CAPUT VIII.

Quae sit diffinitio pulcherrima, et qualiter inveniatur loci diffinitio ex dictis loci proprietatibus.

His autem suppositis, oportet considerare ea quae reliqua sunt, sicut est diffinitio loci, et solutiones dubitationum inductarum de ipso: sed oportet prae intelligere qualis diffinitio debeat inquiri de loco. Oportet enim nostram intentionem talem fieri, ut ex diffinitione investiganda reddatur quidem quid sit locus secundum substantiam, et per eamdem diffinitionem solvantur quaecumque sunt opposita de ipso, et ex eadem manifestae fiant et proprietates quae insunt ei. Amplius autem quod et discoliae est, id est contradictionis et difficultatis causa, ex ipsa sciantur et manifesta fiant ea quae opponuntur a discolis circa locum: hoc enim modo pulcherrime demonstratur unumquodque. Si enim aliqua diffinitio assignetur, ex qua non possunt omnia ista declarari, aut inutilis est, aut insufficiens, et hoc praecipue in physicis, ubi causae diffinitionem rei ingrediuntur. Hoc autem proposito incipiemus venari diffinitionem talem loci ex praelibatis proprietatibus.

Primum quidem igitur oportet intelligere, quod locus non quaereretur nisi esset motus: licet enim corpora physica quiescant in propriis locis, non. ita tamen scitur locus ex quiete sicut ex motu: quia motus est sicut habitus, et quies est sicut privatio: per habitum autem cognoscitur privatio: et ideo si aliquo modo cognoscitur locus per quietem, oportet tamen quod illius cognitionis principium sit a mo tu. Propter enim motum localem atiam caelum a quibusdam maxime putatur in loco esse. Caelum enim habet motum localem per se: et non est verum quod dicunt quidam, quod non moveatur nisi secundum situm: habet enim motum secundum situm in partibus, quia partes suae in motu renovant situm: sed habet motum localem, eo quod circa locum movetur. Et non approbamus sententiam eorum qui dicunt, quod movetur secundum partes, et non secundum totum. Totum enim non est extra partes: et ideo quod secundum omnes partes movetur, secundum totum etiam movetur: et hujusmodi inferius dicemus causam et declarationem. Motus autem per quem scietur locus est duplex, scilicet loci mutatio, aut secundum augmentum et decrementum quod est in quantitate: loci enim mutatio indicat locum ex quo et ad quem si est recta, vel locum circa quem si est circularis. Id autem quod augetur, crescit in majorem locum: et id quod minuitur, decrescit in minorem. Similiter autem mobile quod movetur actu, indicat locum esse duplex: quoddam enim est mobile per seipsum, et quoddam per aliud.: et illud quidem quod est mobile per aliud, adhuc ulterius est duorum modorum: quoddam enim sic est mobile per aliud, quod contingit aliquando per seipsum moveri, sicut digitus in manu, et universaliter pars in toto: haec enim cum separantur ab his quorum partes sunt, et efficiuntur actu per seipsa distincta, tunc per se moveri, possunt. Quaedam autem sic sunt mobilia per aliud, quod nunquam ei convenit per se moveri, et illa sunt inseparabilia ab bis in quibus sunt, sicut sunt formae et accidentia in corporibus motis, ut albedo et scientia: haec enim suum non transmutant locum, nisi per illa in quibus sunt. His itaque habitis, investigamus unum eorum quae intrant in diffinitionem loci, quod est esse aequale locato,

Quoniam autem aliquid esse in loco: communi dicimus, quia est in caelo, et hoc quia est in acre, et aer est in caelo, et in aere dicimus ipsum esse non omni, sed propter ulti muni aeris quod est superficies concava acris continens locatum, manifestum est quod nihil est in loco communi nisi ratione loci proprii. Si enim totus aer esset locus, tunc locus non esset aequalis locato. Igitur videtur quod locus sit aliquid hujus primum et continens proximum, cum actu sit divisum et diversum ab essentia locali: quia aliter esset forma vel figura locati, ut supra ostendimus.

Cum autem continens primum et proximum non divisum et distinctum est a locato, sed continuum ei, tunc non dicitur in eo esse sicut in loco, sed potius ipsum continens primum et proximum dicetur esse in contento sicut pars in toto, pars essentialis, sicut terminus terminati continui pars est essentialis: hoc enim modo dicitur superficies intrinseca pars continui corporis, et linea pars superficiei, et punctum lineae pars. Cum autem sit divisum et contactum habens ad. ipsum contentum, tunc contactus est in primo quodam fine proximo: tangit enim corpus contentum id quod est continens ipsum corpus in primo occurrente sibi, et hoc est superficies concava corporis continentis: et tunc neque pars est ipsius, quia contingentia se diversa sunt: neque distantia quae est inter terminos superficiei continentis est major quam distantia quae est inter terminos superficiei contentae, sed aequalis, quia una est: unum, enim bene dicitur sibi, aequale quando refertur ad diversa, sicut in geometricis solemus dicere, quod latus figurae est aliquando sibi aequale. Ultima enim sunt contingentia se in eodem quod est distantia una numero existens, quae est inter terminos illarum superficierum. Cum autem superficies continens non sit diversa a contento, sed continua sibi: tunc contentum non movetur in. illo quod

sibi est continuum, sed potius movetur cum illo sicut totum movetur cum parte, et e converso. Divisum autem est continens quod est superiici. es exterior divisa a contento et diversa ab illo, mobile non sic movetur, quia contentum in ipsa movetur sine illa, sive vas sit, sive sit locus immobilis: quia etsi moveatur, tamen non movetur necessario motu locali. Amplius quando continens non est diversum sive divisum, tunc dicitur esse in contento sicut est pars in toto, sicut visus in oculo qui est pars quae non potest habere motum per se si dividatur a toto. Cum. autem divisum est continens primum sive proximum, tunc non dicitur esse in contento, sed e converso contentum in ipso, sicut aqua dicitur esse in cado vel. in urna, et vinum in scypho. Et hoc indicat diversus motus ipsorum: quia manus cum corpore movetur, et non de corpore ad corpus: aqua autem movetur in cado, et de cado ad caduni. Jam igitur ex his, licet insufficienter, manifestum est quid sit locus ex. quibusdam diftinientibus ipsum: est enim locus contingens et continens aequale secundum spatium ei quod est in ipso. Oportet autem scire et alias duas proprietates et differentias loci antequam habeatur loci diffinitio propria.