CAPUT I.

Quod physici est tractare de vacuo, et quibus rationibus probatur vacuum, esse, et quibus non esse ab Antiquis, et quod illi qui dicunt vacuum non esse, contradicebant ad problemata.

Eodem autem modo accipiendum est per intellectum, quod physici est considerationem facere de vacuo, sicut suum est considerare de loco. Eadem problemata quaerenda sunt de vacuo, quae quaeruntur de loco, quae sunt tria. Si est scilicet, aut non est: et si ponitur esse, quomodo est, et quid est. Quaecumque enim ex eisdem principiis et rationibus ad utram que partem contradietionis induc tis, similem habent incredulitatem essendi, et fidem sive credulitatem essendi, horum consideratio pertinet ad eamdem scientiam. Ex eisdem principiis autem et rationibus vacuum et locus accipiunt similem incredulitalem et fidem essendi et non essendi. Cum ergo locus sit de consideratione physici, erit et vacuum de consideratione physici. Hoc autem mani- festum est ex hoc quod physici ponunt vacuum esse in genere loci: quia ponunt esse vacuum sicut locum quemdam et vas quoddam. Videtur autem plenum et vacuum et locus idem esse substantia, sed differunt secundum esse et diffinitionem: quia, Antiqui dixerunt esse plenum id quod est, ut locus, et vas, cum habet in se grave aliquid et grossum, visibile et tangibile, cujus ipsum est susceptivum. Cum autem privatum est illo, tunc dicebant idem receptaculum esse vacuum. Locum autem dicebant idem per rationem qua susceptibilis est illius, non distinguentes inter locum et vas, tanquam idem sit vacuum et plenum, et locus secundum subjectum, esse autem ipsorum secundum rationem diffinitivam non idem esset.

Tractantes autem de vacuo oportet nos incipere ab illo quod intendunt alii Philosophi assignare per nomen vacui, accipiendo quaecumque dicunt illi qui asserunt esse, secundo qui asserunt non esse vacuum, et tertio iterum colligentes eas quae communes opiniones sunt de vacuo et nobis et Antiquis: quia illae videntur esse verae et communiter cognitae. Sunt igitur quidam qui volunt ostendero vacuum nihil esse, et non probant genera- liter vacuum non esse, sicut intendunt universaliter affirmare vacuum illi qui ponunt vacuum esse, sed potius contradicunt particulariter, et ostendunt quoddam vacuum non esse quod illi dicebant esse vacuum. Et ex hoc universaliter volunt affirmare, quod nihil est vacuum : et ideo peccant peccato Anaxagorae, qui cum deberet ostendere nihil esset vacuum, conatus est ostendere materiam non esse vacuam, sed potius in se latentem habere formam. Et ideo non eodem modo argumentantur quo illi qui dicunt esse vacuum, sed ferunt contra eos contradictionem particularem, ostendentes vasa esse plena, quae vacua dicuntur esse ab Antiquis. Probant enim, quod aer aliquid est et non nihil, litigii sui materiam sumentes per utres, et monstrantes quod aer fortis est in clepsydris, quae sunt instrumenta furantia aquas : quia AdminBookmark est verbum

Graecum, quod idem est quod furari : et AdminBookmark est aqua. Est autem instrumentum superius strictum habens collum cum ore parvo, quod digito obstrui possit : et inferius est latum habens multa foramina in fundo, quod cum infusum c t aqua si obstruitur superius foramen, non egreditur aqua inferius : quod illi dicebant fieri propior vim aeris aquam detinentis. Et erant decepti, quod licet verum dicant aerem esse aliquid, non tamen propter vim aeris aqua stat in vase : sed ideo quia nihil est vacuum : et ideo oportet superficies corporum esse conjunctas : et ideo aqua nullo motio separatur ab aeris superficie, nisi aer ipsam de instrumento cadentem sequi possit, et alius aer sequi possit ipsum : et hoc est quando foramen superius aperitur. Et hoc est unum principiorum quo utuntur qui faciunt ingenia : fiunt enim multa vasa et syphones per illud principium. Et illi qui volunt levare magna pondera parvo instrumento, faciunt primo inseparabiles superficies corporis quod levare volunt, et instrumenti, et tunc levant unum per aliud. Sunt autem et multae aliae rationes quibus utuntur ne- gantes esse vacuum, quas infra ponemus : hanc enim posuimus, ut ostendamus quod illi qui probant non esse vacuum, non probant ipsum non esse nisi particulariter, quando dicunt quod non est vacuum, quia vasa quae videntur esse vacua, sunt aere plena : et ideo necessarius est tractatus isto in quo probabitur vacuum universaliter non esse. Sunt autem alii his oppositum dicentes in eo etiam quod particulariter vacuum esse affirmant : quia dicunt, quod vacuum est spatium in quo nullum corpus grossum sensibile est ad visum et ad tactum.

Opinantur enim, quod omne quod est, sit corpus grossum et sensibile quod resistit actui et terminat visum, et dicunt quod in quo nullum corpus tale est, quod hoc est vacuum, Cum autem illi qui negant esse vacuum, volunt contradicere illis qui dicunt vacuum esse aliud, non oportet probare quod aer sit aliud, sed oportet adducere rationes ad hoc quod nullum spatium vacuum separatum a corporibus, sive infra caelum, sive extra, nec etiam quod spatium vacuum infra corpora sit quod actu: oporteret igitur probare eos, quod tale vacuum non sit quod capiat totum mundum, et quod nullum corpus sit vere continuam, sed interceptum multis vacuis, sicut dixit Democritus et Leucippus et alii Philosophorum : aut oporteret eos probare et ostendere si vacuum sit aliud, quod sit extra omne corpus separatum extra caelum : cum sit spatium continuum infinitum extra coelum existens, sicut dixit Pythagoras.

Patet igitur quod illi non secundum hypothesim ad problemata contradicunt : quia particulariter demonstrant non esse vacuum, cum universaliter contradicere deberent. Verumtamen illi qui affirmabant esse vacuum, dicunt unum quod

macris est verum, et inter ana convo- mentiris esse videtur: et hoc est, quia motus secundum locum non erit, si vacuum non esse ponatur. Motus autem secundum locum qui destruitur non posito vacuo, est loci mutatio et augmentum et decrementum: quia id quod augetur, immutat locum crescendo in locum majorem: et id quod diminuitur, decrescit in locum minorem. Non enim videbitur loci mutatio esse quocumque modo fiat, nisi, sit vacuum: id enim quod quocumque modo mutat locum, aut movetur ad plenum, aut ad vacuum: sed ad plenum moveri non potest: quia plenum nihil amplius recipere potest: si vero recipiat, tunc erunt duo corpora in eodem loco: quod esse non potest: quia infra ostendemus, quod si duo corpora sunt in. eodem loco, quod continget etiam, quaelibet corpora essem eodem loco, et quaelibet corpora cruri unum corpus. Non enim potest aliquis dicero differentiam quare quaelibet corpora non possunt esse in eodem loco, si concedat duo posse esse in eodem loco: et si hoc contingat, tunc sequerentur multa inconvenientia: tunc enim corpus maximum potest esse in parvissimo loco. Multa etiam parva possunt esse in loco parvo, et multa parva sunt aequali. a magno. Ergo et maximum potest esse in loco parvissimo. Convenit etiam inaequalia esse in eodem loco, quod est maximum impossibile quod convenit tria aequalia esse in loco uno et eodem: duo autem aequalia aequantur lini aequali, quod duplum est ad unum: ergo et illud potest esse in. loco subtripli sibi.

Et haec omnia inconvenientia putabant

sequi Melissus et Parmenides si poneretur ens moveri, et ideo dixerunt ens esse unum immobile. Si enim moveatur, cum his rationibus non possit moveri ad plenum, necesse est osse vacuum, ut dicunt: vacuum autem non dicebat esse Melissus: et ideo dixit ens immobile: patet igitur quod quidam vacuum esse demonstrant ex. dicta ratione de motu, qui non potest esse ad plenum, sed ad vacuum.

Alio vero modo probant esse vacuum quib iis da ni exp eri m ent is, qu o ru m rati o-

nem non vere perspexerunt. Dicunt enim quidam, quod quaedam res quando ex ipsis impleta sunt vasa usque ad summum, adhuc videntur esse coeuntia et calcata in minora spatia vacua quae intra se habent, sicut dicunt lieri de vino. dum enim dolia plena sint, adhuc recipiunt utres parvos et tenues, et praecipue recipiunt corpora tenuia paulatim immissa, sicut catenas vel nummos, ita quod expertum est, quod vas parvum plenum vino usque ad summum, adhuc recipit nummos parvae percussurae et tenuis: cujus causam dixerunt illi esse, quod corpora illa intrant in spatia vacua quae sunt intra vinum, postquam vinum fuerit impressum et condensatum per corpora quae immittentur in ipsum.

Amplius autem omnibus istius sectae physicis videtur augmentum et nutrimentum lieri. per vacuum quod est inter corpora quae nutriuntur, quae nos poros vocamus. Dicunt enim omnes Philosophi hujusmodi, quod alimentum per quod nutritur animal vel corpus: constat autem, quod intrat in corpus animalis: cum ergo duo corpora non sint in eodem loco, constat quod non intrat in plenum: ergo mittitur in vacuum: ergo vacuum est intra corpora naturalia ad minus.

Testimonia, autem ad hoc idem redueunt experimentum de vase cum cineribus: cineribus enim vas plenum tantum recipit aquae, quantum vas vacuum sine cineribus: cujus causam dicunt esse vacuum quod separat inter particulas cineris: et hoc quidem verum est de cinere, et melius invenitur in farina : et quanto fuerit etiam farina subtilior, tanto plus recipit aquae, ita quod aliquando recipit plus aquae quam vas vacuum capere posset. Cooperatur autem ad hoc siccitas farinae et cineris. et hujusmodi causam, sicut diximus, dicunt esse vacuum multiplex, quod determinat inter corpuscula parvula farinae et cineris. Pythagorici autem dicunt infinitum vacuum esse, et extra caelum et mundum esse, et Coelum dixerunt magnum animal esse, quod spiritu suo anhelando et respirando in seip sum attrahit vacuum ex infinito vacuo quod est extra caelum, et illud vacuum sic inspiratum separat naturas rerum in mundo distinctarum ab invicem, tanquam vacuum sit id quod separat ea quae sunt ad invicem, et quae sunt consequenter : et dicunt hoc determinans quidem primum esse in numeris faciens discretionem, et per numeros determinat alia: quia numeri secundum eos principia erant rerum sensibilium. Rationum etiam habebant, quia id quod distinguitur et dividitur vacuo, aut dividitur vacuo, aut pleno. Constat autem quod non pleno, quia hoc est continuum in omnem loci sui dimensionem : ergo discontinuatur vacuo et distinguitur.

Est autem deceptio in experimento, quia tres causae sunt quare cinis vel farina plus capit aquae quam vas vacuum. Una quidem est commixtibilitas : quia subtilis est einis et praecipue farina, et commiscetur aquae et terminat eam : et aqua continuat farinam : et efficitur utrumque retentivum alterius. Secunda causa est porositas cineris et farinae : quia aqua retinetur in poris cineris et farinae, et plus in poris farinae : quia illa habet poros obliquos, ex quibus non potest effluere aqua : et ideo magis continuatur per aquam : et aqua evaporante continua manat indurata. Cinis autem magis habet poros amplos et rectos: et ideo sorbet quidem aquam fortiter, sed non bene retinet: et ideo aqua effluente et evaporante discontinuatur cinis. Horum autem

rationem in IV Meteororum reddere habemus. Tertia causa est corruptio aquae secundum partem a siccitate cineris : quando enim dividitur in partibus cineris et miscetur, tunc in parte corrumpitur : et hoc ostendit signum infallibile : quoniam quando postea exprimitur, non tanta est, quanta fuit quando infundebatur, et cinis est minus quam prius : et hoc praecipue evenit in farina, quia in illis poris transfusis retinetur ita quod forte nulla aqua exprimi possit, quando bene fuerit admixta farinae.

Haec igitur sunt fere ex quibus Philosophi dixerunt esse vacuum, et ex quibus alii negant ipsum esse. Et reducitur positio ponentium esse vacuum ad tria. Quidam enim dixerunt, vacuum esse locum extra caelum separatum a corpore, sicut Pythagoras. Quidam autem vacuum dixerunt locum infra caelum separatum a corpore, sicut Democritus et Leucippus : et horum sunt inductae rationes de vacuo. Quidam autem dixerunt ipsum esse imbibitum in corporibus naturalibus porosis, et per ipsum fieri rarefactionem et condensationem, sicut dixit Xirtes: et hujusmodi rationes non sunt habitae supra. Et propter istum diximus, quod fere tot et hujusmodi rationes sunt, quot et quales positae sunt, ex quibus alii probant esse vacuum, et alii improbant ipsum esse.