo, quia id medium est ei sicut extremum quoad hoc quod est terminus motus actu: quod tamen medium non erit nisi in potentia, si motus ultimus versus veram extremitatem dicatur continue produci: et hoc modo forma sequens addita cum praecedenti, efficitur unus motus specificatus in extremo: non est enim in medio priori quod non est nisi potentia in ipso motu.

Quod autem dicunt, quod forma est accepta permotum, et acceptum per motum non est motus, hoc non est difficile. Acceptum enim per motum non est motus, sed terminus et finis motus. Et quod dicitur, quod motus est generatio continua partis post partem illius perfectionis ad. quam vadit motus. tanquam termini ejus, Dicendum quod perfectio illa ad quam est motus tanquam ad speciem et finem, dupliciter per hoc consideratur, scilicet secundum esse et essentiam. Et secundum essentiam quidem non habet partem et partem, sed est forma simplex. Sed pars secundum esse accepta non est pars nisi sicut motus est pars. Haec enim est pars fluxus ejus: et hic fluxus continuus in partibus talibus est motus non differens a complemento ad quod vadit, nisi sicut magis et minus, quod tunc non differt nisi sicut minus perfectum a perfectiori. Dicendum est quod magis et minus dicunt diversitatem in esse formae fluentis: et bene concedo quod differunt sicut completum in esse, et sicut incompletum in esse. Quod autem dicunt imperfectum maxime cum conjungitur perfecto, dicendum quod hoc non est generaliter verum de omni imperfecto, sed est imperfectum quod est subjectum imperfectionis et perfectionis: et de illo est verum quod dicunt. Est autem imperfectum in esse propter hoc quod fluit et extenditur extra potentiam et imperfectionem donec depuretur et sit perfectum: et hoc non est quando completum est, quia non habet permanentiam in parti-

bus, sed successionem: et tale quidem est motus et similiter tempus: et ideo peccatum est in argumento secundum sophisma aequivocationis.

Ad hoc autem quod dicunt, quod forma movens et dans differt genere a movere: et similiter volunt arguere, quod forma recepta differt a moveri: dico ego, quod hoc est necessarium, quia movere est agere, et moveri est pati quoddam, si in genere sumatur nomen actionis: et neutrum illorum est forma dans vel recepta: quia forma recepta hoc modo quo recipitur, dupliciter recipitur, scilicet secundum esse influxum, et secundum affectionem quam facit in subjecto. Et primo quidem modo est motus: secundo modo est effectiva passionis: cum. tamen ipsa sit forte in genere qualitatis et quantitatis, vel ubi, vel. in aliquo genere secundum diversitatem praedicamentorum.

Quod autem dicunt, quod secundum quod est via, est passio: dicendum quod hoc dixit Averroes, et forte melius fuisset si dixisset affectionem mobilis esse passionem. Si tamen nos velimus verificare dictum ejus, dicemus quod via potest accipi in se ratione spatii, vel ex parte viantis per ipsam. Et via quidem similis est motui ut est in se, et non passioni, sed via ex parte viantis in ipsa est passio viantis quod per viam quasi trahitur ab agente quod compellit ipsum sic viare et moveri.

Opinionem vero quae dicit non in genere esse motum, sed viam esse ad ea quae sunt generis, improbare nolo, quia scio quod genera praedicamentorum continent entia. Motus autem propter sui imperfectionem non est ens proprie loquendo, sed est entis: et ideo non proprie cadit in genere, nisi hoc modo quo ea quae sunt rerum quae sunt in generibus, reducuntur ad genera. Et quod dicitur, quod causatur a re generis, dicendum quod hoc est verum: tamen nihilominus est: etiam causa rerum quae sunt in genere. Et hoc modo quodam modo est principium vel actus aliquorum principiorum: et ideo est actus moventis causae et actus mobilis quod reducitur ad materiam. Haec igitur sufficiant de determinatione diversarum opinionum in diversis generibus motum ponentium. Nos autem in quinto hujus scientiae libro investigabimus utrum motus sit in omnibus praedicamentis, an non, et utrum est in substantia motus, et qualiter ponitur esse in quatuor generibus: haec enim sciri non possunt, nisi considerentur species motus. Et nos non intendimus hic nisi de motu in communi ponendo diffinitionem ejus.