In Librum De Noe Et Arca Admonitio.

Etsi dubitari non possit quin liber de Noe et Arca, vel potius, uti citatur ab Augustino (Cont. Jul. Pelag., l. II, c. 2, et l. IV, cont. duas epist. Pel. c. 11) , et in codice Corbeiensi nuncupatur, de Arca Noe, Ambrosio sit ascribendus; affirmari tamen nequaquam potest eum ad nostram aetatem integrum ac plane incorruptum pervenisse. Lacunis siquidem et frequentioribus et manifestioribus interscinditur, quam ut de temporis in eumdem injuria queri, vel incredibilem scriptorum oscitantiam accusare non liceat. Enimvero ut hic ejusmodi omissionum, quae suis quaeque locis indicabuntur, omnia exempla non proferamus, evidentem sane ac enormem ἀνακολουθίαν deprehendere est in illis cap. 25 verbis: Sed si quis epulas fortiores sibi exhibere non possit, hujusmodi tamen habeat passiones quae non noceant, sed delectent. Ideo in principio S. Moyses informavit nos atque instruxit de insufflatione animae, ut non laberemur opinionibus diversis philosophorum, etc. Quae hic, amabo, sensus cohaerentia et consecutio? Sed planum fiet caput ab initio perlegenti non modo illum e Genesi versum: Verumtamen carnem in sanguine animae non comedetis (Gen., IX, 5) , praetermissum esse: at ea quoque desiderari omnia, quibus haec eadem verba sanctus doctor explicuerat, et unde collegerat in hunc modum: Ideo in principio, etc. Constat igitur Ambrosianum hoc opus mutilum esse; nec proinde mirum, si quae inde non semel laudavit Augustinus (Loc. citat.) , illic jam amplius non reperiantur. Dolendum sane optimos quosque manuscriptorum excidisse, ac nos non nisi in vitiosos incidisse ac foede corruptos. Nihilominus tamen eorum quos nancisci nobis contigit, ac potissimum Corbeiensis, Longipontini ac Vaticanorum beneficio, non paucis nec levibus naevis qui in editiones irrepserant, abstersis, lucubrationem hanc multo emendatiorem exhibemus.

Hoc in opere universim quidem Ambrosii consilium fuit Noe sancti vitam, mores, gesta et mentis altitudinem (Cap. I, n. 1) describere: sed tamen praecipua ejus cura in arcae constructione ac generali diluvio explicandis collocata est. Singulas sacrae hujus historiae partes diligenter expendit, indeque sensum cum litteralem, tum spiritalem sive, ut ipse loquitur, altiorem exprimere omni industria adnititur, ut non temere aliam ejus commentationem reperias, ubi majori studio in utrumque illum sensum scrutandum eruendumque incubuerit. Illic etiam aliorum identidem opiniones non sine multa eruditione in medium profert; si quid tamen ipsi in mentem veniat quod videatur anteponendum, illud candide ac sine ullo supercilio proponit.

0361 Quod ad Philonis scripta, tametsi eum de arca Noe atque diluvio scripsisse, cum de aliis historiae patriarchae ejusdem partibus tractatus ediderit, non videatur a fide alienum; utrum tamen revera sanctus Antistes aliquem hujus auctoris de hoc ipso argumento librum, quem imitaretur, habuerit, divinare non possumus. Illud tantummodo licet affirmare, nonnulla quae ex Philonianis libris de Agricultura, et sequentibus delibata fuerint, in hoc tractatu deprehendi.

Exstant similiter in eo quaedam quasi vestigia concionum (Cap. I, 13, 19) ; at non satis clara illa quidem, ut eumdem e sermonibus ad populum habitis esse compositum pro re comperta asseveremus: minime tamen dubium est pium doctorem quo tempore huic lucubrationi operam dabat, saepenumero in fidelium coetu verba fecisse. Numquam enim ille commisisset, ut solatia sua Ecclesiae sibi a Christo demandatae tum deessent. cum maxime necessaria videbantur. Erant scilicet luctuosissima ea tempora, quippe quae ipsum coegerint statim ab exordio hujus operis erumpere in haec verba: Pudet filiis supervivere, taedet cum tot adversa audiamus charissimorum, lucem hanc carpere: ipsarum Ecclesiarum diversos fluctus tempestatesque vel praesentes subire, vel animo recipere, quis tam fortis, ut patienter ferat?

Porro illa difficillimorum temporum mentio nobis quodammodo facem praefert, cujus ope hujus scriptionis aetatem detegamus. Non deerunt forsitan qui putent non alia tempora hoc loco intelligenda, quam ea quibus occiso Gratiano, fugatoque Valentiniano ac Justina, ariana muliere, orthodoxis omnibus, ipsique imprimis Ambrosio inimicissima, quae non ita pridem in Mediolanensem Ecclesiam impotentia muliebri perbacchata fuerat, Maximus tyrannus totam invasit Italiam. Cui opinioni et illud accedet subsidium, quod cum damna illa non nisi anno 387 evenerint, nihil prohibere poterit, quin commentationem hanc alii libri de Patriarchis proxime secuti sint. Illos quippe iisdem a se fuisse subjunctos Ambrosius in priori libro de Abraham videtur innuere, ubi sic praefatur: Quoniam per ordinem hujus quoque patriarchae gesta considerare animum subiit. Verum cum calamitates illas ita defleat, ut se loqui de re magis auribus, quam oculis sibi cognita significet, illud arbitramur commodius quadrare in id temporis, quo posteaquam Valens imperator qui Ecclesias omnes atque orthodoxos immani crudelitate vexaverat, flammis esset absumptus, ingens barbarorum multitudo Thraciam universam atque Illyricum usque ad Alpes Julianas igne ferroque devastavit. Quorum irruptionem dirissima pestis ac fames consecutae pene quidquid hominum ac jumentorum barbaricos gladios vitaverat, depastae sunt. Huc adde illa cognationem haud exiguam habere cum iis, quibus Ambrosium nostrum charissimi fratris sui Satiri eodem ferme tempore exstincti mortem prosecutum esse reperimus. Neque vero aliis commentationibus de Patriarchis ita connexum putamus huncce librum, ut eas non potuerit aliquot annorum intervallo praecurrere. Favet huic opinioni, tum quod illae non turbatis, sed pacatis temporibus videantur in lucem editae; tum quod initio libri de Joseph cum alios patriarchas recenseat, Noachi quasi de eo jam oblitus, sese scripsisse non meminerit. His itaque de causis nihil succurrit verisimilius, quam ut eidem operi tribuamus annum 379; sub quod etiam tempus multa ab Ambrosio sublimiter scripta Chronicorum testantur conditores (Prosper, Cassiod., et caet) . Nam quod libros de Officiis (lib. I, c. 19) in quibus eum de quo disputamus, laudatum constat, Baronius et qui ejus secuti sunt auctoritatem, anno 377 negant dici posse antiquiores, nobis quidem hac in re non ita facile cum illis conveniet. Sed alius erit hujus difficultatis examinandae locus. Interim hic omittendum non arbitramur Ambrosium in hoc libro de Noe et Arca (cap. 17) prodidisse, in Italia Indictionum usum recenti memoria fuisse receptum.

 

 

0361D