CAPUT VIII.

Quid subjicitur in omni fieri, et quomodo unum dicitur fieri ex alio ad sciendum numerum principiorum.

Sicut igitur consuevimus dicere, procedemus primum aggredientes de universali fieri et generari. Convellit primum, dicere quae secundum naturam sunt contraria, quae sunt de mobili secundum se non contracto ad materiam: et deinde in aliis libris sequentitihus speculabimur circa unumquodque propriam ejus generationem et principia propria ipsius secundum quod ad hanc vel illam materiam mobile consideratur contractum, sicut in scientia Mineralium tangemus, et in scientia Vegetabilium, et in aliis similiter secundum omnium naturalium diversitatem.

Incipientes igitur In universali dicimus aliquando ex alio fieri aliud secundum mutationem in substantia, et dicimus ex altero fieri alterum secundum mutationem. in accidentibus. Utroque autem Istorum modorum possumus significare simplex, et possumus significare compositum. Simplex autem significamus dupliciter, scilicet subjectum tantum supponentes, vel privationem, sive al. terum contrariorum supponentes. Compositum autem, quando supponimus subjectum cum privatione permixtum. Simplex enim subjectum, dicimus fieri, sicut quando dicimus, homo fit musicus. Simplicem autem privationem dicimus quando dicimus, immusicus fit musicus. Compositum autem sicut quando dicimus, homo immusicus fit musicus. Et sicut est ex parte subjecti, quod fit ista mutiplex significa- tio, ita est eadem multiplicitas ex parte praedicati quod est terminus mutationis. Dicimus enim, homo fit musicus vel homo fit homo musicus: sed non dicimus, vel musicum vel hominem fieri hominem: quia subjectum nunquam est terminus mutationis vel motus .

Sciendum ergo quod cum propositio, ex, sit nota originis motus, et in origine motusaliquid objiciatur quod est privatio, non proprie dicimus, ex, nisi quando supponitur privatio simplex, vel materia immixta privationi: et ideo dicitur, ex immusico fit musicus, et ex immusico homine fit musicus, vel ex immusico fit homo musicus, vel ex immusico homine fit homo musicus. Sed cum subjicitur solum subjectum, cujus nihil in toto motu abjicitur, non recipit semper propositionem. Unde bene dicitur, homo fit musicus: sed non convenienter dicitur, ex homine fit musicum vel homo musicus.

Patet igitur ex his privationem et subjectum videri esse duo: quia unum eorum permanet, alterum non permanet: et ideo in motu diversa supposita diversimode significantur: homo enim permanet idem in motu. Immusicum autem non permanet, sed abjicitur, cum homo immusicus fit musicus, sive simplex privatio, sive cum subjecto composita et complexa significetur. Cum autem significatur privatio simplex, potest poni sine ex praepositione, ut dicatur, immusicum fit musicum, sicut diximus: tamen, magis proprie significetur cum propositione quod abjici. ci. tur , et non manet idem in toto motu.

Si igitur aliquis subtiliter ea quae dicta sunt, inspiciat, videbi quod in omni mo- tu aliquid aliud a privatione et habitu oportet subjici, et illud est quod proprie fit et permanet in toto motu: et licet hoc numero sit unum per se et cum privatione sumptum, tamen non est unum specie et forma. Si enim esset unum specie, esset idem ratione: quia specie idem et ratione idem pro eodem accipimus. Quod autem hoc sit verum, in exemplis prius habitis est accipere: quia licet

idem subjecto sint homo et immusicum, tamen est alia ratio hominis et alia ratio immusici: ergo et atiaspcci. es et formautriusquepenes quam sumitur ratio Constat enim quod non est una species et ratio permanentis et non permanentis: id enim quod neutri contrariorum oppositum est sicut subjectum, illud permanet et alterius rationis in motu, quam id quod est unum oppositorum in motu, et non permanet in toto motu, sicut homo permanet qui subjicitur musico et immusico, sed musicum et immusicum non permanent, sed uno adveniente per motum, abjicitur alterum: et hoc similiter est in composito modo significatis, quia licet unum sit numero quod supponitur quando dicitur, immusicus homo fit musicus, tamen privatio abjicitur et subjectum manet. Et ideo altera sunt specie, homo et immusicus homo, in quantum est immusicum quoddam.

Licet autem sic nuper diximus ex aliquo fieri aliquid in non permanentibus, magis et inconvenientius quam in permanentibus, sicut diximus ex non musico fieri musicum, et non dicimus ex homine fieri musicum: tamen etiam aliquando dicimus in. permanentibus: et hoc praecipue quando in nomine subjecti permanentis importatur privatio ad formam quae est terminus mutationsi, sicut cuprum se habet ad statuam secundum se, sed per artem accipit figurationem: et ita se habet semen ad id cujus est semen: et

ideo dicimus ex aere fieri statuam, et, ex semine animal: et non (licinius aes fieri statuam, vel semen fieri animal. Uterque autem modus dictus est conveniens opposito non permanenti, in motu, quia in ipso dicimus ex hoc fieri hoc: et dicimus hoc fieri hoc. Verbi gratia, quia dicimus ex immusico fieri musicum, et dicimus immusicum fieri musicum. Et in composito cum privatione similiter observatur uterque modus: quia ei dicimus, ex immusico homine fit musicus, et immusicus homo fit musicus: sed unum illorum dicitur gratia subjecti et alterum, gratia privationis, ut diximus: quia licet dicamusimmusicum fit musicum, supponitur tamen ibi subjectum quod idem numero est cum immusico, Ii cet ratione sit differens: et ideo subjectum quodammodo est unum, et quodammodo duo, et quidem est. in omni fieri.

Dicitur enim fieri multipliciter, quia quaedam non dicuntur simpliciter fieri, sed potius dicuntur secundum aliquid fieri, sicut ea quae alterantur, vel augentur, vel diminuuntur: quaedam autem dicuntur simpliciter fieri, sicut substantiam quando generantur: alia autem dicuntur secundum quid fieri, et non simpliciter. Et manifestum est quod in omni fieri est necesse aliquid subjici quando fit res aliqua: et hoc manifestum est in. mutationibus accidentium, quia quantum et quale et ubi non. fiunt nisi in subjecto aliquo: ideo sola substantia est, quae non est in subjecto sic, quod in denominative sit praedicata de ipso, et non sit in eo sicut quaedam pars. Alia autem omnia denominative dicuntur de substantia, et sunt in ipsa sicut in subjecto, et non. sicut pars quaedam esse ipsius. Quod autem, etiam substantiae cum fiunt, exquodam subjecto fiant, diligenter, consideranti fiet utique manifestum: semper enim aliquid est subjectum in ipso fieri substantiarum, ex quo fit quod fit, sicut

cum plantae et. animalia fiunt ex semine, subjicitur materia ex privatione procedens ad habitum. Sed est differentia, quia in mutationibus accidentium subjicitur id quod simpliciter est subjectum: inmutatione autem substantiarum subjicitur subjectum quoddam: subjectum enim est ens in se completum per formam substantialem et materiam quae est causa accidenti existenti in eo: sed materia qua) subjicitur generationi substantiae:, non. est ens completum in se, sed in potentia est, et subjicitur non accidenti primo, sed formae substantiali: et ideo est subjectum quoddam.

Similiter autem illa quae fiunt simpliciter, sicut substantiae, multipliciter fiunt:. Alia enim illorum fiunt transfiguratione, sicut quae ex infigurato esse figurantur: sicut fiunt statuae imaginis et idolorum. Alia autem fiunt appositione sive addifionepartiurn, sicut quae augentur per extrinsecam, appositionem, sicut mons qui fit ex additione terrae, super terram per diluvium vel per aliam causam. Quaedam etiam fiunt abstractionem partium quarumdam, sicut figura incisionis, sicut quando ex lapide sculpitur forma Mercurii, vel Jovis. Quaedam autem fiunt compositione quadam diversorum, ut domus. Quaedam autem alteratione, sicut illa quorum materia per actionem qualitatum primarum convertitur, sicut ex semine fit caro et os, et ex luto fit later. Et in omnibus hujusmodi. manifestum est quod diximus, quod omnia videlicet fiunt ex substantiis quae subjiciuntur fieri, ipsorum.

Unde ex. omnibus quae dicta sunt, est ostensum pro hoc quod fit, semper est compositum ex materia et privatione: quia cum fit aliquid, quod fit simpliciter, et aliquid quod fit hoc sive secundum quid et non simpliciter, semper est in eo duplex quod fit, scilicet sujectiim et oppositum habitui quod est privatio. Dico enim in eo fieri, quando homo fit musicum oppositum habitui, non musicum, et subjici hominem. Similiter autem quando fit figuratum, opponitur infiguratio, et subjicitur vel aliud, aliquid, Et similiter quando aliquid fit ordinatione, opponitur inordinatio, et subjicitur subjectum ordinis et inordinationis. Et similiter opponitur informatio formationi, et sic de aliis. aes autem et lapis et aurum et hujusmodi quae formantur et figurantur, sunt subjecta manentia in toto fieri.

Manifestum est igitur ex his quae dicta sunt, quod esse et principia corum quae natura sunt et fiunt natura et non secundum accidens, sunt in numero illo in quo sunt ea ex quibus fiunt naturalia per se et non secundum accidens. Constat autem, quod unumquodque quod fit, secundum quod fit ex subjecto materiali et forma. Et hoc est videre in eo quod fit secundum accidens, quia musicus homo componitur quodammodo acciden. tal. iter ex. subjecto homine et musico. Cujus probatio est, quia situ resolvas rationem hominis musici, resolves ipsam in hominem et musicum: sed ex eisdem componitur compositum in quae resolvitur: ergo ex. illis componitur et fit ex his. Et similiter in compositis substantiis quae fiunt ex hoc quod materia accipit formam per motum. Et secundum hoc videbitur duo esse principia ejus quod fit, formam et materiam. Unde si prima ratio est vera, quod subjicitur est materia, et immixta materiae privatio, et forma accipiturper motum, videbitur quod tria sint principia scilicet materia, et forma, et privatio: et si haec ultima ratio est vera, quod principia sunt quae componunt rem factam, videbitur duo esse principia tantum, scilicet materiam et formam. Et sic patet quod supra diximus, dubitationem videlicet esse mul-

tam, utrum duo vel tria sint principia rei ejus quae fit naturaliter.